Tíminn - 24.02.1974, Blaðsíða 20

20
TÍMINN
Sunnudagur 24. febrúar 1974.
Sunnudagur 24. febrúar 1974.
TIMINN
Loftur Amundason stendur hér og styftur hamrinum á steðjann. Svipurinn er glaðlegur og bendir til
þess, að honum þyki starfi sinn harla góður. Ljósm. Gunnar.
Maður er nefndur Loftur
Amundason. Hann hefur unnið i
Landssmiðjunni i Reykjavik i
rösk þrjátiu ár, þar sem hann hef-
ur haft þann starfa að hamra
járn. Það má þvi telja vist að
hann skilji öðrum mönnum betur
sannleiksgildi þess gamla spak-
mælis, að járnið skuli hamra heit1-
En Loftur hefur ekki alla ævi
staðið við steðja Landssmiðjunn-
ar. Hann er, eins og við flest,
sveitamaður að uppruna. Við
skulum byrja á þvi að forvitnast
um uppruna hans.
Fjórar sleggur samtim-
is á sama steðja
— Hvar var það, sem þú sást
fyrst dagsins ljós, Loftur?
— Ég fæddist að Sandlæk i
Gnúpverjahreppi i Arnessýslu og
átti þar heima til tuttugu ára ald-
urs. I ’
— Fluttist þú þá til Reykja-
víkur?
— Já, — og fór beina leið i
smiðju. Ég hafði nokkuð lengi
beöiö eftir þvi aö komast að i
Héðni sem nemandi, og nú loks-
ins tókst það, að visu með hjálp
góðra manna.
— Hvað var iðnnámið langt á
þessum árum?
— Það voru fjögur ár. Þeim
lauk ég i Héðni. Járnsmiðin var
þá þannig aðgreind, að
rennismiði var sér og eldsmiði
sér, en auk þess voru ketil- og
plötusmiði og vélvirkjun. Þá var
ekki langt um liðið, siðan rafsuða
fluttist hingað til lands en hún
gerbreytti allri járnsmiði, þótt
fyrst i stað væri hún hvergi nærri
eins fullkomin og auðveld i
meðförum og nú er orðið. Raf-
suðuþráöurinn var allt öðru visi
og miklu vandameira að sjóða
með honum. Nú eru til svo marg-
ar gerðir að þræði, að heita má
leikur að vinna að þessu, eftir að
menn eru komnir á lagið.
— Er járnsmiði ekki alltaf
mjög erfitt verk?
— Hún var það, en nú er hún
mikið farin að léttast. Hér áður
fyrr var litið um tæki til þess að
lyfta þungum stykkjum, svo
lyftingar og burður á þungum
stykkjum var að mestu gert með
handafli. Þetta var ákaflega
erfiður þáttur i járnsmiðinni, en
sem betur fer er hann nú úr sög-
unni. Nú eru þung járnstykki yfir-
leitt ekki hreyfð, nema með
vélarafli, og siðan ganga þau eftir
rennibrautum.
— En sleggjan, er hún ekki
undur öllum kringumstæðum
erfið i meðförum?
— Jú, að visu, en það er með
þetta eins og annað, að það hefur
breytzt mikið. Áður fyrr var mjög
mikill sleggjusláttur i sambandi
við alla eldsmiði. Þá stoðu tveir
þrir og jafnvel fjórir menn við
steðjann, og allir börðu. Það
þurfti lagni til, ef sleggjurnar áttu
aldrei að rekast saman, þegar
hvert höggið tók við af öðru. Nú
hefur lofthamarinn leyst
sleggjurnar af hólmi að miklu
leyti.
— Nú.voruð þið allir við sama
steðjann?
— Já, já. En ég skal taka það
fram, til þess að fyrirbyggja mis-
skilning, að yfirleitt vorum við
ekki nema tveir um steðjann,
þegar ég var að læra.
— Hvað var unnið við að láta
svona marga menn slá sama
járnið?
