Tíminn - 01.10.1978, Blaðsíða 29

Sunnudagur 1. október 1978
29
Nikulás Sigfússon yfirlæknir
Tfmamynd Tryggvi
Hvernig geturöu
vitað hvort þú ert
með of háan
blóðþrýsting?
Nikulás Sigfússon, yfirlæknir svarar
spurningum um helsta áhættuþátt
hjarta- og æðasjúkdóma, sem valda
um 45% allra dauðsfalla hér á landi.
Háþrýstingur medal íslenzkra kvenna 3 4:61 ára.
á vegi staddar en karlar.
Þriðjungurkarla,sem vita að þeir
eru með háþrýsting eru i læknis-
meðferö en helmingur kvenna
samkvæmt niðurstöðum Hóp-
rannsóknar Hjartaverndar.
Sinnuleysi um sjúkdóm-
inn á sér eðlilegar or-
sakir
— Hverjar teljið þið orsakir
þessa sinnuleysis um sjúkdóm-
inn?
Hvernig getur þú vitað hvort þú
ert kominn meö alvarlegan sjúk-
dóm eða visi að honum?
Hjarta- og æðasjúkdómar eru
nú aigengasta dánarorsök i
heiminum. Þessi sjúkdómaflokk-
ur er langmannskæðastur allra
sjúkdóma hér og meöal margra
þjóöa,sérstaklega þeirra sem búa
viö efnahagslega velmegun.
Hjarta- og æðasjúkdómar valda
um 45% allra dauðsfalla hér á
iandi.sem er svipuð tala og i
öðrum velmegunarþjóðfélögum.
Næst algengustu dánarorsakirn-
ar eru krabbamein og slys. Innan
við 20% dauðsfalla eru af völdum
krabbameins og um 10% vegna
slysa.
Fjölmargar hóprannsóknir
undanfarna tvo áratugi hafa sýnt
að fylgni er milli vissra svo-
nefndra áhættuþátta og hjarta- og
æðasjúkdóma, þ.e. ef áhættu-
þátturinn er til staöar eykur þaö
llkindi til þess að hjarta- og æöa-
sjúkdómur sé til staöar eöa muni
þróast.
Áhættuþáttur er sérhvert það
sameiginlegt einkenni hóps sem
hefur hærri tiöni ákveöins sjúk-
dóms en hópur sem ekki hefur
einkenniö.
Eins og þekkingu er nú háttað
er talið aö þrir áhættuþættir séu
mikilvægastir, þ.e. háþrýstingur
(hækkaður blóðþrýstingur)/
hækkuð blóðfita (kolesterol) og
sigarettureykingar. Ýmsir aörir
áhættuþættir viröast hafa minni
þýðingu t.d. hreyfingarleysi,
streita, offita o.fl.
Þegar rætt er um háþrýsting er
oft miöaö við þau mörk sem Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunin
mælir með.en þau eru eftirfar-
andi: Háþrýstingur er blóð-
þrýstingur sem mælist 160/95 eða
hærri.
Háþrýstingur er alvarlegur
sjúkdómur sem verulega minnk-
ar ævillkur. Algengustu fylgi-
kvillar háþrýstings eru heila-
blæöing, kransæðasjúkdómar og
nýrnabilun.
Erlendar rannsóknir hafa
viðast hvar sýnt að 10-20% full-
orðinna eru með of háan blóð-
þrýsting. Þær hafa einnig sýnt að
um helmingur þessa fólks veit
ekki um sjúkdóminn, aðeins
helmingur þeirra sem vita um
hann eru á meðferð og aðeins
helmingur þeirra sem eru á með-
ferð fá fullnægjandi meðferö.
Þannig er aöeins áttundi hver há-
þrýstisjúklingur á viöunandi
meðferð.
Háþrýstingi fylgja
venjulega engin ein-
kenni
1 upphafi þessa máls spurðum
við hvernig menn gætu vitað
hvort þeir væru með einhvern
hinna mannskæðustu sjúkdóma i
,,velferöar”þjóðfélögum nútim-
ans. En alltof oft heyrum viö um
að fólk á „besta” aldri kemst ekki
aö þvi aö þaö er sjúkt fyrr en
sjúkdómurinn er kominn á alvar-
legt stig.
Við beindum spurningu okkar
til Nikulásar Sigfússonar yfir-
læknis hjá Hjartavernd viövikj-
andi hækkuöum blóðþrýstingi og
þeim alvarlegu sjúkdómum sem
honum fylgja:
— Hvernig getur þig rennt I
grun aö þú sért með of háan blóð-
þrýsting?
— Þvi er til að svara að há-
þrýstingi fylgja venjulega engin
einkenni og fólk veit ekki að þaö
gengur með þennan sjúkdóm fyrr
en hann er kominn á hærra stig og
farinn aö valda liffæraskemmd-
um einkum á hjarta, heilaæöum
og nýrum. Þessar liffæra-
skemmdir byggjast raunar allar
á æöabreytingum, sem hækkaöur
blóðþrýstingur veldur, ef hann
hefur staðið lengi án
meðhöndlunar. En hjarta.nýru og
heili eru viðkvæmar fyrir þessum
breytingum og sjúkdómarnir,sem
þær valda eru einkum kransæöa-
sjúkdómar, heilablæðingar og
nýrnabilun.
