Tíminn - 09.03.1975, Blaðsíða 15

Sunnudagur 9. marz 1975
TÍMINN
15
Málverkið er geymt í hvelfingu í kirkju heilags
Bartólómeusar í Genúa, bak við sjö dyr,
sem aðeins er hægt að opna með sjö lyklum,
sem geymdir eru hjá sjö trúnaðarmönnum.
tvöfalt gler, svo að allir kirkju-
gestir geti virt það fyrir sér.
Þá er spurningin, hvaðan það
er komið, og hvort hægt sé að
ganga úr skugga um, að það sé
raunverulega af Jesú?
Saga málsins er ekki eins
furðuleg og hún virðist. Um þetta
málverk gegnir ekki sama máli
og um flisarnar úr krossi Krists,
sem myndað gætu myndarlegan
skóg. Það hefur sem sagt verið
þekkt og um það verið ritað af
sagnariturum kirkjunnar allt frá
árinu 324, þegar Eusebius skrifar
um það. Seinna minnist Móses.frá
Kóren á það, og segist hafa séð
það. Evagrius fullyrðir, að hann
hafi séð málverkið árið 545, og
margir rómverskir kirkjufeður
fullyrða það sama.
En staðreyndin er sú, að Móses
frá Kóren, sem kom til bæjarins
Edessa árið 411, eigum við það
raunverulega að þakka, að það
skuli vera hægt að segja með svo
til fullvissu, að þetta málverk
hljóti að vera það upprunalega —
ósvikin mynd af Jesú. Það eina,
sem i rauninni túlkar þennan
mann, sem gæddur var slikum
undramætti. .
Það er nýunnu rannsóknar-
starfi brezka blaðamannsins Con-
rad Allen, sem við eigum aö
þakka þá vitneskju, að málum
skuli vera háttað á þann veg — i
raun og veru. Hvort um er að
ræða þjóðsögn, eða hvort að baki
málverkinu liggur sannleikur,
sem i senn er sögulegur og trúar-
legur.
Eftir margvislegar rannsóknir
komst hann að þeirri niðurstöðu,
að málverkið myndi vera ósvikið,
samkvæmt öllum hugsanlegum
sönnunum, sem visindin gátu i té
látið. Það var aðeins að einu leyti,
sem möguleiki var á, að um vafa-
atriði væri að ræða. Það var með
tilliti til myndgerðarinnar. Mynd-
in var máluð i bisantiskum stil,
sem kom ekki fram fyrr en mörg-
um öldum siðar. 1 rauninni skiptir
þetta etriði ekki svo ýkja miklu
máli, þvi að bisantiski stillinn
getur hafa orðið til á þann hátt, að
aðrir hafi reynt að eftirlikja
myndina. Þetta er nokkuð, sem
listfræðingar þekkja mætavel.
Stjarnfræðingar
tímasetja
Betlehemsstjörnuna
Frásögnin af málverkinu og
uppruna þess er ekki siður spenn-
andi en sakamálasaga, og frétt-
næm að mörgu leyti. Svo frétt-
næm, að i vissu tilliti hefur mönn-
um sézt yfir augljósar staðreynd-
irandspænis raunverulegri mynd
af Jesú, og blátt áfram gleymt að
veita eftirtekt öðrum athyglis-
verðum niðurstöðum.
Við skulum hverfa aftur i tim-
ann til þess dags, er myndin varð
til. Það er með nokkurri vissu
hægt að slá þessu föstu, þvi að það
er vitað, að listamaðurinn og
stjórnmálamaðurinn Anan var
samvistum við Jesú á timabilinu
marz—april árið 29, skömmu
fyrir krossfestingu Jesú og
dauða. Þetta siðastnefnda getum
við þakkað málverkinu óbeinlin-
is, að unnt er að staðfesta.
Með þessu komum við að fleiri
staðreyndum, sem ekki var unnt
að slá föstu, hvað ártal snertir:
1 fyrsta lagi liggur það ljóst
fyrir, að Jesús deyr árið 29 og er
þá 36 ára gamall. Þessa stað-
reynd má finna með útreikning-
um frá frásögnum Nýja testa-
mentisins um Betlehemsstjörn-
una við fæðingu hans. Stjörnu-
fræðingar vorra tima eru búnir að
finna stjörnuna og gang hennar
og mun hún hafa birzt 6 árum áð-
ur en timatal okkar hefst.
