Tíminn - 08.01.1978, Blaðsíða 4

4
Sunnudagur 8. janúar 1978
Kæru lesendur mínir. 1 siö-
asta þætti um framþróun sál-
fræðinnar var lýst tvi'skiptingu
hennar I fyrirbrigðafræöi og
vélrænufræði, anda og efni.
Svipaö viðhorf gætti til skamms
tima i eðlisfræðinni varðandi
eöli ljóssins. Kenningar voru þá
uppi um það annars vegar aö
ljósið væri nokkurs konar öldu-
fyrirbrigði, en hins vegar aö það
væri likt öreíndum efnis. Brú-
uðu menn þetta bil svo með þvi
að segja að ljósið hagaði sér likt
og ljósvakaöldur við sum skil-
yrðien kæmi svo fram sem agn-
ir viö aðrar aðstæður.
NU vitum við að margháttuð
starfsemi mannsllkamans er I
rauninni vélræn, þó hUn sam-
virki sálinni. Þau verka þannig
og gagnverka hvort á annað,
efnið og andinn, likaminn og
sálin, enda þykir hlýöa að upp-
fræða lækna og sálkönnuði
rækilega um hvorttveggja. Bezt
mun að sálin sé hraust i heil-
brigðum likama. t rauninni er
réttara að tala um heilbrigðan
likama i hraustri sál. Reyndar
fer likamsþorskinn, á undan
kynlifs-, félags- og sálrænum
andlegum þroska.
Það er að sjá, að Aristóteles
hafi verið svo samslunginn, svo
að segja.að hann hafi kannaö og
greint þetta vel. Hann var vel
greindur maöur, hann Aristótel-
es. Taldi hann sálina vera form
en llkamann efni og mynduðu
hUn og hann lifræna heild. NU
kemur mér til hugar oröa-
leiks-glettnin er þetta varðar:
Hvað er andi? Efnislega skiftir
þaö ekki máli. Hvað er efni?
Andlega skiftir það ekki máli.
Annars hefur fyrrnefnd eölis-
fræði staðið I þvl aö umbreyta
efninu i einskonar orku. En
hvað er þá þetta nýja efni: ork-
an? Er þaö máske efnisandi eða
andaefni? NU fer bráðum allt að
hringsnUast I kollunum á okkur.
Þaö verður meiri hugarorkan,
sennilega eitthvað sálræn. En
sleppum þessu gamni og snUum
okkur aftur að alvöru llfsins, áö-
ur en viö lendum I enn meiri
ógöngum.
NU vék þvi svo undarlega við,
að sálfræðin og sálgreiningin
sneru sér yfirleitt meira aö efn-
inu lengi vel, enda var það til
muna áþreifanlegra þá en nU er
oröið, eftir umbreytingu þess I
orku. En I seinni tíð hafa báðar
fræðigreinarnar snUizt meira
um andann og sálina, án þess þó
að sleppa allri viðmiðun við efn-
ið. Eitt merkast dæmi þess er
nýleg (1964) kenning séra W.W.
Meissners um sálrænan andleg-
an þroska. (Psycho-spiritual
development) en hann er auk
þess aö vera guöfræðingur og
prestur einnig læknir, sálkönn-
uður og prófessor við Harvard
háskólann.-f Mun ég siðar vikja
betur að þeirri kenningu hans.
A öldinni okkar hafa komið
fram kenningar, sem fætt hafa
af sér margs konar tilraunir og
rannsóknir á ýmsum lifverum,
faldaöar til hægöarauka og
fróðlegar mjög.
Hagnýting sálfræðinnar hefur
aukizt svo ört, aö ekki er á eins
manns færi að fást viö hana.
Hefur þvl líkt og i læknisfræð-
inni orðið að skipta henni i sér-
greinar.
Fáeinar helztu sérgreinar sál-
fræði eru:
Iðnsálarfræði.Fjallar hUn um
frystihUsa- og annan verk-
smiðju- og iðnrekstur og verk-
legar framkvæmdir yfirleitt,
sérlega það sem varðar starfs-
fólk og vinnuskilyrði og stjórn-
unarfræði. Svo fæst hUn við aug-
lýsingatækni, rannsóknir á
neyzluvenjum og markaðshorf-
um, samkeppnisaðferðum og
fleira. Iðnaðarsálfræðingar eru
nU mjög eftirsóttir.
Félagssálfræöi. Manneskjan
er hópvera. Tilvera hennar
Esra S. Pétursson.
Esra S. Pétursson, læknir:
Sálarlífið
frá einfrumungum og upp I
menn, til aukinnar þekkingar og
hagnýtingar á sálfræðilegum
vlsindum. Yrði of langt mál aö
fara Ut I þá sálma hér, en þeim,
sem áhuga hafa á aö kynna sér
það nánar, skal hér bent á að-
gengilegar Islenzkar bækur um
þau efni. Nefna má Mannleg
greind eftir Matthlas Jónasson.
Fjallar hUn um þróunarskilyrði
og hlutverk mannlegrar greind-
ar I siðmenntuöum heimi. Mál
og Menning gaf hana Ut 1967.
