Fréttablaðið - 17.12.2004, Qupperneq 26

17. desember 2004 FÖSTUDAGUR
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Fischer á sterkan stuðningsmannahóp hér á landi.
Íslendingar
og Fischer
FRÁ DEGI TIL DAGS
Þörf áminning
Getur verið að nafngiftin „afturhalds-
kommatittir“, sem vakti uppnám í söl-
um Alþingis þegar Davíð Oddsson
missti orðið út úr sér í hita leiksins, eigi
rétt á sér en hafi verið veitt röngum
aðilum? Þessu veltir Jón G. Hauksson,
ritstjóri Frjálsrar verslunar, fyrir sér í rit-
stjórnargrein í nýjasta hefti ritsins.
Hann skynjar öfugþró-
un í þjóðfélagsmál-
um. „Ég fæ ekki bet-
ur séð en að skoð-
anir „afturhalds-
kommatitta“ séu að
fá einhvern hljóm-
grunn innan ríkis-
stjórnarinnar sjálfrar,“
skrifar Jón og nefnir í því
sambandi fjölmiðlalögin, lögin gegn
hringamyndun, lögin á sparisjóðina,
lög á kennara sem njörvað hafi niður
hvað þeir ættu að fá í laun, lög um
verðhækkun sterks áfengis sem feli í
sér neyslustýringu og lögin um 90%
húsnæðislán á sama tíma og bankarnir
bjóði 100% lán. „Áfram mætti telja
upp mál sem stríða gegn markaðs-
hyggjunni,“ segir ritstjórinn. Hann lýkur
pistlinum þannig: „Það ætti enginn að
hneykslast á orðum eins og „aftur-
haldskommatittsflokkur“ eða „aftur-
haldskommatittir“. Þessi orð eru þörf
áminning – og eiga erindi við fleiri en í
fyrstu mætti ætla.“
Ekki umturna
Í sama hefti Frjálsrar verslunar er rætt
við Gunnar Jerven, bankastjóra BN-
bankans, fjórða stærsta banka í Noregi,
en Íslandsbanki er þessa dagana að
eignast hann fyrir rúma 35 milljarða
króna. Jerven kveðst steinhissa á þessu
framtaki Íslendinga enda séu bankarnir
eins ólíkir og dagur og nótt. BN banki
stundar aðeins húsnæðislán á traustum
stöðum í þéttbýli og hefur ekki þurft að
afskrifa nema 0,08% útlána. Hann lánar
ekki í áhætturekstur eins og sjávarútveg
sem er sérfag Íslandsbanka. Jerven seg-
ist ekki vita hvað vaki fyrir Íslandsbanka
en giskar á að bankinn telji það styrkja
sig á alþjóðavettvangi að vísa til eignar í
banka sem sé rekinn með eins lítilli
áhættu og hugsast getur. „En þá skiptir
máli að umturna ekki rekstrinum hér,“
segir Jerven.
gm@frettabladid.is
Er skynsamlegt að taka lán í er-
lendri mynt? Þetta er spurning sem
margir Íslendingar eru að velta
fyrir sér. Og engan skyldi undra þar
sem þetta er bæði flókin spurning
og einkar mikilvæg fyrir þá sem
eru að taka stór lán svo sem til hús-
næðiskaupa.
Háir vextir á Íslandi gera það að
verkum að einfaldur samanburður
á „greiðslubyrði“ lána í íslenskum
krónum og erlendri mynt virðist
benda til þess að miklu ódýrara sé
að skulda í erlendri mynt. Slíkur
samanburður er hins vegar afskap-
lega villandi. Kostnaður við að
skulda í erlendri mynt ræðst ekki
aðeins af vaxtamuninum milli Ís-
lands og annarra landa heldur
einnig af hreyfingum á gengi krón-
unnar.
Ágætt er að miða við þá einföldu
þumalputtareglu að hagstæðara sé
að skulda í erlendri mynt svo fremi
sem gengi krónunnar lækkar ekki
meira en sem nemur vaxtamunin-
um milli Íslands og annarra landa.
Ef íslenskir vextir eru til dæmis 4%
hærri en erlendir vextir þá er hag-
stæðara að skulda í erlendri mynt
svo fremi sem krónan fellur ekki
meira en 4% á ári.
Í dag er munurinn milli íslenskra
og erlendra vaxta um 6% og gengi
krónunnar hefur verið að styrkjast.
Það hefur því verið mjög hagstætt
að skulda í erlendri mynt að undan-
förnu. Ef litið er yfir síðustu 10 ár
þá kemur ennfremur í ljós að
stærstan hluta þess tíma hefur ver-
ið hagstæðara að skulda í erlendri
mynt. Það hafa hins vegar komið
tímabil þegar gengi krónunnar
hefur lækkað talvert mikið á
skömmum tíma. Á árunum 2000 og
2001 lækkaði gengið um 40%. Á
þessum árum var því mjög óhag-
stætt að skulda í erlendri mynt.
