Fréttablaðið - 13.11.2006, Qupperneq 20

greinar@frettabladid.is
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
Hverjir skyldu hafa mesta hagsmuni af því að settar séu strangar reglur um
auglýsingar og kynningar á frambjóðend-
um í prófkjöri og auglýsingar jafnvel bann-
aðar? Augljóslega þeir prófkjörsþátttak-
endur sem þegar eru þekktir, annað hvort
af verkum sínum sem sitjandi stjórnmála-
menn eða vegna áberandi starfa sinna á
öðrum vettvangi. Aðrir þátttakendur eiga
allt undir því að koma sér á framfæri við kjósendur. Í
þeim efnum dugar engin ein aðferð. Útgáfa bæklings
er oft nauðsynleg en sjaldan nægileg ein og sér til þess
að ná athygli þeirra sem ekkert þekkja til frambjóð-
andans. Símhringingar í kjósendur geta verið áhrifa-
ríkar ef rétt er að þeim staðið. Ólíklegt er þó að þær
væru látnar duga til þess að kynna nýjan frambjóð-
enda, einkum með hliðsjón af umfangi þeirra í stórum
prófkjörum eins og á höfuðborgarsvæðinu. Auglýsing-
ar, í prentmiðlum eða ljósvakamiðlum, eru eðli máls
aldrei öðru vísi en stuttar og hnitmiðaðar, en er afar
áhrifamikil leið til þess að koma nýjum frambjóðanda
á framfæri. Óþekktir nýliðar sem vilja eygja einhverja
von um árangur í prófkjöri geta þó tæplega reitt sig
einungis á auglýsingar. Í þessu sambandi þarf að hafa
í huga við hverja att er kappi. Þeir nýliðar sem hafa
t.d. verið daglegir gestir landsmanna á sjónvarps-
skjánum, í fréttum, vegna þáttagerðar eða
sem reglulegir gestir spjallþáttanna, hafa
gríðarlegt forskot í prófkjörum. Auglýs-
ingar eru þá tvímælalaust besta leiðin sem
óþekktur frambjóðandi hefur til þess að
koma nafni sínu, andliti og málefnum á
framfæri. Reyndar er það nú líka svo að
a.m.k. á höfuðborgarsvæðinu eru auglýs-
ingar líka ódýrasta leiðin til þess arna.
Þess vegna skýtur það skökku við að Sam-
fylkingin bannaði frambjóðendum í próf-
kjöri sínu í Suðvesturkjördæmi að aug-
lýsa. Þeir máttu hins vegar gefa út bækling
og dreifa í kjördæminu. Þá máttu þeir kosta eins miklu
til og þeir vildu í úthringingar, heimasíðugerð og heim-
sóknir til kjósenda. Þetta fyrirkomulag getur auðvitað
verið heppilegt fyrir þá frambjóðendur sem eiga vini
meðal grafískra hönnuða, tölvusnillinga og viljugra
sjálfboðaliða. Aðrir frambjóðendur vita hins vegar að
gerð og dreifing bæklings í öll hús kjördæmisins er
ekki kostnaðarlítil kosningabarátta. Það má kaupa
nokkrar heilsíðuauglýsingar í dagblöðunum fyrir þann
pening sem bara dreifingin kostar.
Málflutningur samfylkingarmanna, og annarra
sem kalla eftir málfrelsisskerðingu prófkjörs-
frambjóðenda, er til þess fallinn að slá ryki í augu
kjósenda og segir ekkert til um vilja manna til þess að
halda kostnaði í lágmarki.
Höfundur er lögfræðingur.
Auglýsingabann í prófkjörum
Stjórnmál snúast um völd og áhrif. Stjórn hefur völd,
stjórnarandstaða áhrif. Þannig á
það að vera. En þannig er það
kannski ekki á Íslandi. Hér virðast
alltaf sömu menn hafa völdin. Sama
hvað gengur á. Ef „rangir“ menn
komast í stjórn er þeim leyft að sitja
nokkur ár og halda að þeir hafi völd.
En tíu árum síðar er blekkingar-
hulunni svipt burt: Þeir voru
hleraðir. Þeir voru UNDIR
EFTIRLITI. Þeim var leyft að ráða
UPP AÐ VISSU MARKI. Á bak við
sátu þeir sem halda ÖLLUM
ÞRÁÐUM Í HENDI SÉR.
Hlerunarmál hin síðustu eru enn
eitt áfallið fyrir okkar litla
þjóðfélag sem manni virðist
stundum vera þjófafélag. Öryrkja-
mál, Baugsmál, Íraksmál, eftir-
launamál, fjölmiðlafrumvarp og
almenn valdfrekja með tilheyrandi
almenningsótta voru næg tilefni til
þunglyndis en nú kemur eitt enn.
