Fréttablaðið - 10.09.2006, Blaðsíða 66

10. september 2006 SUNNUDAGUR26
baekur@frettabladid.is
Spennusagan Grafarþögn hlaut á dög-
unum bókmenntaverðlaun í Frakklandi
sem kennd eru við eyjuna Ouessant en
verðlaun þessi eru enn ein skrautfjöðr-
in í hatt Arnalds Indriðasonar. Þetta eru
reyndar þriðju frönsku verðlaunin sem
hann hlýtur á árinu. Í vor hlaut hann
frönsku glæpasagnaverðlaunin „Svarta
hjartað“ fyrir Mýrina sem valin var best
þýdda glæpasaga ársins í Frakklandi
og fyrir sömu bók hlaut hann hin virtu verðlaun Le
Prix Mystère de la Critique sem jafnframt eru veitt
árlega fyrir bestu útgefnu glæpasöguna í Frakklandi.
Hlaut Mýrin verðlaunin í flokki þýddra glæpasagna
en áður hafa höfundar á borð við Boris Akúnín og
Henning Mankell hlotið þau.
Arnaldur kveðst glaður yfir velgengni bóka sinna í
Frakklandi enda sé gaman að svo mikil bókmennta-
þjóð taki þeim vel og bendir hann á að Frakkar séu
einkar áhugasamir um þessa grein bókmennta.
Hann lætur þó ekki vinsældirnar né
ört stækkandi alþjóðlegan lesendahóp
hafa áhrif á skrifin. „Ég hef ekki breytt
áherslum mínum á þessum tíu árum
sem ég hef starfað sem rithöfundur. Ég
vona bara að ég sé að batna og þrosk-
ast sem höfundur,“ segir hann.
Þessa dagana er Arnaldur að lesa
yfir lokapróförk af nýjustu skáldsögu
sinni, Konungsbók, sem koma mun
út þann 1. nóvember. „Hún gerist árið 1955, mikið
til í Kaupmannahöfn en líka víðar um Evrópu,“
segir hann. Þetta er þriðja bók hans sem engan
hefur Erlend né Sigurð Óla, en höfundurinn segir
það kærkomna hvíld frá seríunni að snúa sér að
nýjum viðfangsefnum. Annars vill hann sem minnst
láta uppi um söguefni og áherslur Konungsbókar
og lætur það lesendum eftir að sjá en hann við-
urkennir þó að sagan sé í svipuðum dúr og fyrri
spennusögur hans. - khh
Lof og prís frá Frakklandi
ARNALDUR INDRIÐASON
>Bók vikunnar
Ljósmyndabók Páls Stefáns-
sonar, Ísland, hefur að geyma
um áttatíu töfrandi myndir
af íslenskri náttúru eftir
einn þekktasta ljósmyndara
landsins.
Þann 12. ágúst síðastliðinn, aðeins tveimur dögum áður en vopna-
hlé var gert í Líbanon, lést tvítugur ísraelskur hermaður, Uri
Grossmann, þegar skriðdrekinn hans varð fyrir eldflaugaárás Hiz-
bollah herliða. Nokkrum dögum áður hafði faðir hans, rithöfundur-
inn David Grossmann, hvatt stjórnvöld í Ísrael til að láta af hern-
aðaraðgerðum sínum, eins og hann hafði gert svo margoft áður af
öðrum tilefnum.
Fórnarlömb og sekt
Uri Grossmann var einn af þúsundum fórnarlamba þessa stríðs og
kannski um leið táknmynd um þær skelfilegu ógöngur sem Mið-
Austurlönd eru í. Hann var ungur vinstrimaður og hugsjónamaður,
en hann vildi líka gegna herþjónustu fyrir land sitt. Hann var pæl-
ari og grúskari, en líka ósköp venjulegur ungur maður sem hafði
mest gaman af Simpson og Seinfeld í sjónvarpinu.
Faðir hans, sem er rösklega fimmtugur, er einn þekktasti rithöf-
undur Ísraela. Hann hefur skrifað áhrifamiklar skáldsögur um
sögu gyðinga í Evrópu á 20. öld, hann hefur skrifað smásögur um
ástina og hann hefur sent frá sér barnabækur. En hann hefur líka
samið blaðamennskubækur þar sem hann beitir sér af fremsta
megni fyrir auknum skilningi milli Ísraelsmanna og Palestínu-
manna – hann er einn hinna ísraelsku friðarsinna sem oft mega sín
lítils en gefast þó aldrei upp á að láta í sér heyra.