— Þarna kemur til sá gamli
visdómur, sem þú minntist á i
upphafi þessa spjalls: að hamra
járnið heitt. Þvi fleiri sleggjur,
þeim mun tiðari högg, og þvi
meira er hægt að nota hverja
hitu. Og smiðurinn, sem stjórnaði
verkinu, var lika með sinn hamar
og sló sjálfur til þess að koma hin-
um, hvar höggið ætti að koma.
Að harma járn í marga
áratugi
— Verður það ekki leiðigjarnt
að standa við steðja, ja, segjum i
þrjátiu ár eða svo?
— Ekki finnst mér það. Ég held
lika, að ég væri ekki búinn að end-
ast við þetta i rúma þrjá áratugi,
(það er þritugasta og annað árið
sem er að liða), já, ég held, að ég
Jakar á jökullóni á Breiðamerkursandi.
Eldtöngina má aldrei vanta, þvf enginn maður dregur járn úr afli meö berum höndum. Ljósm. Gunnar.
ELDSMIÐUR,
FERÐAMAÐUR
OG FJALLAVINUR
væri ekki búinn að endast svona
lengi, ef mér hefði leiðzt verkið.
Einn af fyrrverandi samstarfs-
mönnum minum hafði unnið i
Danmörku á stóru verkstæði þar,
hjá Burmeister og Wain. Þar i
eldsmiðjunni vann Dani einn,
sem búinn var að standa við
steðjann i fjörutiu ár, og hafði
aldrei smiðað annað en sama
stykki allan timann.
Þessi maður sagði svo frá, að
fyrst hefði þetta verið gaman, þá
sæmilegt, næst alveg drepandi
leiðinlegt og á timabili sannköll-
uð sálarkvöl. En svo eltist þetta
af honum, og nú gat hann ekki
huesað sér að gera neitt anngð,
enaa lika vafasamt að hann hefði,
úr þvi sem komið var, getað gert
nokkurt annað verk en að smiða
þetta eina stykki.
En þetta er það, sem gefur
mönnum leiknina og hraðann, að
einskorða sig við nógu þrör.gt
svið. Hér á landi eru hlutirnir aft-
ur á móti svo smáir i sniðum, að
jafnvel þótt við látum það heita
svo,að um fjöldaframleiðslu sé að
ræða, þá er það þó oft svo, að þeg-
ar maður er loksins kominn upp á
lagið að smiða hlutinn almenni-
lega, er verkinu lokið. Og i mörg-
um tilvikum getur maður búizt
við þvi að þurfa aldrei framar að
smiða þennan ákveðna hlut.
Sjálfsagt verðum við eitthvað

Fjallabill á leiö yfir Sandgigjukvfsl
fjölhæfari með þessu lagi, en
engu að siður finnst manni oft
þetta vera nokkuð mikill tæting-
ur.
— En hvað hefur þú einkum
gert i fristundum þinum?
— Það þurfa allir einhverja til-
breytingu, og flestir munu eiga
sitt tómstundagaman. En hvað
mig snertir, er vist bezt að byrja
á þvi, að það er eins og ég hafi
ekki átt svo auðvelt með að losna
við járnið, þótt ég væri kominn
heim.
Ég hef herbergi hérna niðri i
kjallaranum, þar sem ég á skrúf-
stykki og dálitið af þjölum. Þó eru
þær ekki svo margar, að ég geti
talizt þúsund þjala smiður, — þótt
ég að visu hafi gaman af smiðum.
Nágrannarnir koma stundum
til min og biðja mig að lagfæra
eitthvert smáræði fyrir sig, jafn-
vel strákar með reiðhjól og skelli-
nöðrur — þessu er erfitt að neita,
svo það fer mörg fristundin
heima i einhvers konar smiða-
stúss.
„Þetta byrjaði þannig,
að.,....”
— En er það ekki lika rétt, sem
ég þykist hafa heyrt, að þú hafir
kynnt þér Island taísver.t mikið i
tómstundum þinum?