Og Davíð beindi strax öllum
grunsemdum að sér með því að
hrópa „bull og vitleysa“. Og í
Valhöll beindi forsætisráðherra
allra augum að eyrum dómsmála-
ráðherra. Sá gjörningur Geirs H.
Haarde var í raun „Ógeðfelld aðför
að Birni Bjarnasyni“, svo vitnað sé
í hann sjálfan, því fram að því hafði
enginn sagt Björn hafa hlerað.
Hægribylgjan átti rétt á sér á
sínum tíma en nú hefur okkur rekið
af leið. Of langt til hægri. Þetta
skynja jafnvel hægrimenn sjálfir
og mæta bleikmálaðir til allra
kosninga.
En bleika höndin er engu betri
en sú bláa. Aðeins þremur dögum
eftir að Gulli Þór felldi Björn hafði
hann sjálfur breyst í þann „svart-
klíkumann“ sem menn hans vildu
fella. (Annars er einföld skýring á
því hvernig prófkjörið fór. Gulli
hringdi í kjósendur en Björn
hleraði.) Það er eins og menn þurfi
að vera samviskulausir svindlarar
til að komast hátt í Hlerunarflokkn-
um. Ef formaðurinn er einn
heiðarlegur Geir, Hallgrímsson eða
Haarde, logar allt í illdeilum.
Sjálfstæðisflokkurinn þarf
greinilega á harðstjóra að halda.
Brýnustu verkefni næstu
stjórnar eru upptaka evrunnar og
endurupptaka velferðar. Þó er
brýnast af öllu það sem ég vil
kalla karlhreinsun valdakerfisins.
Burt með karlpungshátt liðinnar
aldar. Burt með tveggja punga tal.
Burt með við-förum-í-stríð-í-nafni-
lands-en-ekki-þjóðar. Burt með
umræðulausar ráðherratilskipan-
ir. Burt með áhrifalaust alþingi.
Burt með þér-er-velkomið-að-
snæða-með-mér-hádegisverð-á-
skrifstofu-minni karlþótta. Burt
með klíkuskap og vinastöðuveit-
ingar. Burt með ég-er-búinn-að-
finna-nýjan-útvarpsstjóra-en-
auglýstu-samt-stöðuna. Burt með
teppið úr Stjórnarráðinu. Burt
með ríkisrekið einelti. Burt með
dómsmála-ráðherra sem lítur á
dómskerfið sem deild í ráðuneyt-
inu sem hann getur beitt gegn
fólki og fyrirtækjum. Burt með
dómsmálaráðherra sem situr á
hlerunargögnum eins og ástar-
bréfum föður síns. Burt með
ráðherra sem hefur lögregluna í
vasanum. Burt með ríkislögreglu-
stjóra sem starfar í vasa ráðherra.
Burt með „heyrðu, kall, ég redda
þessu eftir helgi. Þú hefur bátinn
kláran.“
Nýuppteknar hvalveiðar eru
ekki hvalveiðar heldur atkvæða-
veiðar. Markhópurinn er fimmtug/
sextug mis-gildvaxin karldýr
búsett langt utan höfuðborgarsvæð-
isins. Í nafni Kristjáns Loftssonar
landar ráðherrann þeim í lengsta
firði kjördæmis síns. (Meginástæð-
an fyrir því að sjálfstæðismenn eru
svo hugfangnir af hvölum er samt
sú að þeir eru þau dýr jarðarinnar
sem heyra hvað best. Hvalir geta
hlerað samtal í tvö hundruð mílna
fjarlægð. Hvalveiðarnar byggjast
því á djúpsálarlegri afbrýðissemi.)
Það þarf AÐ HREINSA TIL á
Íslandi. Það þarf að gera upp við
tuttugustu öldina – hundrað ár af
helmingaskiptum – með því að
skera upp kerfi hennar og drauga,
þéranir og hleranir, og skapa nýtt
Ísland. Nýtt þjóðfélag, víðsýnt,
gagnsætt, opið og SANNGJARNT.
Á þeirri leið er gott að minna sig
á misgjörðir sitjandi herra. Auk
þeirra sem áður eru taldar er sú
versta ónefnd: Svartasti bletturinn
í sögu lýðveldisins: Þegar nú-
verandi ríkisstjórn óhlýðnaðist
stjórnarskrá og lét hjá líða að boða
til þjóðaratkvæðagreiðslu í kjölfar
synjunar forseta Íslands á fjöl-
miðlafrumvarpinu.
Fólk sem ekki fer eftir stjórnar-
skrá á ekki skilið að fá að stjórna
landinu.
