Tíminn - 07.09.1975, Blaðsíða 20

TÍMINN
Sunnudagur 7. september 1975.
Sunnudagb’r 7. september 1975.
TÍMINN
Undir
beru
lofti
SIGURÐUR ÞORKELSSON, for-
stjóri hjá Pósti og sima, hefur
ekki stundað útivist með þeim
hætti að fara langferðir eða
„safna fjallatoppum”, eins og
þaðer kallað, þegar menn leggja
metnað sinn i það að hafa klifið
sem flest fjöll. Hann hefur litið
sér nær. 1 hallandi, gróðurlausu
grjótholti, svo að segja i næsta
nágrenni Reykjavikur, hefur Sig-
urður ásamt konu sinni, Else
Þorkelsson, unnið það afrek aö
láta skjólgóð tré og fegurstu
blómjurtir vaxa, svo að segja upp
úr berum steininum.
í upphafi var..........
Það þarf minna en þetta til þess
að vekja áhuga forvitins blaða-
manns, og þess vegna voru þau
hjónin, Else og Sigurður, sótt
heim einn dajinn ekki alls fyrir
löngu, og fyrir þau lagðar nokkr-
ar spurningar:
— Hversu langt er siðan þið
hjónin byrjuðuð á þessari merku
starfsemi?
— Við byrjuðum á þessu vorið
1957.
— llvernig var þá umhorfs
þarna?
— Þá var bletturinn okkar eins
og umhverfi hans er núna: grjót
ogaftur grjót, hvert sem litið var,
en lítill sem enginn gróður, nema
i sjálfri brekkunni.
— Jarðvegurinn hlýtur þá að
hafa verið grunnur?
— Já, hann var mjög grunnur,
viða ekki nema hálf skóflustunga
niður á jökulleir, og þetta ör-
þunna jarðvegslag ofan á leimum
var lika mjög leirborið, og þvi
reyndist ákaflega erfitt að láta
rætur trjánna og annarra jurta
lifa veturinn af.
— Þið hafið kannski orðið fyrir
skakkaföllum fyrstu veturna?
— Já, og einkum þó á vorin. Þá
þurftum við oft að vaða aur og
eðju til þess að reisa við trjá-
plöntur, sem höfðu fallið um koll.
Og svo urðum við auðvitað eins og
aðrir að sætta okkur við islenzka
vorið, sem oft er næsta erfitt trjá-
gróðri, að minnsta kosti hér á
Suðurlandi.
— Þurftuð þið ckki að nota
sprengiefni, þegar þið voruð að
ryðja þetta grýtta land?
— Nei, ekki gripum við til þess.
Þó.tt sú aðferð hefði ef til vill orðið
fljótlegri, létum við okkur nægja
haka, járnkarl og önnur hand-
verkfæri. Við gáfum okkur nógan
tima til verksins, þvi ekkert lá á.
— Þurfti ekki að bæta þennan
rýra jarðveg með einhverjum
ráðum?
— Jú, við höfum fengið nokkur
hlöss af mómold, og sömuleiðis
eins mikinn húsdýraáburð og
okkur hefur verið unnt. Enda hef-
ur jörðin sifellt orðið betri og
betri til ræktunar, með hverju ár-
inu sem hefur liðið.
Vegur, girðing og
gróðursetning
— Þið hafið auðvitað byrjað á
þvi að girða landið?
— Fyrsta verkefnið var að gera
veg, svo að við kæmumst alveg að
lóðinni. Næst þurfti að girða til
þess að losna við ágang fjár, sem
annars hefði eytt þvi litla sem við
náðum að gróðursetja fyrsta árið,
en það voru nær eingöngu skógar-
plöntur, flestar meðfram „landa-
mærunum”, en siðar nærri þeim
stað, þar sem við höfðum okkar
aðalathvarf, undir brekkunni.
— Hvaða tegundir gröðursettuð
þið fyrst?
— Við byrjuðum á birki sitka-
greni, sitkabróður, rauðgreni og
blágreni. Sitkagrenið og birkið
hafa staðið sig vel, en blágreni og
rauðgreni hafa aftur á móti þrif-
izt ákaflega illa.
— Þessar tvær síðasttöldu teg-
undir cru kannski ekki liklegar til
þess að dafna i íslenzkum jarð-
vegi?
