Fréttablaðið - 24.10.2006, Qupperneq 18

24. október 2006 ÞRIÐJUDAGUR18
fréttir og fróðleikur
KONUR
81
,8
18
,2
KARLAR
Fyrirtæki
verða við
tilmælum
Gísli Tryggvason, talsmaður
neytenda, hefur lagt til að
Alþingi samþykki þegar í stað
lagabreytingu sem komi í veg
einokun í mjólkuriðnaði. Gísli
segir að með virkri samkeppni
sé hagsmunum neytenda best
borgið.
Hvert er hlutverk talsmanns
neytenda?
„Hlutverkið er þríþætt: að hafa
áhrif til úrbóta varðandi reglur um
neytendur, að kynna réttarreglur
sem varða neytendur og standa
vörð um hagsmuni neytenda.“
Gísli segir að í bígerð sé að hanna
leiðarkerfi fyrir neytendur þar sem
þeir geti fengið upplýsingar um
færar leiðir í kerfinu.
„Til mín leitar fjöldi einstaklinga
til að kanna réttarstöðu sína sem
neytenda og í þeim tilfellum
leiðbeini ég fólki um hvaða leiðir
eru færar.”
Er árangur sjáanlegur í starfinu?
„Já, ég hef komið tilmælum
til fyrirtækja sem öll hafa
orðið við tilmælunum.” Sem
dæmi um tilmæli nefnir Gísli
að fallist hafi verið á að birta
ekki allt greiðslukortanúmerið
eða gildistíma greiðslukorta á
kvittuninni.
SPURT & SVARAÐ
LEIÐARKERFI FYRIR NEYTENDUR
GÍSLI TRYGGVASON
Talsmaður neytenda
Þingkosningar verða
haldnar í Bandaríkjunum
í byrjun nóvember og telja
fréttaskýrendur yfirgnæf-
andi líkur á því að demó-
kratar muni bera sigur af
hólmi.
Repúblikanar, flokkur George W.
Bush Bandaríkjaforseta, eiga nú á
brattann að sækja þegar tæpar
tvær vikur eru til þingkosninga.
Sýna nýjustu skoðanakannanir að
flokkurinn er jafnvel farinn að tapa
fylgi hvítra heittrúaðra mótmæl-
enda, sem hingað til hafa verið
einir dyggustu stuðningsmenn hans
eins og fullyrt var í tímaritinu
Newsweek um helgina.
Aðrir Bandaríkjamenn hafa
einnig sífellt minna álit á flokkn-
um, eins og ítrekað hefur komið
fram í skoðanakönnunum.
Þingkosningar
Í kosningunum, sem haldnar verða
7. nóvember, verður kosið um þriðj-
ung þingsæta öldungadeildarinnar,
sem eru hundrað alls, og öll þing-
sæti fulltrúadeildarinnar, 435 tals-
ins. Einnig er kosið um ríkisstjóra í
36 ríkjum.
Demókratar þurfa að bæta við
sig fimmtán sætum í fulltrúadeild-
inni til að ná meirihluta, en sex í
öldungadeildinni.
Repúblikanar hafa haft meiri-
hluta í báðum deildum þingsins, en
nú sýna skoðanakannanir að allar
líkur séu á því að demókratar nái
meirihluta í fulltrúaþinginu og
hugsanlega einnig í öldungadeild-
inni.
Fari svo að demókratar nái
meirihluta missir ríkisstjórn
George W. Bush mikinn styrk, því
þá neyðist hún til að hafa stuðning
demókrata til að koma málum í
gegn í þinginu.
„Ef hann missir aðra þingdeild-
ina mun Bush forseti hefja sín síð-
ustu tvö ár illa særður,“ sagði David
Gergen, fyrrum ráðgjafi í Hvíta
húsinu og prófessor við Harvard-
háskólann, í samtali við fréttamenn
AP-fréttastofunnar. „Hann mun
geta sagt nei við lagafrumvörpum
demókrata, en hann mun ekki geta
sagt já við sínum eigin frumvörp-
um,“ sagði Gergen.
Afleiðingin yrði nánast örugg-
lega sú að mikið yrði deilt um öll
þau mál sem kæmu fyrir þingið
næstu tvö árin, en fátt kæmist til
framkvæmda. Eins mætti gera ráð
fyrir því að stjórnin og gerðir henn-
ar myndu sæta víðtækum rann-
sóknum.
