Fréttablaðið - 05.04.2006, Síða 36

MARKAÐURINN
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Hafliði Helgason RITSTJÓRN: Eggert Þór Aðalsteinsson, Hólmfríður Helga Sigurðardóttir, Jón Aðalsteinn Bergsveinsson, Óli Kristinn Ármannsson
AUGLÝSINGASTJÓRI: Jónína Pálsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@markadurinn.is og aug-
lysingar@markadurinn.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Markaðinum er dreift
ókeypis með Fréttablaðinu á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Markaðurinn áskilur sér rétt til að
birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
eggert@markadurinn.is l haflidi@markadurinn.is l holmfridur@markadurinn.is l
jonab@markadurinn.is l olikr@markadurinn.is
Sögurnar... tölurnar... fólkið...
5. APRÍL 2006 MIÐVIKUDAGUR16
S K O Ð U N
Samkvæmt kenningum fjármála-
fræðinnar er verð sérhverrar
eignar jafnt væntu tekjustreymi
hennar núvirtu með ávöxtunar-
kröfu jafn áhættusamrar fjár-
festingar. Það að verðmeta eign
eins og hlutabréf er því fræði-
lega séð ákaflega einfalt. Í „prax-
is“ vandast málið hins vegar þar
sem hvorki sjóðstreymið né
ávöxtunarkrafan eru þekkt!
Þessi eðlislæga óvissa skýr-
ir hvers vegna eignamarkaðir
sveiflast jafn mikið og raun ber
vitni. Reyndar hafa rannsókn-
ir bandaríska hagfræðingsins
Roberts Shillers sýnt fram á að
verð hlutabréfa hefur sveiflast
miklu meira á hverjum tíma en
breytingar á arðgreiðslum næstu
árin á eftir eða vaxtastig gáfu
tilefni til. Líkön hagfræðinnar,
þótt þau kunni að gefa ágæta
vísbendingu um jafnvægisverð
eigna yfir löng söguleg tímabil,
veita litla innsýn í sveiflur mark-
aðarins til skamms tíma.
DÝRSLEGAR HVATIR
Þekking okkar á skammtíma-
sveiflum á markaði er það sem
mætti kalla forvísindaleg, því í
dag höfum við enga haldbæra
þekkingu á hvað veldur þess-
um miklu skammtímasveiflum.
Okkur er tamt að segja að sál-
fræðin stjórni markaðnum og
markaðurinn sé jákvæður eða
neikvæður. Jafnvel sú fullyrð-
ing er „mystísk“ í þeim skiln-
ingi að hún virðist gera ráð fyrir
að markaðurinn hafi sál, nema
auðvitað að átt sé við að mark-
aðurinn spegli einhvers konar
meðalstemningu þátttakenda á
honum. Ef svo er, er hins vegar
ljóst að spurningin hefur einung-
is verið endurorðuð þar sem því
hefur ekki verið svarað hvers
vegna þátttakendur á markaði
eru skyndilega orðnir bjartsýnni
eða svartsýnni en áður.
Hagfræðingurinn John
Maynard Keynes líkti ákvörð-
unartöku fjárfesta við dýrslegar
hvatir eða „animal spirits“. Þrátt
fyrir að okkur skorti þekkingu á
skammtímasveiflum á markaði
hindrar það okkur ekki í setja
fram skýringar. Algengasta
skýringaraðferð mannsins á fyr-
irbærum sem hann ekki þekkir
er að ætla viðkomandi fyrirbæri
mannlega eða dýrslega eigin-
leika, eins og Keynes var ef til
vill að ýja að. Fyrr á tímum fól
þetta í sér að maðurinn gæddi
hvers kyns náttúruleg fyrirbæri
eiginleikum dýra eða manna eins
og sjá má til dæmis í ýmsum
fornum trúarbrögðum. Á verð-
bréfamarkaði velta menn hins
vegar sjaldan fyrir sér hvað reiti
sjóinn eða skóginn til reiði, en
verja þeim mun meiri tíma í að
skeggræða hvað „markaðurinn“
ætli sér og rugla þannig saman
líkingamáli og veruleika.
