Tíminn - 08.01.1978, Blaðsíða 18

18
Sunnudagur 8. janúar 1978
Eru ný þekkingars'v
Maður er nefndur Ævar Jó-
hannesson. Hann starfar á tækni-
sviði, sem er höfundi þessa grein-
arkorns, svo gersamlega ókunn-
ugt, að hér verður ekki reynt að
segja eitt orð frá brjósti blaða-
mannsins, heldur verður Ævar
látinn einn um frásögnina.
Ætlaði að ganga
menntaveginn — varð
húsasmiður
— Er langt siðan þú fórst að
leggja stund á þau störf, sem þú
hefur með höndum núna, Ævar?
— Nei, það er ekki nema um
bað bil hálft fjórða ár. Ég læröi
trésmíði og vann við húsasmlðar i
ein tlu ár, eða svo og svo viö ljós-
myndun I önnur tiu ár. Ég er
Norðlendingur að uppruna, ólst
upp norður á Þelamörk í Eyja-
firði. Foreldrar mlnir voru Jó-
hannes Om Jónsson frá Arnesi I
Tungusveit I Skagafirði og Sigriö-
ur Agústsdóttir frá Kjós I Strand-
arsýslu, systir Slmonar Jóh.
Agústssonar prófessors, sem lát-
inn er fyrir skömmu. Faðir minn
og móðir bjuggu iengst á Steöja á
Þelamörk, og þar ólst ég upp.
Pabbi safnaöi þjóölegum fróðleik
og skrifaöi undir nafninu örn á
Steðja, og munu margir kannast
viö það nafn. Hann lézt áriö 1959,
en móöir mln er enn á lifi og bú-
sett á Akureyri.
— Hvernig stóð á þvi aö þú
fórst að læra smiðar, en lagöir
ekki út I langskólanám, eins og þú
hefur þó vafalaust haft alla burði
til?
— Þaö á sér sinar orsakir, eins
og alltannað i veröldinni. Þegar
ég var átján ára gamall, varö ég
fyrir þvl aö veikjast af berklum.
Ég fór þá á Kristneshæli og var
þar I nærri þrjú ár. Þegar ég svo
loks útskrifaðist af hælinu, var ég
enn ekki mikill bógur, svo ég fór
suöur á Reykjalund og dvaldist
þar meira og minna mörg næstu
árin, og lærði meðal annars húsa-
smlöar þar á vinnuheimilinu. Og
þetta eru nú ástæðurnar til þess,
að ég lagði stund á smiðar, en
ekki bóknám.
— En senniiega heföir þú hald-
ið út á menntaveginn, ef berkl-
arnir hefðu ekki gripiö fram i
fyrir þér?
— Alveg áreiðanlega. Ég var
að lesa undir fyrsta bekk mennta-
skóla, þegar ég veiktist.
—■ Og ef — ef þú hefðir getað
haldiö þitt strik, eins og þú ætlaö-
ir, hvaö hefðir þú þá helzt viljað
læra?
— Sennilega hefði ég lagt stund
áeinhvers konar tækninám, en þó
gæti veriö, aö náttúrufræði og/
eða jaröfræði hefðu orðiö fyrir
valinu. Og þó. Llklega hefði ég
staðnæmzt við rafeindafræði, ef
éghefði átt kost á langskólanámi,
eins og ég stefndj að.
Þeir smiðuðu tæki til að
mæla þykkt jökla
— Er það ekki einmitt raf-
eindafræði, sem þú vinnur við
núna?
— Rafeindafræði hefur lengi
veriö áhugamál mitt, ásamt
ýmsu ööru, en satt aö segja eru
þau talsvert mörg, áhugamálin
mln. Jú, ég ersvo heppinn að hafa
fengið aö vinna dálltið við raf-
eindafræöi á stofnuninni, þarsem
ég er núna, Raunvisindastofnun
háskólans. Ég var I upphafi ráð-
inn þangaö sem rannsóknarmaö-
ur, en starfsheiti mitt núna er
tækjafræðingur. Eiginlega er það
þó „bitamunur, en ekki fjár”, þvi
aö vinna mln þar er nokkurn veg-
inn hin sama og verið hefur, þótt
starfsheitinu hafi verið breytt.
— Er nokkur leið aö lýsa at-
höfnum ykkar þarna á deildinni
fyrir leikmönnum, svo að þeir
veröi einhverju nær?
— Ég vinn á jarövisindastofu
Raunvlsindastofnunarinnar, og
starf mitterl tengslum viðmargs
konar jarðfræðirannsóknir. Ég
vinn mikið viö efnagreiningar á
bergi, vatni og ýmsu öðru, eða
gerði það sérstaklega fyrst I staö,
en nú I seinni tiö hef ég talsvert
mikið unnið að smiði rafeinda-
tækja.
— Getur þú ekki nefnt einhver
dæmi um það, til hvers þau tæki
eru svo notuö?
— Jú. Siöastliðinn vetur unnum
viö Marteinn Sverrisson tækni-
fræðingur m.a. að smiöi tækis,
sem notað er til þess að mæla
þykkt jökuliss. Meö þessu tæki
hefur meöal annars verið mæld
þykkt Mýrdalsjökuls, og það
reyndist mjög vel til þeirra hluta.