Eins og ég sagöi áðan fylgja
engin sérstök einkenni háum
blóðþrýstingi en stöku sinnum
kvartar fólk, sem hefur hann, þó
um óljós einkenni svo sem drunga
yfir höfði, höfuðverk þegar' það
vaknar á morgnana, þreytu og
slen. En þetta eru óljós einkenni,
sem geta átt við marga aðra
kvilla.
(5160/95, ein mæling
ISLAND
Algengi háþrýstings meðal Islenskra kvenna á aldrinum 34-61 árs.
Konur betur á vegi
staddar hvað vitneskju
og meðferð snertir.
Sé litið á niðurstööur mælinga á
blóðþrýstingi I Hóprannsókn
Hjartaverndar kemur I ljós aö
háþrýsting höföu samkvæmt skil-
merkjum Alþjóöaheilbrigðis-
málastofnunar 26,6% karla á
aldrinum 34-61 árs. 12% karla um
34 ára aldur reyndist með of háan
MEÐALTA L
29 LANDA
'blóöþrýsting en um 61 árs aldur
var sú tala komin upp I 47%, þ.e.
nærri annar hver karlmaður á
þeim aldri. Aöeins um fjórðungur
þátttakenda vissu að þeir höfðu
háþrýsting, er þeir komu til rann-
sóknar.
Samsvarandi kvennarannsókn
Hjartaverndar leiddi I ljós að 20%
kvenna á aldrinum 34-61 árs
reyndust hafa háþrýsting.
Hækkaður blóöþrýstingur er
sjaldgæfari meðal yngstu kvenn-
anna en yngstu karlanna en fer
upp i 44% við 61 árs aldur og við
hærri aldur verður hækkaður
blóðþrýstingur algengari hjá kon-
um en körlum. Nálægt helmingur
kvennanna vissi ekki að þær
höföu háþrýsting.
Um helmingur þeirra sem vita
að þeir eru með háþrýsting eru
ekki undir læknishendi vegna
sjúkdómsins. Hvað meöferð
snertir eru konurnar einnig betur
— Sennilega er meginástæöan
sú, aö við erum hér að meöhöndla
sjúkdóm sem oftast hefur engin
einkenni. Við honum eru gefin lyf,
' sem þarf að taka daglega oftast
alla ævi og stundum fylgja þeim
aukaverkanir sem valda þvi að
sjúklingnum finnst honum liöa
verr eftir aö hann fer að taka lyfin
en áður. Þaö er þvi eölilegt að
fólki hætti til aö trassa aö taka
þessi lyf. Auk þess kostar
hækkaöur blóðþrýstingur reglu-
bundnar heimsóknir til læknis og
eftirlit alla ævi.Þaö er talsvert I
aö ráöast enda er oft erfitt að fá
fólk til að fara alveg eftir ráöum
um lifnaöarhætti og lyfjameöferö
varöandi háþrýsting.
Þetta er ekkert sérislenskt
fyrirbrigöi og viða um heim hefur
þaö sýnt sig.að um helmingur há-
þrýstingssjúklinga eru dottnir út
úr meöferð eftir eitt ár. Þetta
. vandamál er einnig fyrir hendi
varöandi aðra sjúkdóma en þó er
það svolitiö sérstætt varðandi há-
þrýstinginn.
Menn hafa reynt aö leysa þetta
vandamál sums staöar erlendis
meö þvi aö koma á fót sérstökum
göngudeildum fyrir háþrýstings-
fólk, þar sem eftirlit meö þvi fer
fram. Ef fólk kemur ekki á til-
skyldum tima reynir starfsfólk
göngudeildarinnar aö ná til þess
og fer jafnvel heim til þess. Þetta
hefur m.a. verið gert I Gautaborg
og árangur var svo góöur að yfir
90% háþrýstingssjúklinga voru
áfram á meðferö eftir eitt ár.
Það kostar verulegt átak að ná
þessu marki. Hér er meðferö og
eftirlit háþrýstingssjúklinga yfir-
leitt i höndum heimilislækna og
sérfræöinga. Nýlega tók þó til
starfa svonefnd háþrýstingsdeild
sem er göngudeild á vegum
Landsspitalans. Ég geri þó ráö
fyrir aö sú deild sé enn of litil til
^Framhald á bls. 35
Háþrýstingur meðal ^slenzkra karta 34-61 ara
Mannslát vegna hjarta-og æðasjúkdóma og tveggja annarra dánaror-
saka sem hundraðshluti allra mannsláta á tslandi og I 29 löndum. Ár:
1967. Bæð kyn. Allir aidursfiokkar.
Algengi háþrýstings meðai Islenskra karia á aldrinum 34-61 árs. Notuð
eru skilmerki Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar, þ.e. blóöþrýst-
ingur = 160/95 telst háþrýstingur. Brotni ferillinn á myndinni sýnir
hundraöshluta þeirra, sem vissu aö þeir höföu háþrýsting er þeir komu
til rannsóknar.