Tíminn - 25.11.1973, Side 11

Tíminn - 25.11.1973, Side 11
Sunnudagur 25. nóvember 1973 TÍMINN 11 íslendingasaga, sem vex sem hæfði þar og ekki annars staðar. Þarna hefur séra Jón bjargað miklu, og fyrir það verða Útnesjamenn ætiö tslend- ingasaga sem aldrei fellur i gildi. Og vist má telja, að þetta verði ekki siðasta útgáfa sög- unnar. —AK að gildi með árum og öldum tið fylgikona. En það er sem margt þetta gerðarfólk kunni á þvi lagið að gera sér hana undirgefna og snúa afleiðingum hennar sér i hag. En mestur aðall Útnesja- manna er og verður málfar sög- unnar og gamlar orðmyndir sterkrar merkingar frá sér- kennum lifsins i þessum útgerö- arstað á liðnum öldum, orðafar, sem átti þarna föðurland, en þekktist ekki annars staðar nema að nokkru leyti. Svo sér- stakt hefur lifið á þessum slóð- um veriö, að þar varð til málfar, Jón Thorarensen: Útnesjamenn, þriöja útgáfa. Nesjaútgáfan, 1973. Verð: kr. 1.356.00 Þegar útnesjamenn eftir séra Jón Thorarensén komu út 1949 vakti bókin mikla og verðskuld- aða athygli. Tvær útgáfur bók- arinnar seldust upp á útgáfuár- inu. Til þessarar athygli, vin- sælda og virðingar voru aug- ljósar ástæður. Þetta var svip- mikil ættarsaga frá liðnum öld- um, vel rituð og stórbrotin að efnivið úr lifi genginna kyn- slóða. En þó var mest um vert, hve trúverðuga mynd hún sýndi af lifsstriði, atvinnuháttum, náttúrufari , þjóðháttum og mannlifi mikils háttar sjósókn- arhverfis á Suðurnesjum á horf- inni tið. Mál hennar var auðugt af orðum.talsháttum og lýsing- Séra Jón Thorarensen um, sem beinlinis var bjargað úr glatkistunni i þann mund.sem hún var að lokast. Höfundur hafði á valdi sinu ótrúlega kjarnmikið málfar úr þessum gamla sjóði. Þetta allt saman gerði bókina að mikilvægum þætti Islendingasögunnar, og enginn vafi er á þvi, að gildi hennar vex æ þvi meir sem tim- ar liöa. Nú hafa Útnesjamenn verið ó- fáanleg bók á markaði hart- nær þrjá áratugi, og þvi var gild ástæða til að gefa hana út i þriðja sinn, svo sem nú hefur verið gert. Sú útgáfa er i falleg- um og vönduðum búningi, að þvi er bezt verður séð, og aukið við hana smáræði, sem hiklaust má telja til sögubóta. Útnesjamenn eru sem kunnugt er ættarsaga, sem nær yfir aldarbil og segir frá fjórum kynslóðum að minnsta kosti. Hver kynslóð fær sinn sögukafla, en þeir kallast: Rismál, Stórstraumur, Oldu- faldur og Fallaskipti, og eru heitin táknræn um framvindu sögunnar og það fólk, sem mest kemur við hana. Þá fylgir i sögulok ættartala og niðjaskipt- ing þeirra Kirkjubæjarmanna, og dylst vist fæstum, að þar er raunverulegt fólk leitt fram en engar hugsmiðar, þótt nöfnum sé eitthvað breytt, enda er bein- linis gerð grein fyrir þessu sanngildi i bókarauka, sem höf- undur bætir nú við þriðju útgáf- una og kallar „örfáa Útnesja- lykla”. Er að honum mikill og góður skilningsauki fyrir les- endur, sem ekki eru hagvanir á söguslóðinni. Höfundur kveðst hafa skrifað Útnesjamenn á tveim sumrum 1947 og 1948 og lokið henni alveg næsta