Fréttablaðið - 22.06.2006, Blaðsíða 38

22. júní 2006 FIMMTUDAGUR
Í GARÐINUM HEIMA
HAFSTEINN HAFLIÐASON SKRIFAR UM POTTAPLÖNTUR
Nú fer væntanlega að rofa til eftir rysjótt vor. Það jaðrar við
eindæmi hve lítinn áhuga við „grænu gormarnir“ höfum haft
á að koma niður þessum litríku sumarblómumum sem við
annars erum vön að vera búin að fylla hvern auðan blett
með í görðunum okkar fyrir þjóðhátíðina. En enn er nóg til
og úr miklu að velja hjá garðplöntustöðvunum. Svo núna,
þegar lengsti dagur sumarsins er á næsta leiti, er ekki seinna
vænna en að taka til höndunum og skella sér í það að fylla
svalakassa, ker og gloppur í blómabeðunum með sumar-
blómum. Það skilar sér í litaskrúði í kring um okkur og léttari
lund það sem eftir er til hausts.
Harðgerð og örugg
Vinsælustu sumarblóm hér á landi hafa lengst af verið
þau sem spjara sig í öllum sumarveðrum og láta lítið á sjá
þótt mikið rigni og gusti um, þegar sá gállinn er á „sumar-
blíðunni“ okkar. Fyrstar og fremstar fara þar stjúpurnar
með alla sína liti og takmarkalausu þolinmæði á dyntótta
rysjutíð. Áratug eftir áratug hafa þær staðið sína plikt og eru
í hugum margra helsta sumartáknið. Skrautnálin er líka sterk
og ómótstæðileg
sem brydding á
beðum og fylling í
blómaker. Blómin
eru hvítir, bláleitir
eða rauðleitir
smákrossar sem
þekja plönturnar
og ilma sætlega
á kvöldin. Önnur
ilmjurt er sjálfur
ilmskúfurinn sem
fyllir loftið höfgri
angan sinni og
ber hvít, rauðblá
eða bleik blóm,
oftast fagurlega
fyllt. Eins og
smárósir raða þau
sér upp í þétta
„bolluvendi“. Mjög
virðingarverð og
vingjarnleg. Meðal
harðgerðu sumar-
blómanna eru líka
margar tegundir
af körfublómaætt-
inni. Þar eru mjög áberandi „brár“ af ýmsum toga og með
ýmiss konar blómalitum. Kornblómið heiðbláa er líka í þeim
hópi og síðast en ekki síst okkar yndislega morgunfrú.
Matróna með mikla sögu
Morgunfrúin hefur verið í ræktun frá alda öðli. Framan af
fyrst og fremst sem matjurt og lækningajurt. Uppruni hennar
er við norðanvert Miðjarðarhaf og hið latneska heiti hennar
„Calendula“ er ævafornt og mun merkja að hana megi sjá
þar í blóma árið um kring. Viðurnefnið „officinalis“ bendir
svo til þess að hún hafi verið – og er reyndar enn – í lyfja-
skápum apótekanna. Græðimáttur plöntunnar er rómaður
og í hillum náttúrulækningabúðanna mjá sjá ótal preparöt
sem byggð eru á morgunfrú í öllum formum. Rómverjar hinir
fornu kölluðu morgunfrúna „herba purificatoria“, þ.e. jurt
hreinsunarinnar og allra meina bót við meltingartruflunum
og uppákomum innvortis. Líklega hafa þeir líka iðulega átt
við slíkt ástand að stríða eins og matarvenjum þeirra var
háttað, einkum meðal heldra fólks. En morgunfrú má nota
í hrásalat, bæði blöð og blóm. Bragðið er milt og mýkjandi.
Seyði af morgunfrú dregur úr sviða og flýtir fyrir því að
smáskeinur á hörundi grói. Blóm morgunfrúar eru ætíð á
gula og gullinrauða sviðinu, eins og sólin sjálf. Ýmist eru
þau alfyllt eða einkrýnd. Til eru bæði lágvaxnar og hávaxnar
sortir. Ýmsar sagnir og átrúnaður tengist blómum morgun-
frúa. Það var til dæmis alveg óbrigðult ráð að láta dapurt
fólk horfa á morgunfrúarblóm til að það fengi gleði sína á
ný. Og þeir sem voru sjónlitlir áttu líka að stara á morgunfrúr
um nokkra hríð til að styrkja sjónina. En svo voru það þeir
sem vildu læra að skilja fuglamál. Til þess þurftu þeir bara
að ganga á morgunfrúarblómum heilan dag frá sólarupprás
til sólarlags. Ekki mátti út af stíga á annað kusk, ekki drekka
og ekki nærast. Svo varð að hugsa allt fallegt og ekki mátti
mæla á nokkurn mann. Ef ekki tókst til eins og skyldi, var
það af því að viðkomandi voru ekki hreinar meyjar. Það gilti
um bæði kyn!