— Ojú, rétt er það. Ég hef

ferðazt nokkuð um landið siðast
liðin niu ár, — já, það stendur til
að fara enn á sumri komanda og
þá verður það tiunda skiptið.
Þetta byrjaði þannig, að fyrir
einum áratug tók sig saman hóp-
ur hér i Kópav. og ákvað að efna
til ferðar inn i óbyggðir á einum
bil, svona eitthvað á milli tiu og
tuttugu manns, eftir þvi hversu
vel gengi að fá fólk til þátttöku.
En „vinur þinn á vin, og vinur
hans annan vin,” stendur ein-
hvers staðar. Þetta spurðist út
meðal kunningjanna, og endirinn
varð sá, að við urðum fimmtiu,
fólk á öllum aldri, frá sjö til sjö-
tiu ára. Við þuftum tvo bila, og
þann þriðja undir farangur.
—• Hvert fóruð þið svo?
Við byrjuðum á þvi að aka
norður yfir hálendið, það sem
flestir kalla Sprengisandsleið,
þótt að visu sé ekki farið um sjálf-
an Sprengisand, heldur er hér um
Gæsavatnaleið að ræða, eða svo-
kallaða Eystrileið.
Við sein sagt ókum inn að
Tungnafellsjökli og tjölduðum
þar fyrstu nóttina. Þegar við
vöknuðum morguninn eftir, var
fjögurra stiga frost og kominn
skóvarpssnjör, þótt hásumar
væri. Þetta var siðari hluta júli-
mánaðar.
Við ókum norðan Tungnafells-
jökuls og i sveig um hann, svo við
sáum suður um Vonarskarð Það
var ógleymanleg sjón að sjá suð-
ur eftir skarðinu i glampandi sól-
skini.
Siðan var farið yfir upptöku-
kvislar Skjálfandafljóts, sem
voru nú aðeins smásprænur, eftir
kalda nótt. Svo var haldið áfram,
austur með Vatnajökli, yfir
Dyngjuháls og Urðarháls, og var
þá komið að fyrstu upptakakvisl-
um Jökulsár á Fjöllum. Þá leizt
sumum ekki á blikuna, þvi þetta
virtist heilmikið vatn yfir að sjá.
En bilstjórinn á þeim bil, sem á
undan fór, Gisli Eiriksson, var
þaulkunnugur þarna. Hann lagði
lika strax út i, og vatnið reyndist
ekki djúpt, þegar til kom. En bil-
stjórinn á siðari bilnum hafði ekki
kynnzt þessum slóðum og hugsaði
sér að biða við og sjá, hvernig
honum reiddi af. Þá kallaði Gislí I
talstöðina og spurði, eftir hverju
væri beðið. Hér væri engin hætta
á ferðum og mætti halda áfram
þess vegna. Jú, það reyndist lika
svo, hér gekk allt að óskum. —-
Þarna er rennisléttur og finn
sandur, svo vatnið á auðvelt með
að breiða úr sér á daginn, en það
minnkar mikið um nætur, og
snemma morguns getur sandur-
inn verið þvi nær eða alveg þurr.
Enn héldum við áfram. Við
komum að Oskju austanvert við
Öskjuopið og tjölduðum þar við
Drekagil Við gengum frá öskju-
vatni upp á Dyngjufjöll eystri og
lituðumst um. Þaðan er geysilega
viðsýnt og fagurt um að litast.
Daginn eftir ókum við i Herðu-
breiðarlindir. Það eru mikil við-
brigði að koma þar, eftir að hafa
lengi ferðazt um þessireginöræfi,
þar sem eiginlega hvergi sér
stingndi strá, að undanskildum
Nýjadal undir Tungnafellsjökli og
Tómasarhaga.þótt reyndar sýnd-
ist mér þar ekki neitt sérlega
blómlegur hesthagi. Við hittum
nú samt i Nýjadal riðandi menn,
sem komið höfðu að norðan.
