Fréttablaðið - 22.11.2006, Blaðsíða 62

MARKAÐURINN
Sögurnar ... tölurnar ... fólkið ...
22. NÓVEMBER 2006 MIÐVIKUDAGUR12
S K O Ð U N
Starfsmannasamtöl eru skipu-
lögð samtöl á milli starfsmanna
og stjórnenda fyrirtækja og
stofnana. Þau eru í auknum mæli
að ryðja sér til rúms í fyrir-
tækjum í dag og megintilgangur
þeirra er að samræma stefnu
fyrirtækis við mannauðsstefnu.
Í samtalinu eiga sér stað gagn-
kvæm tjáskipti á milli starfs-
manna og yfirmanna m.a. um
stefnu, markmið, árangur,
frammistöðu, líðan í starfi og
þörf fyrir þjálfun og fræðslu.
Samtölin þarf að undirbúa vel
og gefa þeim tíma í þægilegu
umhverfi sem er laust við símtöl
og truflun. Þannig eru samtölin
trúnaðarsamtöl sem geta tekið
allt upp í tvær klukkustundir.
Nauðsynlegt er að báðir aðilar
séu vel undirbúnir fyrir samtal-
ið. Starfsmaður þarf að huga að
starfslýsingu sinni, markmiðum
og árangri og vera tilbúinn til að
ræða efni sem varða markmið
sem hann vill ná, markmið sem
ekki hafa náðst og koma með
tillögur til úrbóta. Stjórnendur
þurfa að huga að því að skapa
þægilegt andrúmsloft, sýna
starfsmanni áhuga og óskipta
athygli. Stjórnendur þurfa að var-
ast að sýna vald eða tala niður til
starfsmanns en leggja í staðinn
áherslu á jafnræði og sanngirni
í samtalinu þar sem hugmynd-
um og tillögum starfsmanns er
vel tekið. Ef það er ekki gert er
hætta á því að starfsmaður fari í
vörn og mikilvægar upplýsingar
komi ekki fram í samtalinu.
Hagur starfsmanna af starfs-
mannasamtölum er einkum
sá að þeir fá tækifæri til að
auka skilning sinn á væntingum
stjórnenda, þeir geta sagt sína
skoðun á stefnu og markmið-
um fyrirtækis, markmiðin verða
þeim skýrari og þeir geta tjáð
sig varðandi þörf fyrir þjálfun
og starfsþróun. Starfsmenn fá
endurgjöf á frammistöðu sína og
oft er þetta eini vettvangurinn
til að fá persónulega hvatningu.
Hagur fyrirtækis er einkum sá
að stjórnendur fá yfirsýn yfir
starfsemina, starfslýsingar og
þjálfunarþörf, stefna fyrirtækis
verður starfsmönnum skýrari
og stjórnendur fá ákveðna inn-
sýn í þarfir starfsmanna.
Skilvirk starfsmanna-
samtöl nýtast enn-
fremur vel til
að bæta félags-
anda og efla
traust á milli
starfsmanna og
stjórnenda.
Sif Sigfúsdóttir
MA í mannauðs-
stjórnun.
Skilvirk
starfsmanna-
samtöl
U M V Í Ð A V E R Ö L D
M
yn
d/
Bú
i K
ris
tjá
ns
so
n
Ekki er allt gull sem glóir, er eitt af því sem fjárfestar þurfa að
hafa í huga. Þessi augljósu sannindi hafa verið orðuð með ýmsum
hætti í gegnum tíðina. Ein útgáfan hljóðar þannig að ef eitthvað líti
út fyrir að vera of gott til að vera satt, þá sé það líklega raunin.
Vöxtur og fjárfestingar íslenskra fyrirtækja hefur verið ótrú-
lega áfallalítill. Raunin hefur verið sú að flest hefur heppnast og
langt umfram það sem búast má við. Það er því engin furða að
eitthvað fari öðruvísi en ætlað var.
Tvö félög í Kauphöll Íslands hafa þurft að horfast í augu við
raunveruleikann og snúa af þeirri braut sem mörkuð hafði verið.
Þetta eru Avion og Dagsbrún. Hvorugt þessara félaga átti sér sam-
svörun í nokkru öðru félagi og kannski var
ástæða fyrir því.
Það er eðlilegt að þegar bakkað er út
úr yfirlýstri stefnu, þá er slíkt gagnrýnt
á ýmsum forsendum. Gagnrýna má að
stefna félaganna hafi ekki verið nægjan-
lega ígrunduð, farið inn á svið þar sem
þekkingu skorti og svo má einnig spyrja
hvort gefist hafi verið upp við fyrsta mót-
læti. Allt eru þetta gildar spurningar þegar
sveigt er frá boðaðri stefnu.
