Tíminn - 20.05.1973, Blaðsíða 19

Laugardagur 19. mai 1973
TÍMINN
19
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson,
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timans).
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasími 19523. Askriftagjald 300 kr. á mánuði innan lands,
i lausasöiu 18 kr. eintakið.
Blaðaprent h.f
. -J
Forustugrein úr The Times:
Brézjnef þykir góður
gestur í Hvítahúsinu
Heimsókn hans dregur athygli fró Watergatemólinu
Að sníða sér
stakk eftir vexti
Allmikil deila hefur staðið að undanförnu um
stærð fyrirhugaðrar geðdeildar við Landspital-
ann.
Svokölluð geðdeildarnefnd, sem heilbrigðis-
ráðherra hefur skipað, hefur lagt til að reist
verði mikið stórhýsi, sem verði alls 11.850 gólf
flatarmetrar. Það á þó ekki að rúma nema 120
sjúklinga og verður þvi alveg ófullnægjandi til
að leysa vandkvæði geðsjúkra hér á landi.
Fyrirsjáanlegt er,að bygging eins og sú, sem
hér er ráðgerð, muni kosta mörg hundruð
milljónir króna.
Læknaráð Landspitalans hefur mótmælt
þessari fyrirhuguðu stórbyggingu á þeim
grundvelli, að hún muni þrengja of mikið að
öðrum deildum Landspitalans, eins og lóð hans
er háttað, og einnig dragi hún of mikið úr fjár-
veitingum til annarra deilda hans, ef leggja
ætti kapp á að hraða uppbyggingu hennar. Til-
laga læknaráðs er sú, að byggð verði við Land-
spitalann geðdeild fyrir 50-60 sjúklinga og
stefnt að þvi.að hún geti tekið til starfa sem
fyrst. Slika geðdeild telja þeir falla eðlilega inn
i skipulag Landspitalans, enda sé eðlilegt, að
geðdeildir séu starfræktar viðar.
Þegar á það er litið að viða er þörf mikilla
uppbygginga á sviði sjúkramála, en fjárráð
takmörkuð, hlýtur sú lausn, sem felst i til-
lögum læknaráðsins að koma til vandlegrar at-
hugunar. Þess ber lika að geta, að ákveðið er i
hinni nýju löggjöf um heilbrigðisþjónustu að
láta sitja i fyrirrúmi uppbyggingu hennar i
þeim héruðum, sem búa við verst skilyrði i
þessum efnum. Þar bætast við ný útgjöld, sem
taka verður tillit til.
Það er vissulega æskilegt, að spitalar séu
sem rúmbeztir og glæsilegastir. En til fjár-
hagsgetunnar verður lika að taka tillit. Þvi
verður að leggja áherzlu á sem mesta hag-
kvæmni, en þess hefur of litið gætt i sambandi
við opinberar byggingar að undanförnu. Hér
verður þjóðin að læra að sniða sér stakk eftir
vexti, þvi að verkefnin eru mörg sem biða, og
mörgum þeirra er óhjákvæmilegt að sinna
samtimis.
Hótanir Breta
Þótt Bretar hafi á liðnum áratugum tapað
hverju nýlendustriðinu á fætur öðru, virðast
þeir ekkert hafa lært. Þeir sýna það i land-
helgisdeilunni við íslendinga, nú, að þeir trúa
miklu meira á ögranir og ofbeldi en friðsam-
lega samningagerð. Þeim hefur staðið sam-
komulag til boða i nær tvö ár eða siðan i ágúst
1971, en hafnað þeirri lausn og gert íslending-
um algjörlega óaðgengileg tilboð.
Fyrir íslendinga er ekki annað að gera en að
sýna þrautseigju og einbeitni, meðan Bretar
vilja ekki semja. ögranir og ofbeldi Breta
munu engu breyta, heldur aðeins gera ósigur
þeirra enn meiri en að lokum.
STARFSMENN Hvita húss-
ins hljóta aö hafa varpað önd-
inni léttar þegar tilkynnt var,
að Brezjnef ætlaði að koma til
Washington i júni. Það er
ávallt gott að fá góöa vini i
heimsókn, ekki hvað sizt þeg-
ar þeir eru reiðubúnir að sýna,
að þeir geri fastlega ráð fyrir,
að sá, sem bauð þeim, verði
enn á sinum stað til þess að
taka á móti þeim eftir nokkrar
vikur. Heimsóknin verður efa-
laust til þess að renna _ istoð-
um undir þá fullyrðingu
Nixons forseta, að ábyrgð
hans og velgengni i utanrikis-
málum eigi það skilið, að
hennar sé minnzt.