— Það er ekki þar með sagt. Við
höfum ekki gróðursett þessar
tvær tegundir síðan fyrsta árið, á
meðan jarðvegurinn var mjög lé-
legur og skjól ekkert. Vel má
vera, að hægt sé að ná góðum ár-
angri með ræktun þeirra, þar sem
gott skjól er og sæmilega frjósöm.
— Svo hafið þið auðvitað stund-
að annars konar ræktun jafn-
framt?
— Já, við gerðum okkur dálit-
inn matjurtagarð þegar i byrjun,
og blómin létum við ekki heldur
afskiptalaus. Við fengum nokkrar
fjölærar jurtir, sem við gróður-
settum, og svo sumarblómin, sem
við ræktum auðvitað á hverju
sumri.
— Hversu stdrt er þetta land,
sem þið hafið grætt svona upp?
— Nákvæmt mál er ekki fyrir
hendi, en stærðin mun vera tæp-
lega einn hektari.
— Og hann er allur orðinn upp
græddur?
— Hann er ýmist upp græddur
eða i uppgræðslu. Enn er þar nóg
verk fyrir höndum, og megin-
atriðið fyrir okkur er að hafa eitt-
hvert verkefni úti undir beru lofti.
Auðvitað hefur þetta verið unnið i
fritimum, útivist okkar hefur
beinzt að þessu verkefni, öðru
fremur. Tilgangurinn er fyrst og
fremst að verða sér úti um eðli-
lega hreyfingu, fá vinnuhita i
skrokkinn og finna til þreytu að
kveldi.
- Ekki eruð þið þó daglega
þarna allt sumarið?
— Nei, svo mikið er það ekki.
Ætli láti ekki nærri að við séum
þar. fjóra til fimm daga i hverri
viku til jafnaðar. Við förum
þangað um leið og vinnu lýkur og
erum gjarna svo sem fram um
kvöldmat, og svo flesta laugar- og
sunnudaga. Auðvitað eru svo lika
á þessu ýmsar undantekningar.
Nokkur hluti þess svæðis, „þar sem öllum öðrum trjám / of lágt þótti að
gróa.”
„Okkur datt aldrei
annaft f

Séð ofan á þak sumarbústaðarins. Jarðhýsiö til hægri.
Timamynd Róbert
,,Þar sem öllu m öðrum trjám
K * 5 1
oi lagt poiii a< 3 gioa... ^
kvað Stephan G. um greniskóginn. Á jarðvegslitlu grjótholti
í nágrenni Keykjavíkur haia Sigurður Þorkelsson forstjóri
og kona hans grætt upp undrafagran reit við hin
erfiðustu skilyrði
Sumarleyfisferðir, óhjákvæmileg
ferðalög vegna embættis og þvi
um likt, veldur þvi, að eyður
verða i vinnu okkar að
ræktunarmálunum.
Allt, sem lifrænt er,
hefur sitt gildi
— Hefur ykkur tekizt að vera
sjálfum ykkur nóg með mat-
jurtir?
— Já, við höfum til dæmis
alltaf hæft nægar kartöflur handa
sjálfum okkur og höfum getað
hjálpað nánasta venzlafólki
okkar að auki. Blómkál, hvitkál,
rauðkál og nokkrar aðrar teg-
undir höfum við lika ræktað og
eigum jafnan allnokkrar birgðir
af þeim. Og þá má ekki gleyma
gulrótum og rófum.
— Svona mikil mutjurtarrækt
hlýtur að kalla á miklar og góðar
geymslur?
— Þann vanda höfum við leyst
með þvi að búa okkur til jarðhús
nokkurt, þar sem við getum
geymt kartöflur allan ársins
hring, án þess að þær skemmist.
— Hvernig er þetta jarðhús
útbúið?
— Það er grafið inn i' brekku. Að
innan er það hlaðið með holsteini,
en að utan var mokað að þvi jarð-
vegi, þannig að veggirnir eru
nærri metersþykkir, og hvergi
þynnri, en sem svarar sjötiu senti
metrum. Á það jafnt við um bakið
og-þá veggi, sem standa fram úr
brekkunni.
— Það frýs þá ekki þar inni?
