Tíminn - 15.08.1976, Blaðsíða 16

16
Sunnudagur 15. ágúst 1976
Hvað ætlar þú
að sjá af landinu
þínu í sumar?
Nokkur orð um Árnessýslu
Þegar ekið er austur Hellisheiði inn i Árnes-
sýslu verður fyrir okkur Kolviðarhóll á vinstri
hönd og síðar skiðaskálinn i Hveradölum. Það
er ekki einasta hið ágætasta skiðaland/ heldur
einnig mikill jarðhiti, sem og víðar þar í
grennd, t.d. hafa verið uppi ýmsar ráðagerðir
um að virkja þann geysimikla jarðhita, sem
finnst uppi við Hengil.
Þegar komið er á Kambabrún i austurhlið
Hellisheiðarinnar er ágætt að bregða sér út úr
bílnum, teygja úr skönkunum og njóta útsýn-
isins. í góðu veðri er þaóan f rábært útsýni yf ir
Suöurlandið til Eyjafjalla og til Vestmanna-
eyja.
Hverageröi á sér nokkra sér-
stööu meöal islenzkra bæja fyrir
margra hluta sakir. E.t.v. rlöur
þaö baggamuninn, aö þar eru
ræktaöir bananar og kaffibaunir,
þótt viö veröum aö visu minna
vör viö þær afuröir i verzlunum
en gúrkurnar, tómatana og öll
blómin. Hvergi á landinu eru
jafnmörg gróöurhús og I Hvera-
geröi, enda er þar eitt mesta jarö-
hitasvæöi landsins. Garöyrkju-
skóli rikisins hefur aösetur sitt
þar, einnig er þar aö finna heilsu-
hæli Náttúrulækningafélags Is-
lands, sundlaugar og heit leirböö.
Þekktasti hverinn I Hverageröi
er Grýta, sem nú hefur raunar
fengiö sig fullsadda á sápu og orö-
in er heldur treg til aö gjósa sam-
kvæmt skipun. Þvi er þaö, aö
feröamönnum, sem hug hafa á aö
sjá gos, er bent á gosholu nokkra I
bænum, enda gýs sú bæöi oft og
fagurlega.
Viö vegamótin undir Ingólfs-
fjalli — þar sem sagt er, aö
Ingólfur, landnámsmaöur,
Arnarson sé heygöur — beygjum
viö til vinstri og höldum noröur og
austur meö fjallinu. Hjá Tanna-
stööum liggur vegurinn háttoger
útsýni hiö ákjósanlegasta’ bæöi
yfir Heklu og Suöurjöklana og
fjöllin ofan viö uppsveitir Arnes-
sýslu. Grafningsvegur er á vinstri
hönd hjá bænum Alviöru, en viö
höldum áfram yfir Sogsbrúna aö
Þrastaskógi. Sá birkiskógur er i
eigu ungmenna félagssamtak-
anna. Hann er friöaöur, og þarna
hefur veriö gert Iþróttasvæöi og
reistur veitingaskáli.
Tjarnarhólar eru á hægri hönd,
skömmu eftir aö ekiö hefur veriö
fram hjá landnámsjöröinni önd-
veröanesi. I þeim er Keriö, 55
metra djúpur og reglulega lagaö-
ur sprengigigur meö tjörn á botn-
inum. Keriö er rétt viö veginn og
vel þess viröi aö skoöa þaö.
Framundan á vinstri hönd er nú
gömul gigaþyrping, sem nefnist
Seyöishólar, og er meginhluti
Grímsneshrauns frá þeim runn-
inn. Þaöan er vlösýnt til allra
átta, og telja sumir, aö óvlöa finn-
ist fegurra útsýni viö þjóöbraut á
Suöurlandi.
Viö ökum fram hjá kirkjustaön-
um Stóru-Borg og siöan
Minni-Borg, þar sem nú er
verzlun og félagsheimilinu Borg.
Frá Svlnavatni viö vegamót
Laugarvatnsvegar er stuttur
spölur aökirkjustaönum Mosfelli,
landnámsjörö Ketilbjarnar
gamla, sem Haukdælir röktu ætt-
ir sinar til. Hér breytir sveitin
nokkuö um svip, I staö mólendis
koma flóar. Handan viö Brúará,
— en I henni drekktu islenzkir
bændur Skálholtsbiskupnum Jóni
Gerrekssyni, þegar þeir höföu
fengiö sig fullsadda á yfirgang-
semi hans — komum viö I hina
sögufrægu sveit Biskupstungur
og ökum þar Skálholtsveg til
hægri.
Skálholt
Skálholtsstaöur er afar fagur-
lega I sveit settur, en eigi aö siöur
fór veldi hans mjög hnignandi um
langt skeiö, og það er ekki fyrr en
slöustu ár, aö hann hefur hafizt til
vegs og viröingar á nýjan leik.