Helstu málin
Ein aðalástæðan fyrir minnkandi
fylgi repúblikana, og eitt helsta
málið á dagskrá frambjóðenda, er
Íraksstríðið. Það nýtur æ minni
hylli Bandaríkjamanna og ekki
bætir úr skák að um helgina bárust
þær fregnir að það sem af er
októbermánuði hafa áttatíu banda-
rískir hermenn farist í Írak. Frá
innrás bandamanna inn í Írak í
mars 2003 hafa alls 2.786 banda-
rískir hermenn fallið, samkvæmt
tölum bandaríska varnarmálaráðu-
neytisins. Bush virðist sjá ofbeld-
isölduna í Írak í víðara samhengi
en margir því í síðustu viku sagði
hann uppreisnarseggi í Írak hafa
aukið ofbeldi gegn Bandaríkjaher
á síðustu vikum í því skyni að hafa
áhrif á komandi kosningar.
Ekki bætir úr skák að margir
repúblikanar eru nú farnir að leita
leiða til að fjarlægja sig frá Bush,
sem nýtur afar lítilla vinsælda
meðal þjóðar sinnar, og eru þegar
farnir að leita að hugsanlegum for-
setaframbjóðenda fyrir kosning-
arnar 2008.
Erfiðleikar repúblikana
Önnur mál sem snúa höfðum kjós-
enda æ meir frá repúblikönum og
til demókrata eru hin mörgu
hneykslismál sem upp hafa komið
innan Repúblikanaflokksins undan-
farið.
Eins og Michael T. Corgan, dós-
ent í alþjóðasamskiptum við
háskólann í Boston og gistikennari
við Háskóla Íslands, benti á í sam-
tali við blaðamann Fréttablaðsins
í gær háði Repúblikanaflokkurinn
síðustu kosningabaráttu sem sið-
sami flokkurinn.
Ásýnd flokksins beið hnekki
þegar hvert hneykslismálið hóf að
reka annað, allt frá fjármálaspill-
ingu til kynlífshneykslis.
Þar ber einna hæst ósiðleg
skilaboð sem fyrrum þingmaður-
inn Mark Foley sendi unglingspilt-
um sem starfa innan þingsins.
Eftir að upp um þau komust, bar
hann því við að hafa verið kyn-
ferðislega misnotaður þegar hann
var barn og fór svo í áfengismeð-
ferð.
En skaðinn var skeður, eins og
skoðanakannanirnar benda til.
Íraksstríðið
Nái demókratar meirihluta gæti
það reynst Bush afar erfitt að
halda samstöðu þingsins um Íraks-
stríðið umdeilda.
Það gæti reyndar reynst erfitt
á hvorn veginn sem kosningarnar
fara, því þótt Bush sé enn harð-
ákveðinn í að heyja „langa stríðið“
fer fylgi flokksbræðra og -systra
hans við átökin ört minnkandi.
En fréttaskýrendur benda nú á
að meirihlutastjórn demókrata
gæti í raun reynst ein besta lausn-
in hvað varðar stríðið.
Þótt Bush hefði lítil ítök heima
fyrir, þá hefði hann meiri sveigjan-
leika til að finna leið út úr Írak,
líkt og sífellt fleiri Bandaríkja-
menn kalla eftir, að sögn Stephen
Wayne, stjórnmálaprófessors við
Georgetown-háskólann.
„Ef hann kysi að draga úr íhlut-
un (Bandaríkjanna) í Írak, þá
myndu demókratar segja „Við
sögðum þér þetta,“ en repúblikan-
ar myndu segja, „Takk“,“ sagði
Wayne.