Þessi lækkun gekk síðan að mestu
til baka á árunum 2002 og 2003. Á
þeim árum var einstaklega hag-
stætt að skulda í erlendri mynt.
Það eru nokkur atriði sem læra
má af reynslu síðustu 10 ára. 1) Þeg-
ar til lengri tíma er litið eru miklar
líkur á því að það sé hagstæðara að
skulda í erlendri mynt. 2) En lánum
í erlendri mynt fylgir mikil áhætta.
Þeir sem hugleiða að taka lán í er-
lendri mynt standa því frammi
fyrir þeim klassíska vanda að hærri
ávöxtun og aukin áhætta haldast í
hendur. En það er ýmislegt sem er
sérstakt við gengi gjaldmiðla sem
mikilvægt er að fólk hafi í huga í
þessu sambandi.
Í fyrsta lagi er mikilvægt að
gera sér grein fyrir því að gengi
gjaldmiðla sveiflast ótrúlega mikið.
Þeir sem taka lán í erlendri mynt
mega eiga von á því að gengið
sveiflist um 20-40% yfir nokkurra
ára skeið. Þeir þurfa því að vera
vissir um að þeir hafi taugar, þolin-
mæði og fjárhagslegt svigrúm til
þess að sigla rólega í gegnum tíma-
bil þegar krónan tekur slíka dýfu.
Hitt atriðið sem er sérlega mikil-
vægt að hafa í huga er að stórar
gengissveiflur ganga að jafnaði til
baka að hluta. Þetta þýðir að áhætt-
an sem fylgir því að taka erlent lán
núllast að hluta til út til lengri tíma.
Áhættan minnkar því þeim mun
lengri sem lántökutíminn er.
Það er raunar ekki heildarláns-
tíminn sem skiptir mestu máli.
Margir sem eru að kaupa sína
fyrstu fasteign sjá fram á að þeir
muni fljótlega stækka við sig. Þá er
það tíminn þar til skipt er um íbúð
sem skiptir mestu máli.
Tökum dæmi af ungum hjónum
sem kaupa íbúð fyrir 15 milljónir og
taka 80% lán í erlendri mynt til 25
ára. Eftir fjögur ár hefur fjölskyld-
an stækkað og þau þurfa að stækka
við sig. En í millitíðinni hefur
krónan lækkað um 25%. Þegar þau
fara að hugleiða hve stóra eign þau
hafa efni á því að kaupa vakna þau
upp við vondan draum. Þau höfðu
nefnilega ekki gert sér grein fyrir
því að það voru ekki einungis af-
borganirnar sem hækkuðu þegar
gengið lækkaði heldur einnig höfuð-
stóll lánsins.
Höfuðstóll lánsins var 12 millj-
ónir fyrir fjórum árum en hefur
hækkað um 25% og er nú 15 millj-
ónir. Þau hafa greitt af láninu í
millitíðinni. En þar sem afborganir
af langtímaláni fyrstu fjögur árin
eru mest megnis vaxtagreiðslur þá
skulda þau nú um 14 milljónir í
íbúðinni. Fjórum árum eftir að þau
greiddu þriggja milljóna útborgun í
íbúðinni eiga þau einungis eina
milljón í henni.
Eins og þetta dæmi sýnir glöggt
þá er varhugavert fyrir þá sem ætla
að flytja innan fárra ára að taka
stórt erlent lán til húsnæðiskaupa.
Erlend lán eru skynsamlegust fyrir
fólk sem telur að það ætli að búa í
sömu eigninni í langan tíma og þarf
því ekki að hafa miklar áhyggjur
af skammtímasveiflum í gengi
krónunnar. ■
A llt frá því að Bobby Fischer varð heimsmeistari í skákhér í Reykjavík síðsumars 1972 hafa Íslendingar fylgstnáið með ferli hans, þótt skiptar skoðanir hafi verið um
framkomu hans og uppátæki í heimsmeistaraeinvíginu. For-
ystumenn þess hafa áreiðanlega átt margar andvökunætur
meðan á því stóð vegna Fischers. Þeir eru mjög ólíkir á allan
hátt Fischer og Spassky og kom það greinilega í ljós í margum-
töluðu einvígi þeirra. Spassky var ávallt hógværðin sjálf, en
Fischer aftur á móti ofbauð mönnum oft með háttsemi sinni.
Fischer virðist ekkert hafa breyst í áranna rás. Hann gýs
upp öðru hvoru og gefur út allskonar yfirlýsingar um Ísland,
Íslendinga og ekki síður um Bandaríkin – heimaland sitt.