ÞEIR
Önnur skýring sem stundum
heyrist á markaðinum eru hinir
alkunnu „þeir“ sem ýmist eiga að
vera að hækka eða lækka mark-
aðinn, yfirleitt í þeim tilgangi að
hafa fé af þeim sem ekki fara að
ráðum sögumanns. „Þeir“ taka
reyndar stundum á sig vinalegri
mynd og verða að „stóru fjárfest-
unum“ eða jafnvel „fagfjárfest-
unum“. Nánari lýsingar á hverjir
tilheyra „þeim“ er hins vegar
erfiðara að verða sér úti um,
eða þá hvernig „þeir“ komu sér
saman um að standa að þessum
hrekkjum. Það læðist jafnvel að
manni sá grunur að þetta séu
hinir sömu „þeir“ og hljómsveit-
in Þeyr söng um í laginu Þeir
í upphafi 9. áratugarins. Lagið
hófst á eftirfarandi erindi:
Þeir stjórna New York jafnt
sem Hveragerði
Þeir stjórna bjórneyslu og
bensínverði
Þeir stjórna sídd á pilsum og
hæð á skóm
Þeir stjórna klerkum í Íran
og páfum í Róm
Ein leið til að kanna tilvist
„þeirra“ og óskeikulleika eru
rannsóknir á hvernig almenn-
ingi tekst til við fjárfestingar
sínar. Fræðimenn hafa rannsak-
að þetta efni um nokkuð langt
skeið í Bandaríkjunum. Helstu
niðurstöður hin síðari ár hafa
reyndar verið þær að árangur í
fjárfestingum sé í öfugu hlutfalli
við hversu virkir fjárfestar eru.
Það er, því oftar sem fjárfestar
kaupa og selja, þeim mun verri
ávöxtun ná þeir að teknu tilliti til
viðskiptakostnaðar.
Önnur rannsókn sem varpar
kannski frekara ljósi á tilvist
„þeirra“ og hrekkvísi, eru rann-
sóknir á svokölluðum „odd lots“
sem eru viðskipti með færri en
100 hluti í einu. Það eru að öllum
líkindum í flestum tilfellum við-
skipti einstaklinga þar sem ætla
má að „þeir“ versli yfirleitt með
lotustærðir þar sem það er hag-
kvæmara. Árið 1975 rannsakaði
Michael S. Rozeff gögn yfir „odd
lot“-viðskipti frá tímabilinu 1904-
1972 í Bandaríkjunum og kannaði
hvort hægt hefði verið búa til
viðskiptaáætlanir til að hagnast
á hegðun „litlu fjárfestanna“.
Niðurstaða hans var að svo væri
ekki.
Næst þegar við heyrum hreyf-
ingar á markaði skýrðar með því
að nú séu það „litlu fjárfestarn-
ir“ sem séu að kaupa eða selja
á meðan „þeir“ bíði átekta, þá
ættum við að staldra við. Er ekki
nefnilega að minnsta kosti jafn
líklegt að „þeir“ séu að spá í
bjórneyslu og bensínverð og að
„þeir“ eyði tíma sínum í að glepja
okkur?
Vegna mistaka í síðasta blaði
vantaði niðurlag greinarinnar og
er hún því endurbirt nú í réttri
lengd.
Eru „þeir“ að kaupa eða selja?
Þórður Pálsson,
forstöðumaður
greiningardeildar
Kaupþings banka
O R Ð Í B E L G
Það kannast margir við þá stöðu að hafa ekki sinnt innkaupum til
heimilisins og þegar hungrið sverfur að er gripið til skyndibita
sem hvorki hefur bragðgæði né hollustu í samanburði við góða
heimilismáltíð.
Að sumu leyti hefur íslenskt hagkerfi verið eins og einstakl-
ingur sem sífellt gleymir að kaupa inn. Hann verður að borða, en
efast má um að hann lifi sérlega hollu lífi.
Núverandi ríkisstjórn hefur lagt mikið kapp á nýtingu auð-
linda og stóriðjufjárfestingar. Á ársfundi Seðlabankans hvatti
Halldór Ásgrímsson forsætisráðherra
greiningardeildir banka til að reikna út
hagvöxt komandi ára, án fjárfestinga í
stóriðju. Í þessari hvatningu er sýn á
framtíðina sem byggir á því að ef ríkið
stuðli ekki að erlendri fjárfestingu, þá
muni ríkja kreppa.
Þessari sýn hefur verið svar-
að og það af greiningardeild banka.
Greiningardeild KB banka sýndi fram
á með rökum að þessi sýn á hagvöxtinn
er villandi. Villan felst í því að forsæt-
isráðherra gefur sér að enginn sköpun-
armáttur sé í samfélaginu. Það er, að
þjóðin nýti ekki svigrúmið í hagkerfinu
til þess að skapa ný verðmæti.
Slakinn í hagkerfinu býr til tækifæri
og svigrúm fyrir sprotafyrirtæki. Að
undanförnu hafa slík fyrirtæki liðið
fyrir sterka krónu og ruðningsáhrif af
stóriðjufjárfestingum. Leiða má rök að
því að uppbygging í greinum sem gefa
meira af sér líði einmitt fyrir núverandi
atvinnustefnu.
Stóriðjan er ekki nauðsynleg til
hagvaxtar og almennt séð er fjárfest-
ing með stuðningi ríkisins líklegri til
að gefa minna af sér en fjárfestingar
einkaaðila.
Ákvarðanir um uppbyggingu stór-
iðju á landsbyggðinni eru því tæpast
hagstjórnarmál. Þær eru tilfærsla
hagvaxtar frá einu svæði til annars.
