Fréttablaðið - 18.10.2007, Blaðsíða 37

Nikótín ætti að vera fáanlegt í vörum sem valda
ekki heilsutjóni, til að hjálpa reykingamönnum sem
geta með engu móti hætt að reykja.
Þetta segja læknar við Konunglega læknaháskól-
ann á Englandi (Royal College of Physicians) sem
skora á bresk heilbrigðisyfirvöld að gefa leyfi fyrir
framleiðslu gervisígarettna sem sjá reykinga-
mönnum fyrir nikótínskammtinum. Lyfjalög í Bret-
landi hindra þróun og markaðssetningu þess konar
vörutegunda á þeim forsendum að nikótín sé ávana-
bindandi. Nikótíntyggjó og önnur hjálparmeðul inni-
halda mun minna nikótín en er í sígarettu og duga
skammt til að venja fólk af óslökkvandi löngun.
„Reykingamenn geta ekki hætt vegna þess að
þeir eru ofurseldir nikótínfíkninni, en það er ekki
nikótínið í sígarettunum sem drepur heldur þau
hundruð eiturefna sem fylgja með í reyknum,“
segir prófessor John Britton, stjórnarformaður
RCP. „Það besta sem reykingamenn gera fyrir
heilsu sína er að steinhætta reykingum. Hins vegar
eru milljónir reykingamanna ófærar um og ólíkleg-
ar til að drepa endanlega í sígarettunni og nikótín-
vörur gætu einmitt komið þeim að gagni, án þess að
verða þeim að fjörtjóni.“
Breska heilbrigðisráðuneytið hefur málið til
skoðunar og segir forgangsverkefni að minnka
reykingar landsmanna, en læknar við RCP fullyrða
að saklausar nikótínvörur, eina og gervisígarettur,
gætu afstýrt milljónum dauðsfalla.
Fjórðungur fullorðinna Breta flokkast undir að
vera stórreykingafólk. Árlega tekst tæplega fimm
prósentum af þeim reykingamönnum, sem þrá
ekkert frekar en að losna við fíkina, að hætta að
reykja.
Nikótín lífgjöf reykingafólks
Geislameðferð er í mörgum til-
fellum hluti af þeirri meðferð
sem konur fá við nýgreint
brjóstakrabbamein. Yfirleitt er
meðferðunum raðað þannig upp
að byrjað er á skurðaðgerð. Síðan
eru krabbameinslyf gefin ef þörf
er á því og í framhaldinu geisla-
meðferð að gefnum ákveðnum
forsendum. Að lokum eru kon-
urnar settar á móthormóna-
meðferð ef krabbameinið reyn-
ist vera hormónanæmt. Um það
bil 1% af brjóstakrabbameinum
greinast hjá karlmönnum og það
sem hér er sett fram á jafnt við
þá eins og konurnar.
Þær forsendur sem þurfa að
vera fyrir hendi áður en hafin er
geislameðferð tengist annars
vegar umfangi skurðaðgerðar-
innar og útbreiðslu sjúkdómsins.
Þegar gerður er fleygskurður
þar sem æxlið sjálft er fjarlægt
og nánasta umhverfi þess en
brjóstið að öðru leyti látið halda
sér er í framhaldinu gefin geisla-
meðferð á þann brjóstvef sem
eftir er. Þá er gert ráð fyrir að
geislameðferðin nái að eyða
hugsanlegum krabbameinsfrum-
um sem gætu hafa orðið eftir við
skurðaðgerðina. Það hefur sýnt
sig að fleygskurður þar sem
geislameðferð er gefin í fram-
haldi er jafngóð meðferð eins og
ef allt brjóstið er fjarlægt.
Stundum þarf að fjarlægja allt
brjóstið og er þá talið nauðsyn-
legt að gefa geislameðferð í
framhaldinu ef æxlið er mjög
stórt eða ef margir eitlar úr hol-
höndinni reynast vera með
krabbameinsfrumur. Þá er
geislameðferð gefin á brjóst-
kassann þar sem brjóstið var og
á eitlastöðvar í holhöndinni.