Árið 2003 lýsti hann yfir stuðningi við ísraelsku orustuflug-
mennina sem neituðu að varpa sprengjum yfir þéttbýl svæði Pal-
estínumanna. „Ríki má ekki bregðast við eins og hryðjuverkasam-
tök. Ein röksemdin fyrir því, og ekki sú léttvægasta, eru þau
eyðingaráhrif sem slíkt hefur á eigið samfélag, siðferðileg spilling
þess,“ sagði hann í grein. Sama ár sendi hann frá sér bókina „Eng-
inn getur unnið þetta stríð. Frásögn um boðaðan frið“. Og undir lok
árs lagði hann, ásamt hópi Ísraels- og Palestínumanna, fram ítar-
legar tillögur um hvernig mætti koma á friði milli þjóðanna, svo
þær mættu loks lifa því lífi sem þær ættu skilið.
Árið 2005 hvatti hann forystumenn Ísraels og Palestínu til að
viðurkenna sekt sína: „Hvað myndi gerast, ef forsætisráðherra
Ísraels myndi hefja ræðu sína [...] með því að ávarpa palestínsku
þjóðina og lýsa því yfir, að Ísrael viðurkenni þær þjáningar sem
þessi þjóð hafi mátt þola og muni gangast við sínum hluta af ábyrgð-
inni á þeim? [...] Og hvaða áhrif hefði það á Ísraelsmenn, ef forseti
palestínsku heimstjórnarinnar myndi hefja ræðu sína á því að láta
í ljós samúð með þján-
ingum Ísraelsmann í
þessum áralöngu átök-
um, og myndi, hreint
og beint, viðurkenna
hlutdeild Palestínu-
manna í þeim?“ Mestu
skiptir, sagði Gross-
mann, að báðir aðilar
hætti að tala stöðugt
um sig sem hin einu
sönnu fórnarlömb.
Tapað stríð
David Grossmann var
gestur Bókmenntahá-
tíðarinnar í Reykjavík
árið 2003 og ferðaðist
um allt land ásamt eig-
inkonu sinni. Sam-
ræða hans við Hjálm-
ar Sveinsson í
Norræna húsinu var
öllum minnisstæð sem
hana heyrðu. Þar lýsti
hann því blátt áfram
og tilgerðarlaust,
hversu lítils hinn góði
vilji má sín á þessu
stríðshrjáða svæði, og
af hverju mætti samt
aldrei gefa hann upp á
bátinn. En hann kunni líka að lýsa hversdagslífi undir stöðugri ógn.
Það var áhrifamikið að heyra þau hjónin segja frá því hvernig þau
skipulögðu daginn, þannig að börn þeirra þrjú færu til dæmis
aldrei saman í strætisvagni, af því enginn vissi hvenær vænta
mætti næstu sjálfsmorðsárásar.
Þegar David Grossmann ávarpaði son sinn við gröf hans sagði
hann: „Á þessari stundu mun ég ekkert segja um það stríð, sem
kostaði þig lífið. Við, fjölskylda okkar, höfum þegar tapað því.“
David Grossmann
Ruslfiskur á Íslendingadaginn
Gleymd er okkar gamla sögueyja,
grafin, staursett, lá mér við að segja.
Enskan hefir alltaf nóg að segja,
íslenzkan má halda kjafti og þegja.
Skáldið Kristján Níels Júlíus Jónsson, Káinn, orti svo árið 1945. Ljóðið má
finna í nýútkomnu safnriti um íslensk-kanadískar bókmenntir, Íslandslag.
Vera og Linus eru sköpuð
hvort fyrir annað og lifa í
landamæralausum heimi
þar sem allt er leyfilegt.
Þau deyja og lifna við hvað
eftir annað og þurfa sjaldn-
ast að standa reikningsskil
gerða sinna. Hrikaleg og
samnefnd saga þeirra er
samstarfsverkefni skáld-
anna Þórdísar Björnsdóttur
og Jesse Ball en bókin kom
nýlega út hjá forlaginu
Nýhil.
Þórdís útskýrir að hugmyndin að
baki bókinni hafi kviknað rétt
fyrir síðustu jól. „Við ákváðum
þá að skrifa bók í sameiningu og
að hún yrði um þessar tvær per-
sónur. Ég valdi nafnið Vera og
Jesse valdi Linus.“ Við tók mikil
vinnutörn þar sem skáldin skrif-
uðu á hverjum degi en algjörlega
hvort í sínu lagi. „Við bárum
okkur ekkert saman fyrr en eftir
smá tíma og þá kom það okkur
skemmtilega á óvart hversu lík
skrifin voru,“ segir Þórdís. Sam-
stilling skáldanna varð náttúru-
leg því Þórdís bendir á að per-
sónurnar hafi smellpassað
saman. „Við breyttum engu og
þurftum ekki að aðlaga þau hvort
öðru.“
Ákveðið var að gefa bókina út
á ensku vegna þess að þá væri
hún aðgengilegri fleiri lesendum,
einkum í Bandaríkjunum þar sem
Jesse Ball hefur þegar skapað
sér nafn sem ljóðskáld.