Ekkert verður fullyrt um,
hverjum augum sovézkir leið-
togar liti á Watergatehneyksl-
iö i raun og veru. Sennilega
telja þeir það skipulagt stjórn-
málasamsæri gegn Nixon for-
seta. Þeir fyllast varla hryll-
ingi við tilhugsunina um hler-
un samtala stjórnmálaand-
stæðinga. Og fjarri fer, að þeir
séu heimsmeistarar i opin-
skárri, launungalausri stjórn.
Sá möguleiki hlýtur samt sem
áður að valda þeim nokkrum
áhyggjum, að Watergate-
hneykslið kunni að draga úr
áhrifum Nixons forseta i þing-
inu og umheiminum yfirleitt.
FRÆÐILEGA séð ættu
sovézkir leiðtogar að gleðjast
yfir sérhverju nýju áfalli
Nixons forseta. Bandarikin
eru helzti keppinautur Sovét-
rikjanna um vald og áhrif i
hugsjóna-, stjórn-, efnahags-
og hermálum. Máttur Sovét-
rikjanna og vald ætti að eflast
hlutfallslega i sérhvert sinn,
sem máttur og vald Banda-
rikjanna verður fyrir áfalli.
En staðreyndirnar eru hvergi
nærri svo einfaldar að út frá
sliku megi ganga og viðbrögö-
in efalaust miklu margslungn-
ari og mótsagnakenndari en
flesta grunar.
Sovézk blöð hefðu fyrir fá-
um árum útmálaö með fögn-
uði sérhvert nýtt blæbrigði
Watergatemálsins og notfært
sér það sem dæmi um spill-
ingu og sundrungu auðvalds-
stefnunnar. Sú er hins vegar
raunin I þetta sinn, að
sovézkur almenningur veröur
að langmestu leyti að treysta
á erlendar heimildir. Opinber-
ir aðilar heima fyrir hafa látið
sér nægja að skýra einungis
frá fáum staðreyndum, venju-
lega seint og um siðir og af
sýnilegri tregðu, og litlar sem
engar skýringar látnar fylgja
að öllum jafnaði.
VEL mætti hugsa sér, að
sovézkum valdhöfum veittist
erfitt að útskýra, hvers vegna
hleranir væru óréttmætar. En
hin raunverulega ástæða fyrir
viðbrögðum þeirra er efalaust
sú staðreynd, að fréttaflutn-
ingur er I eðli sinu fremur
stefnuboðun en frásögn i
Sovétrikjunum, og um þessar
mundir er Sovétmönnum fyrst
og fremst kappsmál aö bæta
sambúöina við Bandarikja-
menn.
Þetta kjósa Sovétmenn að
gefa valdhöfunum í Hvita hús-
inu til kynna með þeim undar-
lega hætti meðal annars, að
leyna almennum fréttum. En
hvað sem þvi liður teldu leið-
togar Sovétrikjanna óviðeig-
andi að birta óþægilegar frétt-
Heimsókn Brézjnefs er Nixon
kærkomin I raunum hans
ir af leiðtogum þeirra þjóöa
sem þeir vilja bæta sambúö-
ina viö. Til þessa viðhorfs á
rætur að rekja sá mikli mis-
skilningur, sem stundum
verður vart þegar vestrænir
menn gera sig seka um sllkt.
MARGAR ástæður valda
þvi, að Brézjnef er mikið
kappsmál að bæta sambúðina
við valdhafana I Washington,
og það styrkir aðstöðu Nixons
til mikilla muna. Efalaust ber
einna hæst þá ástæðuna, að
Sovétmönnum er afar brýn
nauðsyn á að fá notið vest-
rænnar tækni og lánstrausts.