Hitt er svo annað að kannski er mikil-
vægast af öllu, þegar menn telja að stefnan
sé röng, að horfast í augu við mistök og
hefjast þegar handa við að vinda ofan af
þeim.
Það er líka mikilvægt í allri umræðu að
tapa sér ekki yfir því sem fer öðruvísi en
ætlað var. Viðskipti eru í eðli sínu áhættu-
söm og ákvarðanir ganga misvel upp. Það
versta sem getur komið fyrir er að kjark-
inn þverri. Umburðarleysi gagnvart mis-
tökum er versta veganestið.
Fjórum sinnum féll á kné / í fimmta
skiptið stóð hann, segir í Guðsgjafarþulu
Halldórs Laxness um Íslands Bersa.
Ferðalag íslensks kaupsýslufólks í átt til
alþjóðavæðingar og uppbyggingar sterkra fjölþjóðafyrirtækja
hefur ekki verið áfallalaust og verður það aldrei. Styrkur okkar
hefur meðal annars verið að menn hafa lært af eigin mistökum og
ekki síður það sem er miklu ódýrara, lært af mistökum annarra.
Styrkurinn hefur falist í að taka skjótar ákvarðanir og það kann á
köflum að vera á kostnað ígrundunar og yfirvegunar.
Hættan af velgengni undanfarinna missera liggur meðal annars
í því að þegar vel gengur er hætta á að kæruleysið taki völdin.
Menn mega aldrei gleyma því að líklegustu fjárfestingarnar til að
skila árangri eru þær sem lúta að sérsviði og þekkingu viðkom-
andi. Þar liggur forskotið. Alþjóðlegir fjárfestar hafa verið að
vakna til lífsins að undanförnu og samkeppni um arðbær verkefni
hefur harðnað. Það er því enn mikilvægara en áður að nýta reynsl-
una og vanda til verka.
Eftir að hafa verið í nánast stöðugum veislum undanfarin ár
ætti engum að bregða yfir því að þurfa að mæta í eins og eina
jarðarför. Það er nú einu sinni gangur lífsins.
Fjárfestingar Íslendinga hafa gengið vel, en ekki eru
allar ferðir til fjár.
Fjögur brúðkaup
og jarðarför
Hafliði Helgason
Hitt er svo
annað að
kannski er
mikilvægast
af öllu, þegar
menn telja
að stefnan
sé röng, að
horfast í augu
við mistök og
hefjast þegar
handa við að
vinda ofan af
þeim.
Íslenskt efnahagslíf hefur tekið
umbreytingu á undanförnum
árum og sér ekki fyrir endann
á þeirri þróun. Svo víðtæk er
hún að líkja má við flekahreyf-
ingar í jarðskorpunni. Framrás
fjármálageirans sýnir þessar
breytingar í hnotskurn.
FJÁRMÁLAGEIRINN
Á undanförnum árum hefur
fjármálageirinn ruðst fram með
sprengikrafti í íslensku efnahags-
lífi. Í nýlegri greinargerð 1), sem
við Katrín Ólafsdóttir lektor við
HR tókum saman fyrir Samtök
fjármálafyrirtækja er sýnt
fram á, að geirinn hefur skot-
ið sjávarútvegi aftur fyrir sig á
mælikvarða framlags til lands-
framleiðslu og nemur hlutur
fjármálageirans á bilinu 9-10%
af framleiðslu í landinu á síðasta
ári. Fjármálageirinn hefur vaxið
í þeim mæli að hann hefur staðið
undir a.m.k. þriðjungi hins kröft-
uga hagvaxtar hér á landi frá
árinu 2001.
Fjölmörg störf hafa skapast í
greininni á undanförnum árum.
Bættu viðskiptabankarnir þrír
við sig 900 nýjum starfsmönnum
á fyrstu níu mánuðum þessa árs.
Fjölgun starfa í fjármálageiran-
um frá 1998 til 2005 er tvöfalt
meiri en í störfum almennt á
vinnumarkaði, eða 28% saman-
borið við 13% fjölgun starfa í
heild samkvæmt upplýsingum
Hagstofu. Hlutdeild starfsmanna
í fjármálageiranum er um 4%, en
launatekjur starfsmanna í geir-
anum eru ríflega 6% af heildar-
launum.
Æ fleiri starfsmenn fjármála-
fyrirtækja hafa háskólamenntun
að baki. Samkvæmt könnunum
SÍB var 11% félaga með háskóla-
menntun á árinu 1996 en 35%
á árinu 2004. Hlutfallið hefur
hækkað frá þeim tíma og fer
væntanlega yfir 50% fyrr en
varir.