1 Herðubreiðarlindum er
hvannagróður mjög mikill, og
reyndar graslendi lika, þótt ekki
sé það viðlent. Frá Herðubreiðar-
lindum ókum við i Hólmatungur
og Hljóðakletta, siðan eins og leið
liggur fyrir Tjörnes til Húsavikur
og þaðan til Akureyrar. Siðan var
ekið með byggðum frá Akureyri
fyrst, en að lokum suður Kjöl.
— Hvað voruð þig lengi i
þessari ferð?
— Það fór i þetta hálf önnur
vika, tiu eða ellefu dagar, ef ég
man rétt.
„Nú drepur hann
—Hvað telur þú merkilegast og
hvað er þér minnisstæðast frá
þinum mörgu og löngu ferðum?
— Ég skal fyrst i stuttu máli
segja, hvert við höfum farið. Við
höfum komizt að Langasjó og
Lakagigum, gengið á Laka og séð
bæði upphaf og endi Skaftárelda-
hraunsins. Það er stórfengleg
sjón, ekki sizt hin langa gigaröð.
Og einhver hefur krafturinn
verið, þegar sjálfur Lakinn
klofnaði.
En annars er það af okkur að
segja, að við höfum talið það eitt
okkar stærsta fyrirtæki, þegar við
fórum hér sunnan jökla, yfir
vötnin á Skeiðarársandi, allt
austur i öræfi. Það spáðu margir
illa fyrir þvi ferðalagi, og meðal
annars sagði einn ágætur og þaul-
vanur fjalla- og vatnamaður, að
nú dræpi Gisli sig. Það var bil-
stjórinn okkar. Og kona ein, sem
var mikill ferðagarpur, lét svo
um mælt, að það mætti mikið
vera, ef nokkur maður kæmi lif-
andi úr þessari ferð.
En allt fór þetta ágætlega, —- og
það fórst enginn, en að sjálfsögðu
fórum við yfir vötnin að nætur-
lagi, þegar þau voru minnst.
öðru sinni fórum við þessa
sömu leið og komust þá alla leið
austur I Lónsöræfi. Það er eitt-
hvert stórbrotnasta landslag,
sem ég hef á ævinni séð. Ekki
hvað sizt Tröllakrókar, svonefnd-
ir, enda er þeim við brugðið fyrir
hrikaleik.
Á slóðum Fjalla-
Eyvindar
— Við skulum halda áfram að
spjalla um hálendið.
— Já. Ég hef meðal annars
komið i Hvannalindir ásamt
ferðafélögum minum, en það var
nú reyndar ekki mjög auðhlaupið
i þann stað, þvi að það kostaði að
ferja allan mannskapinn á
gúmmibát, vist um fjörutiu
manns, yfir Kverká, Og svo þurfti
að leggja göngubrú yfir gljúfrin á
Kreppu.
Hvannalindir eru stórmerkur
staður, þvi að þar eru glögg
merki um útilegumannabyggð.
Rústirnar eru i hraunjaðri og
sýna, að þar hafa verið að
minnsta kosti þrjár vistarverur,
og i einni klettaskoru er mikið af
alls konar beinum, bæöi kinda-
beinum og fugla, og fjárrétt er
þar skammt frá. Við gizkuðum á.
að hún hefði tekið á milli þrjátiu
og fjörutiu kindur. Allt sýnir þetta
ljóslega, að þarna hafa menn
hafzt við. — Einn hlut fundum við
þarna, sem auðsjáanlega hefur
eitt sinn verið búshlutur. Það var
Framhald á bls. 39.
HerðubreK hefur stundum verið nefnd drottning Islenzkra fjalla. Og fegurðin i Herðubreiðarlindum
hefur löngum verið á orði höfð. A þessar slóðir er lltillega minnzt I meðfylgjandi greinarkorni._Mynd-
in sýnir Herðubreið, svo og hluta þess landsvæðis, sem kallað er Herðubreiðarlindir.