— Nei, enda kemur það sér nú
betur! Fyrsta árið gerðum við
það okkur til gamans og fróðleiks
að hafa þar hitamæli sem rhældi
bæði hámark og lágmark hita-
stigsins. Um háveturinn varð
aldrei kaldara en eins stigs hiti,
eða rúmlega það, og mesti hitinn
var fjórar gráður. Þetta mun
þykja jaðra við lágmarkið, þvi að
eðlilegurhiti i kartöflugeymslu er
vist fjögur stig, en okkar kart-
öflur geymdust ágætlega við
þetta hitastig.
— Tekst ykkur að annast hvert
tré á svona stóru svæði, þar sem
aöeins þið tvö vinnið að þessu?
— Á vorin íátum við hnefafylli
af tilbúnum áburði hjá rótum
hvers trés, og ef við eignumst
húsdýraáburð, þá dreifum við
honum um landið eftir þvf, sem
við getum og okkur sýnist mest
þörf á. Eins notum við allar jurta-
leifar, sem til falla. Stundum
gröfumvið þær i jörðu til þess að
þær rotni þar og bæti jarðveginn,
og stundum blöndum við þeim
saman við mold ofanjarðar. Við
viljum helzt ekki kasta neinu lif-
rænu út fyrir girðinguna, ef við
teljum að það geti bætt jarð-
veginn á blettinum okkar, enda
veitir ekki af, þvi að satt að segja
var hann harla magur, þegar við
komum þar fyrst við sögu.
upp úr öllu,
mikið er borið á i
trén?
— Jú, grasið vex ágætlega, og
þar sem við eigum ekki neinar
skepnur til að fóðra, getum við
ekki annað gert en að slá það og
láta það rotna niður á þeim
stöðum, þar sem þörfin er mest
hverjusinni. Þvi meira sem borið
er á, þeim mun oftar þarf að
sjálfsögðu að slá, en i það má ekki
horfa, þvi að sá gróður, sem við
viljum að vaxi, myndi ekki verða
sérlega gróskumikill, ef áburðar-
ins nyti ekki við. Landið er ekki
kostameira en það, þótt sitt af
hverju sem búið að gera fyrir það
siðustu átján árin.
— Svo eruð þið með fallega
grasflöt, umgirta trjám.
— Henni höfum við haldið við
með þvi að slá hana nógu oft. Við
höfum eiginlega aldrei rakað
hana, heldur hefur heyið fengið
að rotna þar niður i jörðina. Þó er
jarðvegur þar enn mjög þunnur
ogstutt niður á grjót. Eins og allir
vita, sem til þekkja, þá er algengt
að grjót komi upp úr jörð á vorin,
og siðast núna i vor þurftum við
að hreinsa burt steina, sem voru
að skjóta upp kollinum. Þegar
frostið hefur lyft steininum svo
hátt, að farið er að sjá á hann, er
ekki um annað að ræða en að
sækja haka eða járnkarl og f jar-
lægja hann, þótt það kosti það að
við verðum að sækja þúfu og fella
hana i holuna, svo að flötin haldist
slétt eftir sem áður.
— Það er kannski hægt að finna
með því aö ganga um túnflötina
hvort undir er steinn eða laut?
— Við þekkjum nokkra staði,
þar sem við vitum að von er á
steinum eftir eitt eða tvö ár.
— Hvernig gat ykkur dottið i
hug i upphafi, að hægt yrði að
rækta nokkurn skapaðan hlut á
svona stað?
— Okkur datt aldrei annað i'
hug, en að þarna mætti rækta
snotran reit, ef vilji væri fyrir
hendi. Þar sem einhver jarðvegur
er fyrir, er ævinlega hægt að
rækta eitthvað, með því að hjálpa
þvi af stað.
— Hafa ekki þessar mörgu
plöntur kostaö ykkur of fjár i
beinhörðum peningum, fyrir utan
alla vinnuna?
— Við byrjuðum á þvi að kaupa
ódýrustu tegundirnar. 011 þau tré,
sem við keyptum, voru skógar-
plöntur, og þær fengum við hjá
Skógræktinni. Siðan liðu auðvitað
nokkur ár, þangað til þær fóru að
dafna og prýða landið, en nú,
mörg hin siðari ár, höfum við
fengið heilmikið af græðlingum i
okkar eigin gróðurreit, til dæmis
allar viðiplöntur og aspir. Þær
kosta ekkert, nema vinnuna við
að hlynna að þeim. Nei, þetta
hafa ekki verið mikil fjárútlát.