Demókrötum spáð kosningasigri
KOSNINGABARÁTTAN Í FULLUM GANGI Öldungadeildarþingmaðurinn Edward Kennedy er nú, líkt og fjölmargir aðrir Banda-
ríkjamenn, önnum kafinn við kosningabaráttuna. Kennedy, sem tók við sem þingmaður af bróður sínum John F. Kennedy
þegar sá var kosinn forseti árið 1962, er demókrati, en skoðanakannanir benda til þess að flokkur hans muni fara með sigur
af hólmi yfir Repúblikönum í þingkosningunum sem fram fara 7. nóvember. FRÉTTABLAÐIÐ/AP
Bandaríkjaforseti hefur undirritað lög um
nýjar reglur í yfirheyrslum og að réttað
verði yfir mönnum sem grunaðir eru um
hryðjuverk fyrir herdómstólum. Lögin, sem
upphaflega voru gagnrýnd fyrir að stangast á
við Genfarsáttmálann, hafa tekið breyting-
um í þingsölum.
Hverju var helst mótmælt í lögunum?
Því var mótmælt að sakborningar áttu til að
mynda ekki að fá aðgang að öllum sönn-
unargögnum í máli sínu og þar af leiðandi
hefði verið hægt að dæma þá seka um hluti
sem þeir gætu aldrei reynt að afsanna með
góðu móti, hvort sem þeir hefðu verið sekir
eða saklausir. Samkvæmt endurskoðuðum
lögum munu sakborningar hafa aðgang
að flestum gögnunum, utan atriði sem
saksóknari ákveður að gætu verið notuð til
að auðvelda hryðjuverk í framtíðinni. Einnig
var „pyntingarákvæðum“ mótmælt, en þau
hafa nú verið milduð og hefur herinn minna
svigrúm til að neyða fanga til játninga.
Hvað má herinn ganga langt í pyntingum?
Lagafrumvarpið er flókið og orðalagið
fremur tvírætt. Því er nákvæm útlistun á því
að nokkru háð túlkun. Nokkrar pyntingarað-
ferðir eru til að mynda bannaðar hreint út,
en síðan er það forsetans að ákveða hvort
ýmsar aðrar aðferðir séu innan ramma lag-
anna eða ekki. Sem dæmi kveða lögin ekki
á um hvort leyfilegt sé eða löglaust að láta
fanga halda að hann sé að drukkna.
Hvað þýðir þetta fyrir fangana í
Guantanamo-herstöðinni?
Í Guantanamo eru 450-500 fangar. Enn er
ekki vitað hvort eða þá hvenær þeir verða
sóttir til saka, þrátt fyrir hin nýju lög. Varnar-
málaráðuneyti Bandaríkjanna hefur ákært tíu
þeirra og undirbýr ákæru á hendur 65 föng-
um til viðbótar. Bush-stjórnin hefur haft á
prjónunum að kæra 75 fanga í Guantanamo.
Ekki er vitað um framtíð þeirra 350 fanga
sem ekki stendur til að ákæra.
FBL GREINING: LÖG UM HERDÓMSTÓLA OG YFIRHEYRSLUR
Að miklu leyti túlkunaratriði
FRÉTTASKÝRING
SIGRÚN MARÍA KRISTINSDÓTTIR
smk@frettabladid.is
550 5000
AUGLÝSINGASÍMI
Svona erum við
> Hlutfall karla og kvenna
sem framkvæmdastjórar
fyrirtækja árið 2005
Helstu málin
■ Íraksstríðið
■ Verð á bensíni og olíu
■ Umhverfisverndun og
gróðurhúsaáhrifin
■ Innflytjendamál
■ Hneykslismál innan Repú-
blikanaflokksins.
Heimild: Hagstofa Íslands
FASTEIGNALÁN
Í MYNTKÖRFU
Nánari upplýsingar veita lánafulltrúar Frjálsa og á www.frjalsi.is
3,4%
Miðað við myntkörfu 3, Libor vextir 21.09.2006
Kosningar í Bandaríkjunum
Að þessu sinni virðast kosningarnar sem fram fara í nóvember snúast að
mestu leyti um það hvort repúblikönum takist að halda meirihluta sínum
bæði í efri og neðri deild þingsins.
Kosið er í öll 435 sæti fulltrúadeildar þingsins og þurfa Demókratar að bæta
við sig 15 sætum til að ná meirihluta.
Kosið er um þriðjung sætanna í öldungadeildinni, sem alls eru 100, og
þurfa demókratar að ná sex sætum til viðbótar við þau sem þeir þegar hafa
til að hafa meirihluta.
Jafnframt er kosið um ríkisstjóra í 36 ríkjum.