Tíminn - 07.09.1975, Blaðsíða 10

10
TtMINN
Sunnudagur 7. september 1975.
trygginga var með svipuðum
hætti og áður og beindust þau
störf einkum að starfsemi klúbb-
anna öruggur akstur og Utgáfu
Gjallarhornsins.
Þó erfiðlega blási i bili með
rekstur Samvinnutrygginga þýðir
ekki að leggja árar i bát. Vinna
verður að þvi að rétta rekstur
þeirra tryggingargreina, sem
halli hefur orðið á og að bæta
beinan rekstur fyrirtækisins eftir
þvi íem frekast er unnt.
Við verðum að vona, að ekki liði
á löngu, þar til afkoma fyrir-
tækisins batni og Samvinnutrygg-
ingar geti farið að greiða tekjuaf-
gang á ný.
— NU hefur rikisstjómin beitt
sér fyrir sérstakri Viðlagatrygg-
ingu. Hvernig lizt þér d það, sem
fyrrverandi framkvæmdastjóri
Viðlagasjóðs?
— A siðasta alþingi voru sam-
þykkt lög um viðlagatryggingu,
sem er nýmæli i tryggingum.
Það eru lagafyrirmæli um það,
hvemig bregðast skuli við, ef nýtt
tjón eins og varð i Vestmannaeyj-
um og á Norðfirði verður aftur á
tslandi.
— Þessi bálkur tekur til snjó-
flóða, skriðufalla, eldgosa, vatns-
flóða og annarra náttUruham-
fara.
Það er farið þarna inn á nýjar
brautir. Reynsla okkar frá eld-
gosinu i Vestmannaeyjum hefur
kennt okkur, að það verður að
vera eitthvert skipulag á aðgerð-
um, og við verðum að vera við-
bUin vanda af þessu tagi, en ekki
óviðbUin eins og þá.
Ef viö höfum ekki ákveðinn
undirbUning, þá gripa alls konar
tilfinningamál inn iaðgerðir, sem
venjulega verður til tjóns. Hins
vegar er ég þeirrar skoðunar, að
það sé að sumu leyti gengið of
langt i sumum atriðum þessarar
löggjafar. Er mér til efs að þau
nái raunverulega tilgangi sinum
i öllum atriðum.
Nýtt gjald lagt
á tryggingar
Teknanna til þessarar trygg-
ingar á að afla með þvi að leggja
sérstakt gjald á allar fasteignir á
landinu og allt lausafé, sem er
brunatryggt. t fyrrnefnda tilfell-
inu er um skyldutryggingu að
ræða, en i hinu siðara er ekki um
það að ræða, heldur fer það eftir
framtaki og-. framsýni einstakl-
inganna.
Spurningin er sU, hvort þetta
geti ekki virkað öfugt. Ef lagt er
nýtt gjald á tryggingu lausafjár-
muna, er liklegt að menn skirrist
við að greiða trygggingar, sem
þeir eru ekki skyídugir tii að
kaupa.Efþeir eiga svo einir að fá
bætt lausafé, sem hafa slika
tryggingu getur svo farið að
meirihluti þeirra, sem fyrir tjóni
verður, fái engar bætur. Við sjá-
um í hendi okkar, hváða afleið-
ingar slikt hefði.
— Það kom berlega i ljós i
Vestmannaeyjum, að lausafjár-
munir voru allt of lágt bruna-
tryggðir. T.d. var það algengt, að
menn sem áttu innbU fyrir 1.5
milljón króna voru kannski að-
eins tryggðir fyrir 150.000 kr.
tjónu.
— En nú voru einhver hús I Eyj-
um tryggð fyrir eldgosi, hvernig
voru þau hús bætt?
— Það voru aðeins tvö hUs
tryggð fyrir þessu i Vestmanna-
eyjum oghei'ðiViðlagasjóðurekki
komið til skjalanna, þá hefðu
þessir forsjálu eigendur orðið
fyrir miklu tapi vegna verðbólg-
unnar. Þótti þvi eftir atvikum
réttað Viðlagasjóður greiddi tjón
þeirra að hluta, svo þeir sætu við
sama borð og aðrir.
— Hvað eigum við þá að taka
til bragðs?
— Ég tel að Viðlagasjóður eigi
að hafa handbært fé til þess að
leggja Ut fyrirvaralaust. Menn
tala um einn eða tvo milljarða
króna. Ég er á því, að einn
milljarður sé nóg. Siðan á að
dreifa tjóninu eftirá. Leggja þetta
á landsmenn, svipað og gert var I
Vestma nnaey ja gosinu . En
umfram allt verður uppgjör
slikra tjóna að vera háð föstum
reglum. Viðlagasjóður hafði regl-
ur. Það var oft erfitt að fram-
kvæma þær, þvi til þess þurfti
vissa hörku, en án þessara reglna
hefði aldrei tekizt að ljUka máiun-
um. NU ergert ráð fyrir að trygg-
ingafélögin sjái um greiðslu bóta,
en þau hafa reynslu i þessum efn-
um, og það mun auðvelda þá hlið
málsins og tryggja faglegar for-
sendur.
— Varekki erfitt aö vinna fyrir
Viðlagasjóð?
— Margir hafa spurt mig að
þvi. Sannleikurinn er sá að þetta
var ekki erfitt starf, en mjög fjöl-
breytilegt og lærdómsrikt. Helgi
Bergs, formaður sjóðsins og
stjórnin stóð eins og bjarg og ég
efast um, að aðrir hefðu skilað
þessum hlutum betur, en þeir
gerðu. Það er naumast hægt að
segja, að þetta hafi verið
skemmtilegt starf. Til þess var
málið of alvarlegt, en það var þó
skemmtilegt starf, sem ég hafði
með höndum innan þess ramma,
sem það er metið sem slikt. Þetta
var mikið endurreisnarstarf og
ógrynni af peningum var varið og
hver, sem nálægt sliku starfi
kemur, hlýtur að finna til sannrar
gleði, að sjá þetta bæjarfélag risa
Ur rústum ógnar og skelfingar og
verða aftur að mannlegu samfé-
lagi.sagði Hallgrimur Sigurðsson
að lokum.

