Fréttablaðið - 21.05.2005, Blaðsíða 20

Er ekki hægt að skilgreina lögin í
Júróvisjón sem ríkispopp? Þetta er
vissulega poppmúsík – en samt sér-
stök deild innan hennar. Það má
einna helst finna skyldleika við þá
tónlist sem er spiluð í kvöldþáttum
þýskra sjónvarpsstöðva; tónlist
sem á að halda flestum innan fjöl-
skyldunnar kjurum í sófanum. Til
þess má ekki ganga fram af nein-
um. Halda öllum ekki endilega góð-
um – heldur aðeins kyrrum þar til
lagið er búið og einhver birtist á
skjánum til að segja eitthvað snið-
ugt. Ekki fyndið – en samt svolítið
sniðugt.
Júróvisjón ber líka keim af sól-
arlandaferðum. Þar er tónlistin
eins og maturinn; ber engin sér-
stök einkenni, ekkert sérstakt
bragð, enga sérstaka angan eða lit
– eins og meginlandsmorgunverð-
ur. Slíkan morgunverð borðar eng-
inn heima hjá sér en allir samein-
ast um hann í fríinu. Meginlands-
morgunverður er einskismanns-
land; hlutlaust svæði – málamiðlun.
Júróvisjón er eina sameiginlega
afurð evrópskra ríkissjónvarps-
stöðva og því ágætt dæmi um getu
og möguleika ríkisvaldsins til að
stuðla að og byggja upp menning-
arafurðir – eða hvaða afurðir sem
er ef því er að skipta.
Til að skilja hvers vegna Júró-
visjónlögin eru eins og vond og
raun ber vitni þurfum við að skilja
ákvarðanaferli innan ríkisvaldsins.
Ríkisvaldið er stuðningsbatterí
stjórnmálaflokka sem byggja stöðu
sína á árangri í almennum kosning-
um – ekki ósvipuðum og stigagjöf-
inni í Júróvisjón. Þar sem fáir bera
hlýjan hug til stjórnmálamanna,
elska þá heitt eða treysta þeim full-
komlega, er markmið þeirra frem-
ur að forðast að snúa almenningi
gegn sér en að vinna fólk á sitt
band. Það er heillavænlegra fyrir
stjórnmálamenn að ýta undir van-
trú almennings á andstæðingum
sínum en að reyna að byggja upp
traust á þeim sjálfum. Forsenda
fyrir langri stjórnarsetu stjórn-
málaflokka og langlífi stjórnmála-
manna á valdastól er léleg stjórn-
arandstaða – ekki góð verk stjórna
eða skörungsleg framganga ráð-
herra. Það er alltaf best fyrir
stjórnmálamenn að gera sem
minnst og vona að andstæðingarnir
spili rassinn úr buxunum. Þeir
stjórnmálamenn sem ætla að koma
einhverju í verk lifa stutt og njóta
aldrei ávaxtanna.
En þetta vita allir. Einnig að
þessi afstaða hefur seytlað niður
allt stjórnkerfi ríkisvaldsins, leik-
ur um allar stofnanir þess og af-
urðir. Eins og hjá stjórnmálaflokk-
unum er markmið þjónustu á veg-
um ríkisvaldsins það að gera nóg
til að forðast beina uppreisn við-
skiptavinanna – það er ef viðkom-
andi stofnun er ekki lögvarin fyrir
slíkum uppreisnum með heimild til
einokunar eða annars konar vernd
gegn vilja og væntingum almenn-
ings. Markmið starfseminnar er
ekki að koma einhverju til leiðar,
ná meiri árangri eða stefna hærra
heldur að halda öllum góðum – ekki
glöðum eða ánægðum – heldur góð-
um í sömu merkingu og notuð er
um hunda. Góður voffi! Það er
hundur sem gerir ekkert.
Þótt Júróvisjónlögin séu undir-
deild í poppheimum og örsmátt
skúmaskot í kjallara tónlistar-
heimsins eiga þau fullkomlega
heima í ríkisvæddri veröld okkar.