Ariö 1949 var stofnaö félag til aö
vinna aö endurreisn staöarins og
1956 var hafizt handa um bygg-
ingu dómkirkjunnar, sem þar
stendur nú. Hún er hiö glæsileg-
Selfoss.
Hverageröi.
asta hús, teiknuö af Heröi
Bjarnasyni húsameistara rlkis-
ins. Kirkjan er prýdd fjölda lista-
verka — i kirkjuturninum er
vandaö bókasafn, og I kjallaran-
um er grafhýsi og minjasafn um
Skálholtsbiskupa.
— oOo —
Næstskulum viö staldra viö hjá
Geysiog Gullfossi, og þvl höldum
viöút á Biskupstungnabrautina á
nýjan leik, þegarheimsókninni aö
Skálholti er lokiö. Þar veröur
fyrstfyrir prestsetriö Torfastaöir
á vinstri hönd, en siðan smá-
byggöahverfi kringum Reyk-
holtshver. Þar er barnaskóli
sveitarinnar og félagsheimiliö
Aratunga.
Austan viö Tungufljótiö sjáum
viö hiö forna höfuöból Bræöra-
tungu, sem á afar merka sögu aö
baki. Sagt er, aö atburöir, sem
þar gerðust á siöari hluta 17. ald-
ar, hafi veriö kveikjan aö sögu
Laxness um Hiö ljósa man, Snæ-
frlöi tslandssól.
Viö ökum nú sem leið liggur
fram hjá bæjunum Felli og
Vatnsleysu.en þar fyrir neðan er
Vatnsleysufoss (Faxi) I Tungu-
fljóti. Þegar komiö er framhjá
bænum Múla, sjást miklir gufu-
bólstrar fram undan — enda ör-
skammt til eins vlöfrægasta staö-
ar á tslandi, Geysis i Haukadal.
Geysir
Svo þekktur er goshverinn
Geysir, aö aörir goshverir um
heim allan draga nafn sitt af hon-
um. Hanngaus oft ogfagurlega i
aldaraöir, en hefur veriö allmiklu
tregari til á þessari öld. Taliö er,
aö Geysir hafi myndazt I jarö-
skjálftum i lok 13. aldar og gosið
reglulega fram yfir slöustu alda-
mót. 1916 hætti hann meö öllu aö
gjósa, þar til hann var endurvak-
inn meö þvi aö lækka vatnsborð
hans áriö 1935. Þessi aögerö gaf I
fyrstu góöa raun, en þó dró
Otsýnisskifa við Þingvelli.
smám saman úr gosunum á ný.
Geysir er þó ekki eini hverinn á
þessu svæði, þvi aö á u.þ.b. 500
metra löngu og 100 metra breiöu
svæöi umhverfis er aö finna
nokkra tugi annarra hvera.
Þekktastur þeirra er Strokkur,
sem gýs oft, þótt ekki þyki gos
hans jafnast á viö Geysisgosin.
Skammt frá Geysi er hringsjá
og væntanlega er hægt aö fá sér
sundsprett I sundlauginni viö hliö
Iþróttaskólans. Iþróttaskólahús-
næöiö er notaö sem greiöasölu-
staöurog gistihús yfir feröamenn
á sumrin. Geysir var seldur út-
lendingum, en Siguröur Jónasson
keypti hann aftur og gaf hann rlk-
inu.
— oOo —
Þurlöarbúö á Stokkseyri.
Séö yfir vesturhluta Stokkseyrar.
Ekki er nema örskotsspölur frá
Geysi aö hinu foma menntasetri I
Haukadal. Býliö er nú I eyöi, en
þar var áöur ættarjörö einnar
merkustu og voldugustu ættar
landsins, Haukdælanna.
Haukadalur var mikiö lær-
dómssetur, þar sem ýmsir nafri-
togaöir menn stunduöu nám.
Þekktastur þeirra mun þó Hklega
vera Ari fróöi Þorgilsson. Hann
skráöi Islendingabók, sem talin
er merkasta heimild um byggö og
sögu tslands.
Um aldir herjaöi uppblásturinn
miskunnarlaust umhverfis
Haukadal, en nú er jöröin komin I
eigu Skógræktar rikisins, sem
hefur látiö giröa og friöa mikinn
hluta skóglendisins. Þar hefur
veriö gróöursettur fjöldi trjáa og
tekizt aö stööva sandfokiö.
Frá Haukadal snúum viö aftur
inn á aöalveginn, sveigjum til
vinstri inn meö brekkunum, og þá
sést Hvitá á hægri hönd. Handan
hennar má greina kirkjustaöinn
Tungufell I Hrunamannahreppi,
en viö Brattholt efsta bæinn vest-
an Hvítár, sést inn i mynni
gljúfursins, sem áin fellur I við
Gullfoss.