Við finnum lika i fyrsta skipti i
trúarbragðasögunni orð, sem i
raun og veru hafa gengið af
munni Jesú. Það er að segja setn-
ingar, sem hann hefur sagt i raun
og veru. Allt annað, sem i Bibli-
unni stendur, eru upprifjanir
löngu eftir andlát hans. Orð, sem
hafa gengið mann frá manni, áð-
ur en samvizkusamir guðspjalla-
menn fara að safna þeim saman.
Þau geta svo hæglega hafa
brenglazt i meðförunum. Nú fá-
um við i fyrsta skipti að vita i
raun og veru, hvað Jesús sagði.
Hversu furðulegt, sem það kann
að virðast, hefur þetta atriði
hvergi verið undirstrikað, einmitt
vegna þess að i hrifningunni hefur
mönnum sézt yfir þetta atriði,
sem alls ekki er svo smávægilegt,
og við komum siðar að.
Handritafundur fyrir
einbera tilviljun
Fyrst og fremst skulum viö at-
huga, hvernig hægt er aö fylgja
atburðarásinni svo til skref fyrir
skref tvö þúsund árum eftir að
málverkið varð til.
Það er þvi að þakka, að fyrr á
tímum voru viða uppi framsýnir
og hugsunarsamir höfðingjar,
sem létu skrifa niður og skrásetja
hvaðeina.
Einn þessara manna var Abgar
konungur i Edessa i Armeniu.
Frásögn hans af Jesú og Anan er
skráð af skrifaranum Labubna —
og var árum sáman varðveitt i
bæjarspjaldskrá Edessa.
Til þessa bæjar kom Móses frá
Kóren árið 411, en hann hafði á-
huga á sögu Jesú. 1 spjaldskránni
gróf hann upp handrit Labubna,
og afritaði það. Að likindum sá
hann einnig myndina af Jesú, þvi
að hann fullyrti, að hún hefði þá
enn verið i Edessa. Hann náði
sem sagt þetta lengra i athugun-
um sinum en Esebiu hálfri öld áð-
Þánnig túlkar nútimamaðurinn Jesúm i myndinni Jesús Kristur Dýrl-
ingur.
ur, þvi að hann gat aðeins fullyrt,
að slik mynd væri til.
Og nú gerðist það furðulega, að
þögn verður um málið, og það liða
kringum 1400 ár, þangað til mynd
og handrit ber aftur á góma.
Það var fyrir hreina tilviljun.
Kringum 1850 eignaðist British
Museum nokkur handrit frá
klaustri, sem stóð á Nilarbökk-
um. Þessi handrit áttu að standa i
einhverju sambandi við Jesúm,
að þvi er klausturlýsingar héldu
fram. Það var ljóst, að menn
gerðu sér ekki grein fyrir, hvers
eðlis þessi handrit voru. Það liðu
20 ár unz hægt var að þýða letrið.
Og þá uppgötvuðu menn, að
þarna var komið afrit af frásögn-
um Labubnas, sem skrifað hafði
verið árið 411! Sem sagt, starf
Móses frá Kóren.
Nú fengu trúarbragðakönnuðir
nóg að starfa. Skyldi það vera, að
einhvers staðar i heiminum væri
að finna eitthvað svipað efni, sem
sézt hafði yfir?
Heppnin var með visindamönn-
unum. Bibliotheque Nationale I
Paris fann gamált afrit frá 12.
öld. Af formála mátti ráða, að
frásögnin væri þýdd úr ar-
mensku. Seinna fannst svipað af-
rit i St. Pétursborg, sem nú heitir
Leningrad.
Konungur sendir
eftir krafta-
verkamanninum
Skyndilega höfðu visindamenn-
irnir I höndum þrjú handrit, sem
hægt var að bera saman. Það
heppnaðist — og til allrar ham-
ingju stóð allt heima. A þeim tima
sem liðinn var, höfðu handritin
orðið fyrir skemmdum og
hnjaski, en það, sem vantaði i
eitt, var að finna i öðru og þvi
þriðja. Loks var búið að koma
saman nákvæmri samsetningu af
þvi, sem Móses frá Kóran hafði
afritað — og þar með orðréttri
frásögn Labubna. Frásögn þessi
fjallaði um það, hvernig þeir hitt-
ust, Anan og Jesús. Skjal, sem
var sett i skjalasafnið árið 29,
skömmu eftir dauða Jesú! Hand-
rit, sem að likindum er miklu
verðmætara en hellahandritin,
sem fundizt hafa á vorum timum!