Lifskjör i Sovétrikjunum
fara verulega batnandi, en
landbúnaöurinn hefir orðið
fyrir áföllum hvað eftir annaö,
óhjákvæmilegt hefir reynzt að
flytja inn korn i stórum stil og
hægt hefir til muna á hag-
vextinum. Sýnilega hefir mis-
tekizt að efla nýja tækni og
jafnvel að færa sér til fulls i
nyt gamla tækni nema á fáum
og þröngum sviöum. Allar
horfur eru þvi á, að biliö milli
austrænna og vestrænna þjóða
breikki enn til muna nema þvi
aðeins að gripið veröi til nýrra
og skjótvirkra ráða.
ALLAR horfur eru einnig á,
að alvarlegur orkuskortur
verði innan tiðar. Hann gæti
orðið hagrænni eflingu fjötur
um fót, einkanlega i Austur-
Evrópu. Sovétmenn setja von-
ir sinar þvi á vestræna tækni
og lán til að auðvelda nýtingu
oliu- og gas-linda sinna og
annarra hráefna. Þeir gera
sér einnig vonir um, að þeir
geti aukið innflutning sinn frá
Vesturlöndum með þessum
hætti.
Undirbúningur sumra þess-
ara viðskipta er þegar vel á
veg kominn, en ef vel á aö fara
þarf að efla gagnkvæmt traust
og tryggja frið og öryggi um
alllangt skeið. Ennfremur
þarf að fá bandariska þingið
til þess aö tryggja Sovétmönn-
um beztu kjaraviðskipti hvað
útflutning þeirra áhrærir.
EINS og nú standa sakir
virðist áhugi Sovétmanna á
framgangi þessara mála bera
ofurliði alla tilhneigingu til að
fara út fyrir yfirráðasvæði
kommúnista. Sennilega yrðu
Sovétmenn meira aö segja
tregir til að stuðla að breyt-
ingum, sem ógnuðu eflingu
efnahagslifs I vestrænum
löndum.
Sovétmenn virðast heldur
ekki sérlega áfjáðir i að
fylgja, að svo stöddu, fram
þeirri yfirlýstu stefnu sinni, aö
draga úr nærveru Bandarikja-
manna i Vestur-Evrópu.
Astandið, sem nú rikir, viröist
henta þeim tiltölulega vel eins
og sakir standa. bað veitir
báðum risaveldunum nokkur
áhrif á framvindu mála bæði I
Austur- og Vestur-Evrópu, og
einkum þó á sambúð þýzku
rikjanna tveggja. Núverandi
ástand dregur einnig úr ákefð
Vestur-Evrópumanna I sam-
einingu álfuhlutans i stjór-
veldi i stjórn- og her-málum.
Sovétmönnum er þvi um
sinn hagur að þvi aö Banda-
rikjaforseti sé máttugur og
valdamikill i þinginu. Hann
þarf einnig að hafa nægileg
áhrif i umheiminum til þess að
ganga frá samningum, sem
verða haldnir, og afl til þess að
beita kyrrandi áhrifum á
óróasvæðum eins löndunum
fyrir botni Miðjarðarhafsins.
Af þessum sökum hlýtur
Watergate-málið að vera leið-
togunum i Kreml nokkurt
áhyggjuefni.
ÖÐRU máli gegnir þegar
litið er langt fram I timann, og
þvi mega vestrænir menn alls
ekki gleyma. Tómarúm, sem
til yrði fyrir þverrandi afl
Bandarikjamanna, yrði ekki
látið ófyllt lengi, allra sizt i
Evrópu. Ennfremur sýnast
Sovétmenn ganga út frá þvi
sem gefnu, að orkuþörf vest-
rænna þjóða verði að minnsta
kosti jafn þung á metum og
tækniþörf Sovétmanna þegar
til lengdar lætur.
Ekki verður fullyrt, hvort
þetta reynist rétt eða ekki, en
möguleikinn ætti að vera
nægileg áminning um, að
langtima stefnu má ekki miða
við þá hugsun, að Sovétrikin
muni um ókomna framtið
þarfnast Vesturveldanna
meira en Vesturveldin Sovét-
rikjanna. Sennilegra virðist,
að þörfin verði gagnkvæm en
misþung á metum hverju
sinni, eins og raunin er þegar
orðin i hermálunum. Viður-
kenning þessa er eitt af þvi
veigameira, sem dregur þá
Nixon og Brézjnef hvorn að
öðrum.
Þ.Þ.