Fréttablaðið - 20.12.2006, Síða 48

MARKAÐURINN 20. DESEMBER 2006 MIÐVIKUDAGUR10
Ú T T E K T
Hvort sem Seðlabanki Íslands hækkar stýri-
vexti lítillega á aukavaxtaákvörðunardegi
sínum á morgun eða heldur þeim óbreytt-
um ber sérfræðingum saman um að eftir
áramót verði örugglega lokið ferli stýri-
vaxtahækkana bankans sem hófst í maí 2004
og að bankinn taki í framhaldinu
að lækka vexti. Greiningardeild
Landsbanka Íslands hefur spáð
því að lækkunarferli stýrivaxt-
anna hefjist strax í marslok.
Eftir að tólf mánaða verðbólga
náði hámarki í 8,6 prósentum
undir lok sumars hafa síðustu
mælingar sýnt að hún er undan
að láta og reyndist í síðustu mæl-
ingu vera sjö prósent, sem engu
að síður er hátt yfir 2,5 prósenta
markmiði Seðlabankans. Mikil
óvissa er samt um stöðuna því
misvísandi merki eru í hagkerf-
inu og sérstakar aðstæður sem
kunna að kynda undir, svo sem
sú einfalda staðreynd að alþing-
iskosningar eru í nánd og stjórn-
málamenn því ef til vill viljugri til að setja
peninga í framkvæmdir þegar sérfræðing-
um efnahagsmála ber flestum saman um að
heillavænlegra hefði verið að halda áfram að
tipla á bremsunni.
BANKINN KOM Á ÓVART
Ef til vill er lýsandi fyrir stöðu Seðlabankans
að sérfræðingar hafi sérstaklega orð á hlut
stjórnmálamanna sem áhættuþáttar í efna-
hagsumhverfinu því bankinn hefur ítrekað í
þeirri efnhagssveiflu sem nú sér fyrir end-
ann á kallað eftir auknu aðhaldi og aðstoð
hins opinbera við að fást við verðbólguna,
en hefur í raun staðið þá vakt einn. Þannig
hafa á þessu tímabili orðið háværari raddir
sem efast um getu Seðlabankans til þess að
hafa teljandi áhrif á verðbólgu með tækjum
sínum, enda séu stýrivextir ónákvæmt tæki
sem lengi sé að bíta. Bankinn hefur hins
vegar þurft að fást við hluti sem jafnvel
mætti kalla mistök í hagstjórn landsins, svo
sem ákvörðun stjórnvalda um að gera róttæk-
ar breytingar á húsnæðisstefnu sinni í byrjun
uppsveiflunnar í efnahagslífinu árið 2003.
„Skynsamlegra hefði verið að geyma þær til
loka hagsveiflunnar,“ sagði Davíð Oddsson
þá seðlabankastjóri á fundi Viðskiptaráðs
um hagstjórnarvandann í byrjun desember
í fyrra. Þá kom fram á síðasta vaxtaákvörð-
unardegi að í Seðlabankanum furðuðu menn
sig nokkuð á orðum stjórnvalda um að nóg
væri komið af aðhaldsaðgerðum og hægt
að taka til við framkvæmdir á ný. Þá sagði
Davíð Oddsson að stutt hlé á opinberum
framkvæmdum hefði lítil ef nokkur áhrif
haft, kannski einhver sálfræðileg.
Hlutverk bankans samkvæmt lögum er
hins vegar að beita þeim tækjum sem hann
hefur til að stýra verðbólgu að markmiði
bankans. Þetta hefur bankinn gert í gegnum
ferlið þótt skilaboð hans hafi ekki á öllum
stundum þótt nægilega skýr. Væntingar um
verðbólgu spila nefnilega stóra rullu í því
hvað á endanum úr verður og skiptir þá öllu
máli trúverðugleiki Seðlabankans og að fólk
trúi því að hann ráði við að sveigja þróunina
aftur á hagfellda braut. Í því ferli sem nú er
að ljúka telja sérfræðingar helst hafa fallið
á trúverðugleikann um það leyti sem Davíð
Oddsson fyrrverandi forsætisráðherra tók
við formennsku bankastjórnar Seðlabankans
af Birgi Ísleifi Gunnarssyni. Seðlabankinn
hækkaði stýrivexti um 25 punkta í desember í
fyrra þegar greiningardeildir bankanna höfðu
spáð 75 punkta hækkun. Hækkunin þar á
undan, í september 2005 þegar Birgir Ísleifur
var við störf, var 75 punktar. Sérfræðingar
efnahagsmála hafa margir hverjir haft á orði
að þarna hafi bankanum fatast flugið og í
raun gert mistök í peningamálastjórninni og
því þurft að taka harðar á í næstu skrefum
til að vinna trúverðugleika á ný. Þegar Davíð
var fyrir ári síðan spurður hvort hann teldi
hækkunina næga og ekki hætt við að bankinn
glataði trúverðugleika sínum taldi hann svo
ekki vera, stýrivaxtahækkunin þar á undan
hefði haft sín áhrif í fyrsta sinn frá því bank-
inn tók að hækka vexti sína vorið 2004. Eftir
hækkunina í fyrrahaust hækkuðu bankar
nefnilega vexti sína. Seðlabankinn kom þarna
hins vegar bönkunum og öðrum sérfræðing-
um á óvart með ákvörðun sinni og tók vægar
á stöðunni en búist hafði verði við.
Nú sér fyrir endann á hækkunarferli
Klukkan níu í fyrramálið birtir Seðlabanki Íslands á vef sínum ákvörðun um stýrivexti á aukavaxtaákvörðunardegi. Tve
stjórnin grein fyrir ákvörðun sinni. Sérfræðingar spá því að nú ljúki stýrivaxtahækkanaferli Seðlabankans sem staðið he
stýrivextir staðið í 5,3 prósentum um nokkurt skeið. Þeir eru nú 14 prósent. Óli Kristján Ármannsson fer yfir ferlið. Sérfr
um hafi fatast flugið fyrir ári, en náð því svo aftur.