Silfrað og rautt
Áberandi litir þurfa mótvægi. Þess vegna eru silfurkambar
nauðsynlegir til að undirstrika sterka liti. Silfruð og fallega
formuð blöð þeirra fara vel við stórgerðari plöntur með
bláum, bleikum eða rauðum blómum – og gefa um leið
framandi og virðulegt yfirbragð sem helst minnir á hallar-
garða í suðlægari löndum. Og það þarf ekki stóra fleti til að
fá þessi áhrif fram. Myndin sem fylgir þessum pistli var tekin
í Grasagarðinum í Laugardal í fyrrasumar. Hún sýnir rauða
stúdentanellikku umvafða silfurkambi. Án silfurkambsins
væri stúdentanellikkan, sem er þó fín út af fyrir sig, alls ekki
jafn áhugaverð.
Stutt og laggott
Sumarblóm njóta sín best á áberandi stöðum þar sem flestir
geta glaðst við að horfa á þau. Það skemmir ekki fyrir að
staðurinn sé sólríkur og skjólgóður. Moldin þarf samt alltaf
að vera úrvalsgóð garðmold, og það er ekki gott að rækta
sömu tegundir á sama stað í sömu mold ár eftir ár. Skiptið
um reglulega, annað hvort um jarðveg eða plöntutegundir.
Við langvarandi ræktun einnar tegundar á einum stað mynd-
ast s.k. jarðvegsþreyta, sem stafar af því að margvíslegar
örverur, kvillar og smákvikindi, sem hverri tegund tengjast,
safnast upp og geta magnað árásir á hana. Þess vegna er
gott að rjúfa hringinn, helst með því að láta enga hringrás
myndast og hafa alltaf þrjú ár á milli ræktunartímabila hverr-
ar tegundar á hverjum stað. Plantið hóflega þétt í beðin. Góð
regla er að hafa bilið á milli plantnanna um það bil helming
af uppgefinni hæð þeirra. Gefið áburð fyrir útplöntun,
u.þ.b. 30 grömm af alhliða garðáburði á hvern fermetra.
Eftir því sem því verður við komið er gott að klippa burt öll
„útblómguð“ blóm. Það tefur tilhneiginguna til fræmyndunar
og örvar blómgunina.
Sumarblómin, sól og sælulíf
Silfurkambur og stúdentanellika.
Timbrið kostar
MÓTTÖKUGJALD Á TIMBRI HÆKKAÐI
Í SÍÐUSTU VIKU HJÁ SORPU.
Ástæða hækkunarinnar er mikil
aukning af timbri sem kemur inn til
móttökustöðvarinnar í Gufunesi.
Frá og með 13. júní síðastliðnum tók
í gildi ný verðskrá fyrir móttöku á
timbri í móttökustöð Sorpu í Gufun-
esi. Móttökugjald á timbri hækkaði
við breytinguna úr 2,79 krónum á
kílóið upp í 3,85 krónur á kíló.
Á síðustu árum hefur magn timburs
sem berst til móttökustöðvar Sorpu
í Gufunesi aukist mjög. Aukning á
milli árana 2004 og 2005 var til að
mynda 24% og má rekja verðhækk-
unina til þessarar aukningar.
sorpa }
Nú er dýrara að skila timbri inn til Sorpu
en áður.
Áskriftarsími 586 8005
Kíkið á
þetta!
Gómsætt
á grillið
Tjarnargerð
Glæsigarður
á Akureyri
����������������
�����������������
����������� ��
���������
�������������������������
F
A
B
R
IK
A
N
������������������������������������������
������������������������������������������������
Jói
Fel
Síðustu forvör að gera góð kaup
10 - 50% afsláttur
Mörg góð tilboð
Lokum á föstudaginn
Opið frá 11-18 virka daga • Hlíðarsmára 11, Kópavogi s: 5651504