Tíminn - 17.11.1974, Blaðsíða 40

Sunnudagur 17. nóvember 1974
SÍS-IÓIUi!
SUNDAHÖFN
Tíminn er
peníngar
Auglýsitf
iTimanum
-------—i
g:--:ði
fyrirgóöan mai
^ KJÖTIÐNAÐARSTÖO SAMBANDSINS
Arnþór Garðarsson fuglafræðingur um friðun votlendissvæða:
FUGLALÍF ER NÁTTÚRUAUDLIND
MEÐ FAGURFRÆÐILEGU GILDI
AAörg votlendissvæði auk þess
verðmæt engi á kalárum
HJ-Reykjavik. Þaö hefur verið
viðurkennt meðal visindamanna
um árabil, að mikil hætta steðjar
að ýmsum votlendisfuglastofn-
um. Mýrar og votlendi i öllum
hlutum heims hafa verið ræst
fram, og eiga þessar landbreyt-
ingar sök á þvi, að sú hætta vofir
yfir, að ýmsir votlendisfugla-
stofnar deyi hreinlega út, þar sem
þeir eiga hvergi höfði sinu að
halla.
Nauðsynlegt þykir að gripa til
alþjóðlegra aðgerða til verndunar
þessum fuglastofnum, og ekki
siður til friðunar heimkynna
þeirra á votlendissvæöum, svo
sem mýrum, strandlengjum og
árósum. Margar alþjóðlegar ráð-
stefnur hafa verið haldnar um
þessi mál, hin fyrsta i Suður-
Frakklandi árið 1962, en siöan i
ýmsum löndum heims, og mun sú
næsta verða i Heiligenhafen i
sambandslýðveldinu Þýzkalandi
nú i byrjun desember. Einn is-
lenzkur fulltrúi mun taka þátt i
ráðstefnunni, Arnþór Garöarsson
prófessor. Timinn sneri sér til
Arnþórs til að leita upplýsinga
um stöðu íslands i þessum mál-
um.
Ekki veruleg hætta
hérlendis
— Svo blessunarlega vill til, að
við byrjuðum tiltölulega snemma
að huga að þessum málum, og áð-
ur en i nokkurt óefni var komið.
Hér á landi steðjar enn engin
veruleg hætta að votlendissvæð-
unum, og við erúm i þeirri að-
stöðu, að við getum valið úr til
friðunar þá staði, sem eru þýð-
ingarmestir á þessu sviði. Að visu
er skortur á rannsóknum á viss-
um svæðum, og gætt hefur til-
hneigingar til að ganga á strand-
lengjuna. Einnig eru viss vanda-
mál i sambandi við landbreyting-
ar vegna framræsiu mýra, en viö
reynum þó að vera á undan með
að friða mikilvægustu votlendis-
staðina, sagði Arnþór.
— Þaö er þó á engan hátt nægi-
legt, aö við vinnum að friðun vot-
lendis hér heima, þvi að mjög
mikill hluti fuglastofna okkar
leitar hælis i hlýrri löndum yfir
vetrartimann, og þar þarf einnig
að vera aðstaða fyrir þá. Annars
vegar má segja, að við framleið-
um farfugla, þ.e. þeir verpa
hérna, en leita til annarra landa á
veturna, en hins vegar er Island á
haustin og vorin áningarstaður
fyrir ýmsar fuglategundir, aöal-
lega frá Norður-Kanada og Græn-
landi, á leiö þeirra yfir til annarra
Vestur-Evrópulanda. Á haustin
eru hér oft samankomnir heilir
fuglastofnar á tiltölulega litlum
svæðum, og vissulega hvilir á
okkur mikil ábyrgð, hvað þetta
snertir. Sem dæmi má nefna
margæsastofninn frá Norður-
Kanada og Grænlandi. A vissum
timum hausts er allur sá stofn
samankominn á u.þ.b. 20 ferkiló-
metra svæði hér við land, á leið
sinni yfir til Vestur-Evrópu, þar
sem hann dvelst um vetrartim-
ann.
Verndun votlendis hefur verið á
dagskrá margra félaga og félaga-
samtaka hér á landi. t þvi sam-
bandi má nefna Fuglaverndun-
arfélagið og Hið islenzka náttúru-
fræðifélag. Náttúruverndarráð
hefur látið sér afar annt um þessi
mál, og nú er unnið að útgáfu bók-
ar um verndun votlendissvæða á
vegum Landverndar, sem gefið
hefur út ýmis rit um náttúru-
vernd.
^-Friðun votlendis
Þau eru ófá votlendissvæðin,
sem viö höfum lagt áherzlu á aö
friða. M.a. má nefna votlendi við
Mývatn, I Þjórsárverum,*Keldu-
hverfi og við Eyjafjarðarósa,
einnig eru ýmis mjög blaut stara-
flóö sunnanlands, votlendissvæði
i ölfusi, i Borgarfirði og ýmis
strandsvæði, svo sem fjörur og
grunnsævi, auk ferskra vatna.