Þau eru sérstök af því að ríkið er
lítill þátttakandi í poppinu. En
Júróvisjónlögin eru meginstefin í
menntakerfinu okkar og heilbrigð-
isþjónustu. Þar fær enginn að slá á
nýjan streng og öll þjónusta er
miðuð að því að styggja sem fæsta.
Og þar sem við höfum ekki saman-
burðinn sitjum við öll kjur í sófan-
um. Hittumst í meginlandsmorgun-
verði skólanna og heilsugæslu-
stöðvanna. Úr því að enginn annar
fær neitt betra á diskinn sinn lát-
um við þetta gott heita. Ef við
heyrðum aldrei annan tón en Júró-
visjóntón myndum við líka án efa
dilla okkur við litháíska lagið og
tékkneskan takt. ■
E f það hefur farið framhjá einhverjum þá er rétt að ítrekaað þessa dagana geisar verðstríð á íslenskum matvöru-markaði. Frá því í janúar hefur verð á mat- og drykkjar-
vöru lækkað um tæplega 10 prósent samkvæmt vísitölu neyslu-
verðs. Fyrir vikið er verðbólga hér heldur minni en ella hefði
verið, og það er eitthvað sem íslensk heimili með sín verð-
tryggðu lán geta glaðst saman yfir fyrir utan augljósan ávinn-
ing af lægra vöruverði.
Lækkun á mat og drykk er reyndar miklu meiri en tíu pró-
sentin sem vísitalan segir til um þegar aðeins er skoðað verðlag
í þeim tveimur verslunarkeðjum sem takast á um hylli hag-
sýnna húsmæðra og annarra neytenda. Samkvæmt verð-
lagskönnunum ASÍ hefur verðlag í Bónus lækkað um 37 prósent
og í Krónunni um 33 prósent frá því að Krónan skoraði Bónus á
hólm á lágvöruverslunarmarkaðinum. Fæstir bjuggust við að
það stríð myndi vara lengi en nú tæplega þremur mánuðum síð-
ar sér ekki enn fyrir endann á því. Og við neytendur gleðjumst.
Vonandi halda Bónus og Krónan áfram að berjast sem lengst og
harðast. Áfram Bónus! Áfram Krónan!
En nú kann einhver að spyrja hvernig á þessu standi? Ríkir
ekki fákeppni og samþjöppun í íslenskri verslun? Er ekki hætt-
an af stóru viðskiptasamsteypunum einhver mesta vá sem þessi
þjóð hefur staðið frammi fyrir? Eru stóru samsteypurnar á bak
við Bónus og Krónuna, það er Hagar og Norvik, ekki þær hinar
sömu og ætla að eignast allt Ísland? Jú, það passar. Rétti þeir
upp hönd sem vilja stöðva þær og endurvekja alla litlu kaup-
mennina og gamla góða heildsalaveldið.
Fákeppni og samþjöppun þurfa ekki endilega að vera
skammaryrði eins og svo margir vilja halda. Liggur ekki í aug-
um uppi að fá mjög öflug fyrirtæki geta boðið fólki betra verð
en mörg lítil og veik? Það er að minnsta kosti sá veruleiki sem
starir í augun á okkur Íslendingum. Að minnsta kosti öllum
þeim sem eru ekki með þau lokuð.
Hættan við fákeppnina er þegar fyrirtækin taka höndum
saman og ákveða að níðast á viðskiptavinum sínum. Við þekkj-
um slík dæmi alltof vel. Olíufélögin stóðu í slíkum subbuskap
og líka tryggingafélögin og þeim hefur verið refsað.
Við erum með samkeppnislög og þar er ekkert sem segir að
fyrirtæki megi ekki þjappa sér saman, stækka, styrkjast og
verða markaðsráðandi. Bæði Hagar og Norvik með allar sínar
verslanir: Hagkaup, Nóatún, 10-11, 11-11, Krónuna og Bónus
eru í markaðsráðandi stöðu. En baráttan þeirra á milli er líka
hörð. Ef einhver slaki sést þar á kemur til kasta samkeppnisyf-
irvalda.