Varla kvöð, og þvi siður
þrældómur
— Aðalatriðið er vinnan?
— Já, auðvitað kostar þetta allt
mikla vinnu, en til þess er leikur-
inn gerður. Annars er mjög litið
um að við vinnum þarr
lega eða eftir fyrirfram
ætlun. Eiginlega er ekkert bind-
andi þar nema garðarnir, sem
verður að sinna vor og haust. Hitt
er að mestu unnið þegar okkur
gott þykir, án þess að vera kvöð,
hvað þá þrældómur.
— Svo skreppið þið kannski
stundum uppeftir, án þess að
nokkurt sérstakt verk bíði ykkar
þar?
— Þessu er varla hægt að svara
játandi, þvi að við höfum víst
aldrei komið þar svo, að ekki sé
eitthvert verk sem biður þess
vera unnið. Spurningin er miklu
fremur, hvort við nennum að fást
við verkið i dag, eða hvort okkur
kemur saman um að geyma það
til morguns.
— Hefur þessi ræktunarvinna
dugað þér, Sigurður, til útivistar,
eða leitar þú annars jafnframt?
— Ég veit ekki hvað segja skal.
Ég býst yið, að sú útivera sem
fylgir gróðursetningu og umhirðu
gróðurs, hefði alveg getað dugað
mér, en hins vegar neita ég þvi
ekki, að ég hef áhug á ýmsu öðru
til dæmis lax- og silungsveiðum,
og þvi sinni ég alltaf öðru hvoru á
sumrin, þegar tækifæri gefast.
Gönguferð á árbakka er ágæt
hvild, bæði fyrir líkama og sál.
Grasflötin —túnið, þar sem svo er jarðgrunnt, að steinar koma upp úr
grassverðinum á vorin, eftir að vetrarfrostið hefur lyft þeim i sessi.
Okkur hefur gefizt þetta
vel
— En nú verða hvorki laxveið-
ar né skógrækt stundaðar að vetr-
inum. Hvað gerið þið hjónin þá?
— Þótt vetur sé, förum við allt
að þvi vikulega til þess að lita eft-
irlandspildunni okkar. En annars
höfum við haft það fyrir reglu
undanfarna áratugi að ganga svo
sem hálftimasprett á hverju
kvöldi til þess að anda að okkur
fersku lofti. Um helgar förum við
helzt eitthvað út fyrir bæinn, og i
sannleika sagt þykir okkur betra
að ganga i mishæðóttu landi en á
asfaltinu.
— Þar er líka sjálfsagt minni
truflun af mannaferðum?
— Það getur nú líka átt við
gönguferðirnar á asfaltinu. Satt
að segja furðum við okkur oft á
þvi, hve fáu fólki við mætum,
jafnvel þótt aðeins sé gengið um
næsta nágrenni i bezta veðri
skömmu eftir kvöldmat.
— Þá sitja allir fyrir framan
sjónvarpstækin sin.
— Ekki höfum við neitt reynt
að giska á hvað fólk er að gera, en
það er að minnsta kosti ekki að
ganga úti.
— En útiveran hefur gefizt
ykkur hjónunum vel?
— Já, sannarlega, annars vær-
um við ekki að þessu. Við höfum
alltaf haft áhuga á útilifi, og við
réðumst i þessarframkvæmdir til
þess að fullnægja þeirri löngun.
Þaðer ekki neitt aðalatriði hvort
fólk fæst við ræktun, veiðar eða
eitthvað annað. Okkar reynsla er
sú, að hreyfing úti undir beru lofti
sé nauðsynleg til þess að halda
heilsu.
—VS.
Tlmamynd Róbert.
Siguröur Þorkelsson forstjóri og kona hans, frú Else Þorkelsson.
Hér geta menn séð, hvIUkri hæð trén hafa náö, þegar við berum þau saman viö hæö mannsins. Og þó er
þetta ekki gamall skógur.
Else úti fyrir sumarbústaðnum með blóm I hönd. Það er nóg af þeim þar I stað.