Vegna hinnar öru tækniþróunar
má segja, að öll þessi svæði séu
alltaf i töluverðri hættu. Mýrlend-
inu stafar mikið hætta af fram-
ræslunni, og strandlengjunni er
hætt viða, vegna ýmiss konar
mannvirkjageröar, t.a.m. vega-
gerðar fyrir fjarðarbotna o.fl.
Að sjálfsögðu eru mismunandi
skoðanir um það, hversu mikla á-
herzlu beri að leggja á verndun
votlendisfugla, en ég vil taka það
fram, að fuglalif yfirleitt er nátt-
úruauðlind og hluti af kerfi nátt-
úrunnar, og ekki er hægt að lita á
það án samhengis við önnur fyrir-
brigði hennar. Okkur ber þvi að
stuöla að varðveizlu votlendisins
af fremsta megni. Auk þess hefur
fuglalif afar mikið fagurfræðilegt
gildi i hugum flestra, og þætti vist
mörgum að þvi sjónarsviptir, ef
mörgum fuglategundum fækkaði
verulega.
Verndun votlendis hefur heldur
ekki einasta tiigang i þessu tilliti.
Mörg votlendissvæðin eru afar
verðmæt engjalönd og gefa af sér
miklu meira og betra gras en
nokkur tún. Má benda á það, að
grasið á engjalöndunum kelur
ekki, og var það þrautalending
margra á kalárunum svonefndu
að nýta engjalöndin. Félagslegar
aðstæður á hverjum tima ráða
mestu um það, hvort aðrar tekjur
eru af votlendi, en á þvi er enginn
vafi, að verndun þeirra getur
haft töluvert mikla efnahagslega
þýðingu.
Alþjóðleg samvinna
um friðun
Sifellt fleiri lönd hafa gert sér
grein fyrir nauðsyn þess, að al-
þjóðleg samvinna takist um
verndun mikilvægustu votlendis-
svæða, og á siðustu alþjóðaráð-
stefnu, sem haldin var um þessi
mál, var gerð samþykkt þar að
lútandi. I þeirri samþykkt skuld-
binda þjóðirnar sig til að tiltaka
stór votlendissvæði á þeirra land-
svæðum til verndunar, og munu
þau hvorki verða ræst fram né
breytt á annan hátt til afnota i
landbúnaði eða iðnaði.
Enn hafa ekki margar þjóðir
ritað undir samþykktina til stað-
festingar, en meðal þeirra eru þó
bæði Noregur og Finnland, svo og
Astralia. Bretland, Iran, Sovét-
rikin og Sviss hafa lýst yfir stuðn-
ingi við samkomulagið.
Aðaltilgangur ráðstefnunnar i
Heiligenhafen er að ræða þetta
samkomulag og hvetja fleiri
þjóðir til að undirrita það. Sam-
komulag sem þetta krefst sam-
vinnu allra þjóða, en augljóslega
er ekki hægt að beygja þær þjóðir,
sem ekki eru fúsar til samstarfs,
með refsiaðgerðum. Það kann að
reynast erfitt að fá sumar þjóðir
þróunarlandanna og þær, sem
eiga heima við Miðjaröarhafs-
botn til samstarfsins, en ég
hef þó trú á, að það takist með
timanum. Hvað Norðurlöndin
snertir, þá hafa þau allt að
vinna og engu að tapa á að taka
þátt i þessu alþjóðlega samstarfi,
enda voru Norðmenn og Finnar
meðal fyrstu þjóðanna til að und-
irrita samkomulagiö, sagði Arn-
þór að lokum.
Viö Hvltárvelli i Borgarfirði. Meðfram Hvitá er viða fagurt sumarland fugia.
Versnandi símaþjón-
usta í dreifbýlinu?
— sveitum landsins kippt úr sambandi við umheiminn
um nætur og um helgar
BH-Reykjavik. — Hefur sima-
þjónustan i dreifbýlinu versnað
með stærri og fullkomnari sim-
stöðvum á siðustu árum? Veitir
siminn sáralitla sem enga
þjónustu á sviði fjarskipta, sem
jafnvel er ætlazt til að unnt sé að
nota i neyðartilfellum? Þessi
atriði og fleiri eftirtektarverð ber
á góma i tilkynningu, sem Reynir
Ragnarsson i Reynisbrekkum
sendi blaðinu vegna athuga-
semdar Póst- og simamála-
stjórnar, sem birtist hér i blaðinu
8. nóv. Þar er þvi haldið fram, að
Landsiminn hafi hunzað allar
samþykktir og tillögur aðila
eystra um að bæta talstöðva-
þjónustuna.