Geislameðferð er því regla ef
gerður er fleygskurður en í
undantekningartilfellum er geisla-
meðferð gefin ef brjóstið er fjar-
lægt. Oftast þurfa konurnar að
koma í 25 skipti til að fá geisla-
meðferð þar sem meðferðin er
gefin alla virka daga þ.e. fimm
sinnum í viku. Meðferðin tekur
því 5 vikur.
Áður en geislameðferðin
byrjar fer fram undirbúningur. Í
honum felst m.a. sneiðmynda-
taka þar sem sneiðmyndir eru
teknar af brjóstkassanum. Það
er gert til að hægt sé að útbúa
þrívíddarmynd af brjóstkassa
konunnar í sérstöku tölvuundir-
búningskerfi. Með þessu móti er
það gert auðveldara að sjá hver
afstaða brjósts og brjóstkassa er
til legu lungna og hjarta. Hægt
er að herma eftir geislameðferð-
inni í tölvukerfinu og því betur
hægt að meta hvað mikið af
geisluninni fer inn í nærliggj-
andi líffæri og þá hvernig best
er að haga meðferðinni þannig
að óæskileg geislun verði sem
minnst. Leitast er við að sem
minnst fari í nærliggjandi lunga
og helst ekkert í hjarta. Þessi
tækni hefur gert það mögulegt
að draga mjög úr aukaverkunum
í þessum líffærum. Það hefur
einnig sýnt sig að geislameðferð
dregur ekki eingöngu úr líkunum
á endurkomu brjóstakrabba-
meins heldur hefur einnig aukið
lífslíkur kvennanna. Aftur á móti
veldur geislameðferð aukaverk-
unum meðan á meðferðinni
stendur og í einhvern tíma þar á
eftir. Aðallega er um að ræða
húðbruna sem stundum er mjög
vægur en einstaka sinnum
kemur fram húðflögnun eins og
um sólbruna er að ræða. Sýkingar
eru sjaldgæfar. Nokkuð algeng
er þreyta og orkuleysi sem getur
staðið yfir í nokkurn tíma eftir
lok meðferðarinnar.
Þegar á heildina er litið er ljóst
að geislameðferð er mikilvægur
hluti af meðferð við nýgreindu
brjóstakrabbameini að ákveðnum
skilyrðum uppfylltum og að auka-
verkanir eru oftast vel þolanlegar.
Það verður samt alltaf að hafa í
huga að ekki eru tveir einstakl-
ingar eins. Því er vel fylgst með
konunum í geislameðferðinni
bæði af hjúkrunarfræðingum og
geislafræðingum deildarinnar
ásamt læknum. Að meðferð og
undirbúningi geislameðferðar-
innar koma einnig starfsfólk
geislaeðlisfræðideildar, það er
geislaeðlisfræðingar, hjúkrunar-
fræðingar og geislafræðingar.
Það er eingöngu hægt að undir-
búa og gefa geislameðferð á
einum stað á landinu það er á
Landspítalanum við Hringbraut
í svokallaðri K-byggingu.
Geislameðferð er einnig gefin
ef um ólæknandi brjóstakrabba-
mein er að ræða. Eðli meðferð-
arinnar breytist frá því að vera
læknandi yfir í að vera meðferð
þar sem markmiðið er að draga
úr einkennum. Ekki þarf að gefa
eins mörg skipti eins og við
læknandi meðferð til að draga úr
einkennum. Stundum nægir að
gefa eitt skipti geislameðferð og
allt upp í tíu skipti. Dæmi um
slíka meðferð er geislameðferð
á bein vegna verkja frá beina-
meinvörpum. Þar er tilgangur-
inn að draga úr verkjunum
þannig að hægt sé að takmarka
verkjalyfjameðferð.
Geislameðferð hefur því fjöl-
breyttu hlutverki að gegna við
meðferð brjóstakrabbameina.
Undanfarin ár hefur það færst í
vöxt að tvinna saman mismun-
andi meðferðarleiðir ekki bara í
brjóstakrabbameinum heldur
einnig við mörg önnur krabba-
mein. Hlutverk geislameðferðar
við meðhöndlun krabbameina
heldur því áfram að vera mikil-
vægt og mikilvægi hennar jafn-
vel aukist með tækniframförum
innan þessarar meðferðarleiðar.