Þrátt fyrir allt þetta er það óumdeilt að hann er stórkostlegur
snillingur þegar skákin á í hlut, en framkoma hans á öðrum
sviðum hefur á stundum varpað skugga á skáksnillinginn sem
í honum býr.
Þegar Fischer og Spassky leiddu saman hesta sína á ný í
Júgóslavíu árið 1992, höfðu Sameinuðu þjóðirnar sett við-
skiptabann á landið, og fylgdu Bandaríkjamenn því mjög fast
eftir. Mörgum fannst sem það væri ekki saknæmt þótt tveir af
mestu skáksnillingum heims settust niður við taflborð til að
minnast þess að 20 ár voru liðin frá því að þeir sátu hvor á
móti öðrum í Laugardalshöllinni í Reykjavík og kepptu um
heimsmeistaratitilinn i skák. Skákin ætti ekkert skylt við bann
á almenn viðskipti vegna framferðis stjórnvalda í landinu.
Ástæðan fyrir þessari hörðu afstöðu Bandaríkjamanna mun
hinsvegar hafa verið sú, að auðjöfurinn og bankamaðurinn
Vasiljevic sem hélt skákmótið var sagður mikill stuðnings-
maður Milosevic forseta og einvígið var haldið í skugga borg-
arastyrjaldarinnar í Bosníu. Allar götur síðan hefur Fischer
verið á hálfgerðum flótta og undanfarna mánuði hefur honum
verið haldið í innflytjendabúðum í Japan, þar sem mál hans er
nú til meðferðar hjá þarlendum dómstólum. Þeir eiga eftir að
kveða upp úrskurð sinn og þá væntanlega að taka afstöðu til
óvænts leiks Íslendinga í málinu.
Fischer á sterkan stuðningsmannahóp hér á landi sem unnið
hefur ötullega að málefnum hans. Davíð Oddsson utanríkisráð-
herra tók svo af skarið í málinu og fól sendiherra Íslands í
Japan að tilkynna japönskum stjórnvöldum og Fischer að hann
fengi dvalarleyfi hér. Jafnframt var sendiherra Bandaríkjanna
tilkynnt um ákvörðun íslenskra stjórnvalda. Þetta mál hefur á
síðustu misserum verið mjög vandræðalegt fyrir bandarísk
stjórnvöld. Margir skilja ekki þrákelkni þeirra.
Þegar grannt er skoðað er síðasti leikur Íslendinga í þessu
flókna tafli kannski ekki aðeins Fischer í hag, heldur má segja
að við séum að skera Bandaríkjamenn niður úr snörunni og
bjarga þeim fyrir horn. Það á svo eftir að koma í ljós hvort
Fischer sest að hér á landi, eða notar dvalarleyfið hér til að
ferðast um eins og frjáls maður og fer að iðka skáklistina eins
og honum einum er lagið. ■
ORÐRÉTT
Hvers eiga gamlir að gjalda?
Seltjarnarnes fyrir unga Seltirn-
inga!
Fyrirsögn greinar Hilmar Þ. Sigurðs-
sonar í Morgunblaðinu.
Morgunblaðið 16. desember.
Er það alveg öruggt?
Því verður ekki í móti mælt að við
sem að þessari yfirlýsingu stönd-
um erum Íslendingar en ekki t.d.
Albaníumenn eða arabar?
Ólafur Hannibalsson skrifar um „vit-
leysisumræðuna“ um fyrirhugaða
auglýsingu Þjóðarhreyfingarinnar í
New York Times.
Morgunblaðið 16. desember.
Hvergi friður
Raddir íslenskra þingmanna á
netinu
Fyrirsögn fréttar í DV.
DV 16. desember.
Lyftumúsík
Ég er ekki hrifinn af jólalögum,
mér finnst þau langflest ofspiluð
og þau hljóma eins og lyftumúsík.
Sigurður G. Tómasson útvarps- og
blaðamaður um jólalögin.
DV 16. desember.
Sér hann bara rautt?
Allir hata Ameríku.
Jónas Kristjánsson fyrrverandi rit-
stjóri.
DV 16. desember.
Ályktanagleði
Það er nánast þannig að ef fleiri
en tveir sjómenn hittast á förn-
um vegi, þá sendi þeir frá sér
ályktun.
Helgi Mar Árnason blaðamaður í
„Bryggjuspjalli“ Morgunblaðsins.
Morgunblaðið 16. desember.
Að taka lán í erlendri mynt
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is
SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
JÓN STEINSSON
HAGFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
LÁNAMARKAÐURINN
Erlend lán eru
skynsamlegust fyrir
fólk sem telur að það ætli
að búa í sömu eigninni í
langan tíma og þarf því
ekki að hafa miklar áhyggj-
ur af skammtímasveiflum í
gengi krónunnar.
,,
26-27 Leiðari 16.12.2004 13.37 Page 2