Mikið væri það gaman ef lögsaga samkeppnisyfirvalda næði
líka yfir ríkið sjálft og landbúnaðarstefnu þess. Um 70 prósent
af matarinnkaupum heimilanna í landinu eru íslenskar vörur og
þar vigta landbúnaðarvörur þyngst og þær eru verndaðar gegn
samkeppni með sérstökum lögum.
En þar til það breytist höldum við að minnsta kosti áfram að
segja áfram Krónan! Og áfram Bónus! ■
21. maí 2005 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
JÓN KALDAL
Hvernig stendur á verðstríði á matvörumarkaði? Rík-
ir ekki fákeppni og samþjöppun í íslenskri verslun?
Fegur›
fákeppninnar
FRÁ DEGI TIL DAGS
Alltaf hagstætt
www.ob.is
14 stöðvar!
Júróvisjón í skólum og á spítölum
Frekar við bændaskóla?
Skiptar skoðanir eru um þá ákvörðun
stjórnenda Viðskiptaháskólans á Bifröst
að kenna nýja prófessorsstöðu við skól-
ann við hinn umdeilda stjórnmálamann
Jónas Jónsson frá Hriflu. Sigurður Már
Jónsson fjallar um þetta í pistli í Við-
skiptablaðinu í gær og segir að „líklega
hefði farið betur á því að setja prófess-
orsstöðuna upp við bændaskólana á
Hólum eða Hvanneyri“. Hann segir að
Jónas hafi verið „stjórnlyndismaður af
þeirri gerð sem hneigðist til öfgastefna í
upphafi síðustu aldar enda taldi hann
að meginmarkmið þjóðarinnar ætti að
vera að „göfga og efla íslenska kynþátt-
inn“. Þó vissulega hafi hann verið maður
sinnar tíðar, mótaður af fátækt bænda-
þjóðfélagsins þar sem allt skorti og hert-
ur í stéttaátökum þar sem allt var lagt
undir, þá verður ekki undan því vikist að
hann var pólitískur stríðsmaður umfram
allt,“ skrifar Sigurður Már.
Góðir skólar
Ekki vitum við hér á Fréttablaðinu nóg
um námskrár bændaskólanna til að út-
skýra af hverju prófessorsembætti kennt
við Jónas á frekar heima þar en í
menntasetri Samfylkingarinnar á Bifröst.
Við höldum að þetta séu góðir skólar
sem ástæðulaust sé að tengja við stjórn-
málamenn eða flokka. Og ekki vitum við
til þess að þeir hafi sérstaklega á
kennsluskrá sinni „að göfga og efla ís-
lenska kynþáttinn“, svo verðugt verkefni
sem það er nú annars.
Of kurteis
Og Sigurður Már skrifar enn fremur:
„Tungutak Jónasar og stíll var með þeim
hætti að undan hlaut að svíða enda var
honum tamt að tala um gróðapunga,
braskara, síldargrósséra, spekúlanta og
Grimsby-liðið, svo fátt eitt sé nefnt“. Rétt
er að Jónas frá Hriflu kvað fast að orði í
stjórnmálasennum og notaði ýmsar
óviðeigandi glósur um and-
stæðinga sína. En það er
áreiðanlega misskilningur að
hann hafi notað orðið „gróða-
pungur“. Til þess var hann
of kurteis í ókurteisi sinni.
Elsta heimild ritmáls-
skrár Orðabókar Há-
skólans um þetta orð
er frá árinu 1990.
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
GUNNAR SMÁRI
EGILSSON
Júróvisjón er eina sameig-
inlega afur› evrópskra
ríkissjónvarpsstö›va og
flví ágætt dæmi um getu
og möguleika ríkisvalds-
ins til a› stu›la a› og
byggja upp menningaraf-
ur›ir – e›a hva›a afur›ir
sem er ef flví er a› skipta.
LAUGARDAGSBRÉF
RÍKISPOPP