Fjármálafyrirtækin leggja
fram drjúgan skerf til sam-
eiginlegra sjóða landsmanna.
Í greinargerð HR er áætlað að
heildarskatttekjur hins opin-
bera af starfsemi fjármálafyrir-
tækja gætu legið á bilinu 30-35
milljarðar króna eða ríflega 8%
af öllum skatttekjum ríkis og
sveitarfélaga.
Gera má ráð fyrir að fjár-
málafyrirtækin í heild greiði um
15 milljarða í tekjuskatt lögaðila,
sem jafngildir ríflega 10% af
heildarútgjöldum ríkissjóðs á
þessu ári. Fjármálageirinn í heild
greiðir yfir 40% af tekjuskatti
lögaðila sem alls nemur 35 millj-
örðum króna. Í ljósi þess að hagn-
aður bankanna fyrstu níu mánuði
þessa árs nemur hærri fjárhæð
en allt árið í fyrra má búast
við að skattgreiðslur fjármála-
fyrirtækjanna verði enn meiri á
næsta ári.
Með fjármálageiranum er
komin fram á sjónarsviðið
atvinnugrein sem leggur fram
verulegan skerf af verðmæta-
sköpun í landinu, stendur undir
stórum hluta skatttekna ríkis og
sveitarfélaga og greiðir starfs-
mönnum hærri laun en almennt
gerist.
NÝ ATVINNUSTARFSEMI ÁN
ATBEINA RÍKISINS
Fjármálageirinn er ekki einn um
að ryðja nýjar brautir í atvinnu-
lífinu. Finna má fjölmörg önnur
dæmi um kraftmiklar atvinnu-
greinar, t.d. á vettvangi lista
og menningar eins og Ágúst
Einarsson prófessor við HÍ hefur
bent á.
Líkt og í fjármálageiranum
er hér engin stýring af hálfu
ríkisvalds og hvergi gengið á
auðlindir landsins til að skapa ný
störf eins og stundum er komist
að orði.
Á næstu misserum mun
framleiðsla áls taka stökk upp
á við þegar verksmiðja Alcoa
á Reyðarfirði hefur starf-
semi og stækkun Norðuráls á
Grundartanga lýkur. Uppi eru
áform um nærri tvöföldun á orku-
notkun til stóriðju frá því sem þá
verður fram til ársins 2015 með
stækkun álvers í Straumsvík og
nýjum álverum í Helguvík og á
Húsavík.
Þessar ráðagerðir kalla á að
leitað verði eftir aukinni sam-
stöðu í landinu um skynsamlega
stefnu varðandi stóriðju og orku-
nýtingu. Þetta sýnist naumast
gerlegt nema sköpuð verði ný
umgjörð um ákvarðanir um hag-
nýtingu orkulinda. Þrennt sýn-
ist brýnast í þessu sambandi:
Upplýsa þarf um verð á raforku
til stóriðju svo að ákvarðanir
í þeim efnum séu gagnsæjar.
Gera þarf strangar kröfur um
ávöxtun á framkvæmdafé sem
lagt er fram eða ábyrgð veitt
fyrir af hálfu opinberra aðila.
Gera þarf stjórnsýsluferil við
umhverfismat þannig úr garði,
að ekki verði tilefni til að úfar
rísi eins og þegar ráðherra sneri
við mati faglegrar stofnunar í
viðamiklu máli.
HVAÐ GETA STJÓRNVÖLD GERT?
Hér er verðugt verkefni fyrir
stjórnvöld til að skapa sátt um
hófsama stefnu nýtingar og
náttúruverndar og eyða þeirri
tortryggni sem skapast hefur
á undanförnum árum. Um leið
þurfa stjórnvöld að tefla fram
raunhæfum áætlunum um
hagstjórn til að hágengis- og
hávaxtamistök undangenginna
missera endurtaki sig ekki.
1) Fjármálageirinn á Íslandi, greinargerð tekin saman
fyrir Samtök fjármálafyrirtækja, Hagfræðisetur
Háskólans í Reykjavík, 7. nóvember 2006
Flekahreyfingar í efnahagslífinu
Ólafur
Ísleifsson,
lektor við
viðskiptadeild
Háskólans í Reykjavík
O R Ð Í B E L G
Um leið þurfa stjórnvöld að tefla fram raunhæfum áætlunum um hagstjórn til að
hágengis- og hávaxtamistök undangenginna missera endurtaki sig ekki.