npr
Eyjasamfélagið
sem landamæri
stórveldanna rufu
Sovét-
ríkin

.Gtðra
ÞÓTT Sovétrikin séu flestum
Bandarikjamönnum landfræði-
lega langt i burtu, eru nokkrir
bandariskir eskimóar, sem lita
yfir landamærin til Sovétrikjanna
sem daglegt brauð. A eyjunni
Litlu-Diómödu i Beringssundi bUa
130 Bandarikjamenn. Um fjóra
kilómetra frá þeirri eyju er eyjan
Stóra-Diómada og hán tilheyrir
Sovétrikjunum. Þegar sjó leggur
tekur það IbUa Litlu-Diómödu um
15 minUtur að komast að landa-
mærum Bandaríkjanna og Sovét-
rikjanna. En þeir fara sjaldan
vfir landamærin, enda er nU að-
eins rUssneska hermenn að hitta
á Diómödu, þ> i að ibUar eyjunnar
voru allir fluttir bnrt fyrir löngu
síðan.
Þegar Rússar og Bandarikja-
menn gerðu með sér samning
fyrir meira en öld slöan, drógu
þeir landamæralínuna á milli
Diómödu-eyjanna, sem liggja svo
til miðja vegu milli Schukchi-
skaga I Siberiu og Seward-skaga i
Alaska. önnur lína liggur og milli
eyjanna — tímalina, sem gerir
það að verkum að þegar föstu-
dagur er á Litlu-Diómödu, þá er
laugardagur á hinni eyjunni!
Þegar Sovétmenn fluttu ibúa
sinnar eyju yfir á fastaland
Siberiu, rofnuðu að mestu öll
tengsl milli ibúa eyjanna, sem
gegnum árin höfðu vingazt og
mægzt, þannig að i raun var um
eitt samfélag að ræða. Nú er það
skipt i tvær heimsálfur: Ameriku
og Asiu. Ennþá láta þó öryggis-
verðir það afskiptalaust, þegar
veiðimenn frá Siberiu og ibúar
Litlu-DIómödu hittast á isnum að
vorinu og stunda sin viðskipti. En
beggja vegna landamæranna
standa menn gráir fyrir járnum,
útverðir stórveldanna, sem ekki
lita á Dlómöndueyjarnar, sem
friðsæl heimkynni fólks, heldur
varðstöðvar heimsfriðarins.
Fyrst eftir að landamæralinan
var dregin milli eyjanna gekk allt
sinn vanagang. Hvorugt stórveld-
ið skipti sér af sinni eyju og það
var ekki fyrr en um 1940 að ibúum
Dlómödueyja var gert skylt að
hafa vegabréf við hendina, en allt
eftirlit var laust i reipunum og
þannig hélzt það, meðan heims-
styrjöldin slðari stóð yfir. Þegar
striðinu lauk tóku menn sig upp á
báöum eyjunum og héldu til
sigurhátíðar á meginlandi
Alaska. En þremur árum siðar
var allt breytt.
Um mitt ár 1948 fór hópur
manna frá Litlu-DIómödu yfir til
hinnar eyjunnar til að heimsækja
vini og vandamenn. 1 fjörunni
tóku á móti þeim vopnaðir her-
menn og mönnunum var haldið i
gæzlu i 52 daga, áður en þeir
fengu að snúa heim aftur. Landa-
mæri stórveldanna voru þar með
oröin staðreynd, sem ibúar Litlu-
Diómödu hafa aldrei gleymt.
Það kemur fyrir, að þegar þok-
an leggst yfir, að veiðimennirnir
villast yfir i rússnesku eyjuna, en
þáhugsa þeir um það eitt að kom-
ast í burt sem skjótast. Þeir gæta
þess líka vel, að fara aldrei yfir
landamærin milli eyjanna, þótt
bráð teygi þá yfir landamærin
sunnan eða norðan við eyjárnar,
þegarheiðskirt er og þeir geta séö
hvar þeir eru stáddir.
Mikil beiskja greip um sig með-
al ibúa Litlu-Diómödu, þegar
Rússar fluttu alla ibúa stærri eyj-
unnar burt. En nú er sá atburður
liöin tið og aðeins dapurleg minn-
ing, eins og flest annaö, sem
þessu eyjasamfélagi tilheyrði.
Þótt landamæri eða timalina
séu hvorki gáruð á hafflöt né rist
á isinn, er skiptingin orðin stað-
reynd, sem ibúar Litlu-Diómödu
hafa sætt sig við, og reyna að láta
sem minnst áhrif hafa. En þeim
er ómögulegt að láta sem þeir viti
ekki af hermönnunum, sem horf-i
ast i augu yfir þröngt sundiö milli
eyjannla — með höndina á byss-
unni.
(þýtt og endursagt)