— Reyni Ragnarssyni farast
svo orð:
,,t Timanum þann 8. nóvember
birtist klausa frá Póst- og sima-
málastjórn undir fyrirsögninni
,,Ekki sambandslaust milli bæja i
Meðallandi”. Fyrirsögnin ein
getur verið mjög villandi fyrir
bæjarmann, sem ekki veit,
hvernig sveitasimi er, en viðast
er þvi þannig varið, aðmilli 10 og
20 býli eru tengd saman á eina
simalinu, þar sem allir geta
hlustað og talað i einu, þó að þvi
tilskildu, að ef 4-5 menn taka upp
simtólin i einu,, þá heyrist engin
hringing. Út fyrir þetta linukerfi
er siðan ómögulegt að ná nema i
gegnum simstöð.
Staðreyndin er sú, að stærri og
fullkomnari simstöðvar i þétt-
býliskjörnum eru flestar opnar
frá kl. 9 á morgnana til kl. 8 á
kvöldin á virkum dögum og
skemur á helgidögum.
Á minútunni kl. 8 á kvöldin er
flestum sveitum landsins kippt úr
sambandi við umheiminn og for-
sjónin látin um það, hvort eða
hvernig náð yrði i lækni, slökkvi-
lið, björgunarsveit eða lögreglu,
ef á þyrfti að halda. I stuttu máli
sagt: frá klukkan 8 á kvöldin til
kl. 9 að morgni og um helgidaga
getur dreifbýlisfólk slasazt eða
jafnvel týnt lifi, hús þeirra og
fénaður brunnið eða tortimzt, án
þess að það komi einum
eða neinum við.
Þrátt fyrir bætta almennings-
þjónustu, eins og læknamið-
stöðvar, sjúkrabifreiðir, björg-
unarsveitir og slökkvlið, verða
möguleikar dreifbýlisfólks viða
erfiðari við að ná til þessara
aðila.
Nú fyrir fáum árum var sima-
þjónustan við dreifbýlið nær
eingöngu rekin af sfmstöðvum,
sem voru i heimahúsum, og var
þar oftast svarað, þegar hringt
var, og ekki spurt um vinnutima
eða klukku. Nú eru viða komnar
veglegar póst- og simstöðvar,
sem nánast eru reknar eins og
bankar eða verzlanir, að þvi þó
tilskildu, að i höfuðstaðnum og
viðar þykir sjálfsagt að hafa
vaktmenn yfir nætur i slikum
byggingum til þess að gæta að
sjálfri byggingunni. En á full-
komnari simstöðvum dreif-
býlisins virðist engin nauðsyn að
hafa vaktmenn. Eru þeir þó
sennilega jafn margir i Reykja-
vik einni. sem gæta opinberra
bygginga, eins og þyrfti til þess
að vaka yfir velferð þeirra, sem i
dreifbýlinu búa.
í þessari grein frá Póst- og
simamálastjórna stendur
ennfremur orðrétt:
„Meðal annarra svaraði lika á
þeim bæ, sem gætir talstöðvar
Slysavarnafélags íslands. Var
talstöðin i lagi og hefði mátt ná
til. Hafnar i Hornafirði, Vest-
mannaeyja eða Gufuness, og gátu
þá þær stöðvar hringt til sjálf-
virka simakerfisins til stöðvar-
stjóra Pósts og sima á Kirkju-
bæjarklaustri”.
Og siðast i greininni:
„Hér má enn fremur benda á,
aö talstöðvabilar geta oft komið
að góðum notum i slikum til-
fellum”.
Það mætti ætla, eftir þessari
klausu, að talstöðvaeigendur,
sem hafa átt talstöðvar þessar i
fjölda ára, viti ekkert hvernig eða
til hvers á að nota þær. Talstöð
Slysavarnafélags tslands, sem
minnzt er á i umræddri grein, er
með 20 vatta sendiorku i loftnet
og dregur þvi mjög skammt, enda
fyrst og fremst ætluð milli skips
og björgunarflokks, ef til skips-
strands kemur. Bilatalstöðvar
eru margar I sýslunni og dreifðar
um alla hreppa hennar. Það er
hins vegar staðreynd, sem tækni-
mönnum simans er vel kunnugt
um, að héðan er nær ógjörningur
að ná með þessum stöðvum i
Gufunes, Höfn i Hornafirði eða
Vestmannaeyjar, nema i beztu
skilyrðum, og nær aldrei að
kvöldi eða nóttu til vegna meiri
lofttruflana.
Fleiri aðilar hafa beiðið Land-
simann að bæta talstöðvaþjónust-
una hér, i og með vegna þess
hættusvæðis og farartálma, sem
Mýrdalssandur er, bæði vegna
sandfoks, snjóa og flóðahættu frá
Kötlugosi. Er mér persónulega
kunnugt um samþykktir og til-
lögur um þessi mál frá þingi
Slysavarnafélags íslands,
klúbbnum Oruggur akstur i Vik
og almannavarnanefnd Vikur, en
ekkert hefur verið aðhafzt af
Framhald á bls. 39.