Við skulum bregða upp mynd af
einfaldri frásögn Labubna, sem
sett er upp án orðagjálfurs
skáldsins. Hér er aðeins verið að
segja frá staðreyndum án til-
rauna til að lifga upp á frásögnina
eða atburðarásina.
Agbar konungur I Edessa send-
ir nefnd af stað til þess að semja
við rómverska landstjórann i
Sýrlandi, Fönikiu, Palestinu og
Mesópótamiu. A heimleiðinni
koma þeir við i Jerúsalem, þar
sem þeim er sagt frá Jesú og
starfi hans. Hvernig hann vekur
upp dauða, læknar sjúka, mettar
fólk og fremur önnur kraftaverk.
Sendinefndin kemst einnig að
raun um fleira: Einmitt það, að
ætlunin sé að fangelsa Jesúm og
ákæra hann fyrir þjóðhættulega
starfsemi.
Um allt þetta fær Abgar
konúngur vitneskju frá ritara sin-
um, Anan, sem er trúnaðarvinur
hans og formaður sendinefndar-
innar. Hann leggur við eyrun og
fær áhuga á þessum Jesú. Hann
skrifar honum umsvifalaust bréf
— þar sem hann gengur út frá þvi,
að Jesús hafi verið læs, sem er
hæpið — að minnsta kosti hefur
hann alls ekki getað skrifað eða
talað armensku.
Jesús svarar
konunginum
Anan er nú sendur aftur til
Jerúsalem, ef ske kynni að hann
gæti talaö þennan stórkostlega
mann á það að ferðast til Edessa
og lækna konunginn af húðsjúk-
dómi. Ennfremur lofar konung-
urinn þvi að vernda Jesúm gegn
yfírvofanúi handtöku, og veita
honum frjálsar hendur til að út-
breiða kenningar sinar hjá hon-
um.
Þetta bréf er harla eftirtektar-
vert. I bréfinu er Jesús varaður
við yfirvofandi hættu. Hann er
varaður við og honum er jafn-
framt boðinn griðastaður. Af
frásögn Labubna vitum við, að
Anan hitti Jesú I marz—april árið
29 að okkar timatali, og þar með
höfum við fengið sönnun þess, á
hvaða ári Jesús var krossfestur,
þvi að Rómverjarnir hafa naum-
ast látið langan tima liða frá þvi
að áform þeirra urðu til þangað
til þeir framkvæmdu þau. Þess
vegna má slá þvi föstu, að Jesús
hafi látið lifið árið 29.
Og þá er komið að þvi, sem að
okkar áliti er hvað sögulegast, en
það er svarið, er Jesús veitir An-
an. Þetta er i fyrsta — og áreiðan-
lega siðasta — skipti, sem við höf-
um möguleika á að sjá orð Jesús,
eins og hann sagði þau i raun og
veru. Samvizkusamlega hefur
Anan skráð hvert einasta orð til
þess að flytja konungi sinum.
Samkvæmt þvi, er Anán segir,
var svarið þetta:
— Far þú og seg herra þínum,
sem sendi þig til min: Lofaður sé
hann, sem trúir án þess að hafa
séð mig, þvi að þetta er um mig
ritað: Þeir, sem sjá mig, munu
ekki trúa mér, og þeir, sem ekki
sjá mig, munu trúa. Varðandi
það, er þú skrifaðir um það, að ég
ætti að koma, og hvers vegna ég
sé sendur i þennan heim, þá er
allt fyrirfram ákveðið. Að þvi
loknu mun ég snúa aftur til föður
mins, sem sendi mig, og þegar ég
held af stað til föður mins, mun ég
senda þér einn lærisveina minna,
til þess að hann geti læknað þig og
allt þitt fólk, og þá getur hann
leitt þig til eilifs lifs. Megi bær
þinn blessast og komast hjá þvi,
Júdas svikur Jesúm — svipmynd frá helgileikjunum I Obergammerau