Sjaldan hefur ríkisstjórn gengið
til kosninga með svo marga bletti á
bakinu. Sjaldan hefur meirihlutinn
legið svo vel við höggi. Og nú er
jafnvel sundrungin gengin í raðir
hans. Á síðustu dögum hefur svo
Frjálslyndi flokkurinn verið að
sópa til sín fylginu sem fáir aðrir
flokkar myndu þiggja. Staðan í
íslenskum stjórnmálum er því
sannkölluð draumastaða fyrir þá
sem vilja breytingar.
Draumastaða í stjórnmálum
V
arla verður sagt að prófkjör helgarinnar gefi vísbend-
ingar um miklar skyndilegar pólitískar vendingar.
Sakir stærðar Samfylkingarinnar í Reykjavík hlýtur
prófkjör flokksins þar að vera ágætis loftvog til að sjá
fyrir hæðir og lægðir í pólitísku veðurfari.
En satt best að segja urðu engar þær breytingar á framboðslist-
um Samfylkingarinnar í Reykjavíkurkjördæmunum tveimur sem
gefa vísbendingar um breytta stöðu flokksins á taflborði stjórn-
málanna. Kosningaþátttakan í prófkjöri sem opið var utanflokks
mönnum verður þó tæplega talin til marks um sérstaka eða óvænta
sókn til meiri áhrifa. Það er athyglivert eftir þriggja kjörtímabila
fjarveru úr stjórnarráðinu.
Inn á við í þingflokknum sýnist prófkjörið einkum mæla aukinn
styrk tveggja þingmanna. Augljóst er að kornungur varaformaður
færist nær þeirri stöðu á framboðslistanum sem eðlilega má telja
og samræmist því hlutverki. Ágúst Ólafur Ágústsson getur nú fyrir
þær sakir beitt sér með áhrifameiri hætti í krafti stöðu sinnar en
fram til þessa.
Hin niðurstaðan sem lýtur að innri styrkleika einstakra þing-
manna er örugg kosning Össurar Skarphéðinssonar, nýkjörins
þingflokksformanns, í efsta sæti á öðrum Reykjavíkurlistanum.
Í síðustu kosningum varð hann fyrsti jafnaðarmaðurinn í þing-
sögunni til þess að ná fyrsta þingsæti í Reykjavík frá Sjálfstæðis-
flokknum. Þó að prófkjörið hafi styrkt þingflokksformanninn inn
á við í flokknum er þó óvíst að hann geti endurtekið þann leik frá
því síðast.
Ugglaust hefur formaður Samfylkingarinnar, Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, vænst þess að fá hærra atkvæðahlutfall með því að
enginn atti kapp við hana um efsta sætið. Niðurstaðan verður þó
ekki talin eitthvert sérstakt veikleikamerki. Staða formannsins
hefur í raun réttri hvorki veikst né styrkst í þessu prófkjöri.
Suðvesturkjördæmið var öflugasta vígi Sjálfstæðisflokksins í síð-
ustu kosningum. Varaformaðurinn Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
fékk mjög afgerandi kosningu sem er skýr vottur um örugga stöðu
hennar. Þá vekur athygli að þrír nýir frambjóðendur koma í nokkuð
örugg þingsæti. Það er óvenjulega mikil endurnýjun.
En mesti pólitíski viðburðurinn í prófkjörum helgarinnar felst
þó án efa í kosningu Bjarna Benediktssonar í annað sæti listans.
Hún kom að vísu ekki á óvart. En óvanalegt er að jafn ungur þing-
maður án forystuhlutverks nái þeirri stöðu að enginn treystir sér
til að keppa við hann um slíkt sæti.
Hitt er þó ef til vill vert meiri athygli að hann fær heldur betri
kosningu en varaformaðurinn og jafn góða og formaður Sjálfstæðis-
flokksins fékk í Reykjavík á dögunum. Af þessu verður varla dregin
önnur ályktun en sú að Bjarni Benediktsson hafi náð framúr öðrum
almennum þingmönnum flokksins og byggt upp sterka áhrifastöðu
næst flokksforystunni.
Að þessu leyti kunna úrslitin í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í
Suðvesturkjördæmi að segja nokkuð til um framtíðina í íslenskum
stjórnmálum. En ein og sér benda þau hins vegar ekki í bráð til
óvæntrar þróunar af nokkru tagi. Það gera heldur ekki venju frem-
ur miklar breytingar á stöðu sitjandi þingmanna Sjálfstæðisflokks-
ins í Suðurkjördæmi þó að þær þyki eðlilega nokkur tíðindi.
Litlar pólitískar
vendingar