Þórdís og Jesse kynntust fyrir
rúmu ári þegar þau tóku bæði
þátt í alþjóðlegri ljóðahátíð
Nýhils sem haldin var síðsumars
í Klink & bank. Þetta er fyrsta
samstarfsverkefni þeirra af
þessu tagi en Jesse myndskreytti
nafnlausa ljóðabók Þórdísar sem
kom út í seríunni Norrænar bók-
menntir hjá Nýhil forlaginu. Von
er þó á fleiri verkum því þau hafa
til dæmis gert örljóðasafn, sem
koma mun út hjá bandaríska for-
laginu Wards of the minor John
Jacob Ramsey í formi spila-
stokks.
Þetta er einnig í fyrsta sinn
sem þau leggja í samstarf með
öðru skáldi. Jesse útskýrir að
stíll sinn sé mjög frábrugðinn
öðrum en hann eigi margt
sammerkt með stíl Þórdísar.
„Í bókinni um Veru og Linus er
erfitt að segja til um hver skrif-
aði hvað – jafnvel fyrir lesendur
sem þekkja önnur verk okkar.
Bókin er skrifuð sem ein heild en
ef fólk vill vita hvort okkar skrif-
aði hvað er hægt að komast að
því, það er innbyggt kerfi í bók-
inni.“
Bókin samanstendur af ljóð-
um eða örsögum sem bindast í
eina heild í gegnum aðalpersón-
urnar. Í henni eru 117 sögur, ein
til tvær síður hver, sem ferðast
víða með lesandann.
„Við ákváðum að persónurnar
lifðu í landamæralausum heimi.
Þau geta gert hvað sem er – allar
hugmyndir sem okkur dettur í
hug en getum eða megum ekki
framkvæma. Vera og Linus geta
talað við dýr og hluti og gert
ýmislegt ljótt án þess að þurfa að
standa reikningsskil gerða
sinna,“ segir Þórdís. Þau taka líka
upp á því að refsa fólki sem þeim
finnst eiga slíkt skilið, kona sem
sparkar í hundinn sinn fær til
dæmis að kenna á réttlætiskennd
þeirra.
Jesse segir að bókin dragi upp
mynd af lífi sem er óháð og
frjálst. „Það sem er heillandi og
lærdómsríkt við þennan heim er
að þar eru engar hömlur. Það er
oft talað um að fólk lesi fantasíur
til þess að komast burt frá hvers-
dagsleikanum en það getur líka
veitt manni innblástur til að
hrista af sér hömlur og venjur –
opna fyrir eitthvað sem maður
bælir niður,“ segir hann og tekur
dæmi af því að börn hreyfi sig af
náttúrlegri eðlishvöt eða innsæi
og þannig ætti fólk að reyna að
haga sér í daglega lífinu og reyna
að varast það að stirðna eða
staðna. „Það eru til ólík siðferðis-
viðmið, hið dýpsta og kannski það
mikilvægasta er siðferði tengt
líkamanum,“ útskýrir Jesse.
Saga Veru og Linusar er bók
sem fer vel í vasa og höfðar til
allra skilningarvita enda er bókin
handverk út af fyrir sig. Jesse
hannaði útlit bókarinnar og
myndskreytti hana. „Hlutirnir
sem þú ákveður að skapa eða
hafa í kringum þig ættu að vera
fallegir og fara vel með umhverf-
ið. Það er ekkert erfiðara, það
þarfnast bara smá umhugsunar.“
Bókin Vera & Linus fæst í
ljóðabókabúð Nýhils og í helstu
bókaverslunum.
kristrun@frettabladid.is
SKÁLDIN ÞÓRDÍS BJÖRNSDÓTTIR OG JESSE BALL Skrifuðu bók um líf í landamæra-
lausum heimi. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Náttúrulega skáldleg samstillingHALLDÓR GUÐMUNDSSON
Spjaldanna á milli
DAVID GROSSMAN Berst fyrir auknum skilningi milli
Ísraels- og Palestínumanna. MYND/GETTYIMAGES