Ákvarðanirnar eru byggðapólitískar en grundvallast ekki á því
að byggja upp hagvöxt. Hættan er sú að ákvarðanir sem teknar
eru á slíkum forsendum geri ekki sömu kröfur um arðsemi og
ákvarðanir einkafyrirtækja myndu gera.
Andri Snær Magnason rithöfundur hefur nýverið sent frá
sér bókina Draumalandið, sjálfshjálparbók handa hræddri þjóð.
Sú bók er athyglisvert innlegg í orðræðu um sköpun og virkjun
krafta sem búa í mannauðnum, fyrir utan að vera vel skrifuð og
vel unnin.
Hlutverk stjórnmálamanna er að búa svo um hnúta að við
nýtum þann sköpunarmátt sem býr í samfélaginu. Það er best
gert með öflugu menntakerfi, almennt hagstæðu rekstrarum-
hverfi og hvetjandi aðstæðum fyrir frumkvöðla. Þá væri verið að
kaupa hollt og gott í matinn í stað þess að skjótast dag eftir dag
og fá sér pylsu með öllu.
Vafasamt er að ríkisdrifinn hagvöxtur sé sá æskilegasti:
Skyndibitahagvöxtur af
stóriðjuframkvæmdum
Hafliði Helgason
Andri Snær
Magnason rit-
höfundur hefur
nýverið sent
frá sér bókina
Draumalandið,
sjálfshjálparbók
handa hræddri
þjóð. Sú bók er
athyglisvert inn-
legg í orðræðu
um sköpun og
virkjun krafta
sem búa í mann-
auðnum, fyrir
utan að vera vel
skrifuð og vel
unnin.
Hvíta ógnin í Kína
Economist | Breska viðskiptatímaritið The Economist
gerir ótta Kínverja við erlenda fjárfesta að umfjöll-
unarefni í nýjasta tölublaði
sínu. Í blaðinu segir að ríkis-
blaðið China Industry hafi síðastliðna fjóra mánuði
fjallað ítarlega um yfirtöku erlendra fyrirtækja á
kínverskum fyrirtækjum en það hefur eftir sér-
fræðingum að með yfirtökunni missi Kínverjar
hluta af mikilvægum kjarnafyrirtækjum sem fyrri
kynslóðir hafi byggt upp í landinu. Munu fjár-
festingar erlendra aðila hafa orðið umtalsefni á
kínverska þinginu fyrr á árinu en þingmenn voru
sammála um að takmarka verði fjárfestingarnar
með einhverjum hætti. Kínverjar hafa síðastliðinn
áratug reynt að laða erlend fyrirtæki og fjárfesta
til landsins, t.d. með ýmiskonar ívilnunum. Greiða
erlendir fjárfestar t.d. 15 prósenta tekjuskatt en
kínverskir 33 prósent. Búist er við að þingið geri
breytingar á skattalöggjöfinni á næstunni sem
kveði á um flatan 25 prósenta skatt sem gildi jafnt
fyrir erlenda fjárfesta og innlenda í Kína.
Hagnaður í hundana
Forbes | Bandaríska fjármálatímaritið Forbes fjall-
ar um gengi fyrirtækja í Bandaríkjunum sem
sérhæfa sig í vörum fyrir
gæludýr í nýjasta tölu-
blaði sínu. Hefur tímarit-
ið eftir samtökum framleiðenda í gæludýrageiran-
um að Bandaríkjamenn hafi eytt 35,9 milljörðum
dala í dýrin á síðasta ári. Stærstu fyrirtækin hafi
hins vegar orðið fyrir skakkaföllum á síðasta ári,
ekki síst vegna hækkana á eldsneytisverði. Hafi
hækkanirnar orðið til þess að neytendur hafi í
auknum mæli leitað eftir ódýrum mat fyrir dýr sín
og farið til lágvöruverslana í innkaupaleiðangur í
stað þess að kaupa dýrari gæðafæði. Hafi hagn-
aður stærstu fyrirtækja í gæludýrageiranum því
dregist saman um allt að 44 prósent á síðasta ári.
Hagnaður fyrirtækjanna hefur hins vegar batnað
nokkuð á þessu ári, að sögn tímaritsins. Bendir það
til þess að neytendur hafi jafnað sig á eldsneytis-
hækkunum og séu farnir að opna veski sín á gátt
líkt og áður.
U M V Í Ð A V E R Ö L D
AR
G
U
S
06
-0
05
2
Við leggjum áherslu á
langtímasamband og
sérhæfðar lausnir sem taka
mið af sérstökum
aðstæðum og starfsumhverfi
viðskiptavina okkar.
SPH – fyrir þig og fyrirtækið!
Vildarþjónusta fyrirtækja
Greiðsluþjónusta – frí fyrsta árið
Hærri innlánsvextir
SPH innkaupakort þér að kostnaðarlausu