Sama ár gaf HlaðbUð Ut Sálar-
fræöi eftir Símon Jóhannes
AgUstsson. HlaðbUð gaf llka Ur
áriö 1964 Úr hugarheimi eftir
Sigurjón Björnsson og árin 1973
og 1975 kom Ut hjá sama forlagi
Sálarfræði I og II eftir Sigur-
jón.+ + Bækurnar eru
skemmtilegar aflestrar, ein-
hefst I hópi kjarnafjölskyldunn-
ar og tengist slðan hópum ætt-
ingja, vina, kunningja og ná-
granna, skólasystkina og
starfsfélaga. Félagsllfið eykst
meö árunum og verður flóknara
og vandasamara. Sambýlis-
vandamál innan lands og utan,
verða daglega I lífsbaráttunni.
Leysa þarf ýmsan vanda I
stjórnmálum, trUmálum og
heilbrigðismálum. Bægja þarf
frá hættum mengunar, fflmiefna
og styrjalda. Rannsóknir og
annaö framlag sálfræði til auk-
ins skilnings á vandamálum
eykst með ari hverju. Varðar
það mUgsálfræði, áróöurstækni
og viðhorf stjórnmálamanna og
annarra leiötoga mannkyns til
félagssálfræöi.
Uppeldissálfræði. Fletti maö-
ur upp orðum I hinum stærri
orðabókum sést að merking
þeirra breytist oft eftir þvf sem
aldir llða. Stundum verður hUn
þveröfug við það sem áður var.
Tökum til dæmis málsháttinn:
Betra er illt að gjöra en ekkert.
í þá daga merkti illt það sem við
nU köllum erfitt. Á nUtfma máli
gætum við sagt: Betra er erfitt
viðfang en ekkert.
Uppeldisaðferðir hafa með
svipuðum hætti veriö breytileg-
ar og snUizt þveröfugt við
það sem þótti rétt um hrið.
Lengi var kennt að aga
börn með miklum strangleik.
Var það talið spilla barn-
inu að spara vöndinn. Sállækn-
ingar og sálkönnun leiddu i
ljis að þetta var mjög vafa-
söm kenning, svo ekki sé fastar
að kveðið. Snemma á þessari
öld kenndi þvi brezki snill-
ingurinn Bertrand Russel,
að ekki mætti aga börn og jafn-
vel ætti ekki að veita þeim neitt
aðhald. Oft er skammt öfganna
á milli. Russell kom á fót nokkr-
um uppeldisstofnunum sem
héldu stift fram kenningu hans.
Arangurinn varð alveg hroða-
legur. Skýzt þó skýrir séu. En
menn, þar meö talið snilling-
arnir, læra af mistökum slnum
og gera bragarbót. Benjamfn
Spock, hinn amerlski barna-
læknir og sálfræðingur, endur-
samdi nýlega uppeldis-,,biblíu”
slna, sem verið hafði metsölu-
bók I mörgum löndum. Tók
hann þá að verulegu leyti aftur
fyrri kenningar slnar. Styðst
hann nU mun meira við heil-
brigða skynsemi og fer bil
beggja. Börn þurfa aðhald með
festu, sem kemur þeim aö haldi
slðar I lífinu, þegar þau veröa aö
hafa taumhald á sér sjálf til
þess að geta haft á sér heil-
briðga „heimastjórn”, ef svo
mætti að orði kveða. Enda er
gott aðhald ekki annað en kær-
leikur foreldra I verki. Þannig
kemur sannleikurinn fram og
jafnar vegina um siðir, jafnt i
vlsindum sem I trUfræöi og
stjórnmálum.
Uppeldissálfræði kemur nU
fram með tillögur um uppeldi og
afleiðingar þess og rannsóknir
þar að lUtandi. Færist hUn I
seinni tíð I raunhæfara form.
A fyrsta sunnudegi febrUar-
mánaðar býst ég við að ræöa
nokkuð áfram um aðrar greinar
sálfræðinnar, einkum kllnlska
sálfræði. Mun það leiða okkur til
athugana á sállækningum al-
mennt. Ég þakka þeim sem
lásu.
Heimildir:
+ Rev. William W. Meissner
M.D. Prolegomena to a
Psychology of Grace. Journal of
Religion and Health. bls. 227,
Vol. 3, Aprfl 1964.
+ + Sigurjón Björnsson. Cr
hugarheimi og Sálarfræði I og
II. HlaðbUð, 1964, 1973 og 1975.
Hjá okkur er
LITAVER-LITAVER-LITAVER-LITA
j r
^ O /O A ^ '
t! <■<■< '
úrvalið
LITAVER-LITAVER-LITAVER
Kork gólfflísar
verð kr. 3.475 pr. ferm.
Kork loftaplötur
verð kr. 2.975. pr. ferm.
Vynil veggfóður
í aldeilis ótrúlega miklu úrvali
Vynil gólfdúkur
glæsilegir litir o ' -*ii * i •!
dertilboð þessa viku
4 m breið þykk acrýl teppi kr. 4.200,- pr. ferm. ákomið
Litið við i Litaveri - /1 rr i tnr n
Nýkomið stórkostlegt úrval af
gólfteppum
Filt teppi
970 kr. ferm.
Keramik veggflísar
fallegir litir
það hefur
ávallt borgað sig!
II

Hreyfilshúsinu — Grensásvegi 18
LITAVER-LITAVER-LITAVER-LITAVER-LITAVER-LITAVER-LITAVER-LITAVER