vetur. Um tilgang verksins segir hann: ,,Ég skrifaði Útnesjamenn i þeim höfuðtilgangi að lýsa þjóð- háttum, einkum á Suðurnesjum, á timum hinnar gömlu útgerð- ar, sem stóð með mestum blóma frá 1850—1900. A þeim timum voru teiúahringar og áttahringar hin stóru skip á vetrarvertiðum. Teinahringar voru prýði hverrar verstöövar. Þeir voru 20 álnir’milli hnifla. Þeir höfðu 19 manna áhöfn og skipt var i 22 staði eða 11 köst, þar af þrir hlutir dauðir, eða svokallaðir skipshlutir, 2 fyrir skip en 1 fyrir tillögur”. Siðan segir svo um sögustað- ina i bókinni: „Vogurinn i sögunni er Kot- vogur. Kirkjubær er Kirkjuvog- ur, Sandar eru Básendar, Tang- ar eru Stafnes hið forna sýslu- mannssetur Gullbringusýslu, og Útsalir eru prestssetrið Hvals- nes, þar sem sóknarprestar Hafnamanna sátu samfleytt frá 1370—1811. Kotvogurinn var æskuheimili mitt, þessi þjóðkunna útvegs- jörð hins gamla tima. Kotvogs- bærinn var geysilegur að stærð, alls 16 hús og mörg þeirra stór. A árunum kringum 1870 voru gerð þar út frá heimilinu 3 stór- skip á vetrarvertiöum — tveir teinahringar með 38 sjómönn- um og áttahringur með 12 manns. Það voru 50 sjómenn alls. Þar við bættist heimilis- fólkið 6 vinnukonur, 3 hlutakon- ur og 4 vinnumenn, hjónin og börnin 8 manns, og stórskipa- smiður, sem var fastur heimilismaður. Svo fjölmennt var þarna fyrir hundrað árum”. Þetta segir séra Jón, og fer þá ekkert á milli mála lengur um sanngildi sögunnar og heimild- ir. Hér er þvi um að ræða sögu raunverulegrar Kirkjuvogsætt- ar. Þótt Útnesjamenn séu þó öðrum þræði skáldsaga að þvi er varðar atburðalýsingar, mannlýsingar, samtöl og fleira, stendur sagan föstum fótum i raunveruleikanum, og vafa- laust setur það höfundi vissar hömlur. Persónulýsingar sögunnar eru viða mjög athyglisveröar, og þarna eru engir veifiskatar á ferð. Manndómurinn bregzt ekki, né heldur hvers konar stórlæti i lifinu, þótt áfallasamt verði á lifsfarinu og syndin sé Sauðfjárjörð óskast Vil kaupa eða leigja góða jörð frá og með næstu fardögum. Aðeins landmikil og góð sauðf járjörð kem ur til greina. Tilboð sendist afgreiðslu Timans merkt Sauðfjárjörð 1655 fyrir 15. desember. Eín ég stit og sauma Einu sinni áttu þessi orð rétt á sér. En ekki lengur. Þú ert ekki ein með nýju SINGER saumavélina við höndina, SINGER 760, fullkomnari en nokkru sinni OAIgerlega sjálfvirkur hnappagatasaumur. Talan er sett í fótinn og vélin saumar sjálfvirkt rétta stærð af hnappagötum. ® Þræðingarspor, allt frá 1/2 cm til 5 cm langt. O Sérstakur fótur fyrir köflótt efni. O Hraðastillir á vélinni sjálfri. @ Sjálfsmurð. O Sjálfvirk þræðing. VERÐ 26.956,00. A SAMBAND ISLENZKRA SAMVINNUFELAGA $ Véladeild ÁRMÚLA 3 REYKJAVÍK, SÍMI 38900 SÖLU- OG SÝNINGARSTAÐIR: Liverpool, Laugavegi 18 a, Domus, Lauga- vegi 91, Gefjun, Austurstræti, Dráttarvélar, Hafnarstræti 23, Véladeild SfS, Ármúla 3 og kaupfélögin um land allt. Tökum gamlar vélar sem greiðslu upp í nýjar.

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.