Viö höfum nú mælt verulegan
hluta jökulsins með tækinu, og
höfum fengið góða mynd af land-
inu undir jöklinum.
— Hvernig farið þiö að þvi að
mæla þykkt jökuls með þessum
tækjum?
— Við notum rafeindageisla, —
nokkurs konar radar, ef menn
skilja þaö betur. Það er send raf-
magnsbylgja i gegnum jökulinn
Hún fer ekki lengra en I gegnum
isinn, en snýr þá viö, endurkast-
ast frá botninum og kemur upp
Rætt við Ævar
Jóhannesson um
nýja tækni, sem gæti
átt eftir að skýra
margt, sem áður var
talið „dularfullt”
Fingurgómur manns, mikið stækkaður.
Blik, eða ára, eins og brezki læknirinn og visindamaðurinn Kiiner sá
með sérstökum gleraugum, sem hann bjó til, og við hann eru kennd.
Áran breytist eftir heilsufari og andlegu ástandi fólks. Kilner notaði
þessa tækni einkum við sjúkdómsgreiningu á fólki.
Kilner hélt þvl fram, að þegar fingurgómar tveggja vinveittra per-
sóna nálguðust hverjir aðra, mynduðust kraftstraumar á milli
þeirra, en ef einstaklingunum væri lltið hvorum um annan gefið,
sveigðu lfnurnar hver frá annarri, og mættust ekki. Þess má geta,
að Kirlian-ljósmyndir, teknar I Bandarikjunum, sýna þetta llka.
fl£)F£ R£> -fí
Há ii&nisí rawmgjafj
IO-tookHx,20-40kV
fíÐFERÐ -_S
HátiínishaumgjQfi
/O-tOD kHz, 20-HOkV
Teikning af tveimur aðferðum við háspennuljósmyndun.
aftur. Tlminn, sem rafmagns-
bylgjan er að fara þessa leiö, er
mældur nákvæmlega, og tækið
vinnur þannig, að um leiö kemur
fram mynd af landinu undir jökl-
inum, þaö festist á ljósmynda-
filmu. Viö ökum eftir jöklinum á
snjóbiljeða sleöa og drögum tækin
á ef tir okkur. Tækin senda út þús-
und rafsveiflur á sekúndu, sem
endurkastast jafnharðan, og
þetta teiknar á ljósmyndafilmu
jökulbotninn, það er að segja
landið, s«m jökullinn situr á. Sið-
an þarf ekki annað,en setja mæli-
stiku ofan á myndina, og þá sést,
hversu margir sentimetrar eru
frá yfirborði issins og niður úr.
— Er ekki neinn tæknilegur
vandi að smiða slik tæki sem
þessi hér á landi?
— Nei, ekki beinlinis tæknileg-
ur. Við erum brautryöjendur á
þessu sviöi, og erum sennilega
einna fremstir manna I heimin-
um, þeirra er lagt hafa stund á
slikar jöklamælingar. Ég hef að
minnsta kosti ekki séð betri ár-
angur hjá öðrum á þessu sviði.
Helgi Björnsson, jarðeðlisfræð-
ingur, hefur haft umsjón meö
þessum rannsóknum, og þótt
fleiri hafi þar að unnið, hefur á-
byrgöin hvllt á honum.
tJtgeislan frá iifandi
verum
— En segðu mér nú annaö,
Ævar: Er það ekki rétt, að þú haf-
ir smlöaö tæki, sem getur mynd-
að lifgeisla frá lifandi verum?
— Jú, ég hef smiöaö þess hátt-
ar tæki, sem þú munt eiga viö, en
hins vegar veit ég ekki með vissu
hvað við eigum að kalla þetta sem
sést, hvort rétta nafnið er llfgeisli
eöa eitthvað annað. A tæknimáii
heitir fyrirbærið Koronaeffekt.
Þegar hlutur er settur inn i
sterkt hátlðnisvið, myndast ljós-
fyrirbæril kringum hlutinn. Þessi
ljósfyrirbæri »ru kölluð korona,
og þau myndast I kringum alla
iiluti, sem leiöa rafmagn, hvort
sem þeir eru dauðir eða lifandi.
En langt er siðan menn veittu þvl
athygli, að hin svokallaða korona
varalltöðru visil kringum lifandi
hluti en dauöa.
Og nú er bezt að byrja á byrjun-
inni.
Einhvem tlma I kringum slð-
ustu aldamót varð tékkneskur
visindamaður, Nikola Tesla aö
nafni, var við þennan mun. Tesla
var reyndar einn af brautryðj-
endum á sviði rafeindatækninnar
og I forystusveit þeirra, sem full-
komnuðu loftskeyti nútlmans.
Þótt Tesla sé löngu þekkt nafn i
heimi tækninnar, var hann ekki
við eina fjölina felldur, en bar
margt við. Hann fann þennan
leyndardóm um útgeislan frá lif-
andi verum með tækjum, sem
hann hafði smiðaö sjálfur, og það