Fréttablaðið - 09.11.2007, Qupperneq 44

9. NÓVEMBER 2007 FÖSTUDAGUR4 fréttablaðið heilsa & hreyfing
Eitraða rotvarnarefnið buthylparaben
finnst í flestum snyrti- og hreinlætis-
vörum á íslenskum markaði, en
Danir leggja nú ofuráherslu á að banna
notkun þess.
Þekkir þú þessi efni: methylparaben, ethylp-
araben, propylparaben, isopropylparaben,
sodium methylparaben, butylparaben og is-
obutylparaben? Þetta eru misskaðleg rot-
varnarefni sem finnast í mörgum snyrti- og
hreinlætisvörum sem manneskjan notar á
degi hverjum.
„Ofantalin nöfn tilheyra parabensambönd-
um sem eru framleidd úr 4-hýdroxýbensó-
sýru og eru það esterar sýrunnar sem kölluð
er paraben; svosem methyl-, propyl- eða
butyl-paraben,“ segir Níels Br. Jónsson efna-
sérfræðingur hjá Umhverfisstofnun, um hið
skaðlega paraben sem Danir hyggjast banna
notkun á, fyrstir í heiminum.
„Danir mældu rotvarnarefni í hópi kvenna
á fertugsaldri sem allar höfðu notað snyrti-
vörur að staðaldri frá því þær fóru á vinnu-
markað um tvítugt. Í ljós kom mikið magn
uppsafnaðra rotvarnarefna í vefjum, en þegar
líkami nær ekki að losa sig við rotvarnar- og
eiturefni fara menn að hafa áhyggjur af því
sem gerist þegar frá líður,“ segir Níels, en nú
er vitað að buthylparaben getur haft áhrif á
hormónastarfsemi líkamans og einnig hefur
paraben fundist í krabbameinsfrumum.
„Í snyrtivörureglugerð er leyfilegt há-
mark parabens 0,8 prósent, ef notuð er að-
eins ein parabentegund, en 0,4 prósent ef
notuð er blanda parabena. Leyfilegt er að
nota meira magn parabena í til dæmis sótt-
hreinsandi vörur, en þau paraben hafa svo-
kallaða X-merkingu í snyrtivörureglugerð-
inni. Þegar reglugerðin var skrifuð var ekki
vitað hversu hættulegt efnið var. Það er vel
þekkt í öllum iðnaði; efni sem áður voru talin
skaðlaus reynast hættuleg eftir margra ára
notkun, eins og skordýraeitrið DDT sem all-
staðar er bannað núna,“ segir Níels sem tekur
fram að enn sé talið að butylparaben sé talið
skaðlegast paraben-rotvarnarefna.
„Snyrtivörur er nauðsynlegt að rotverja
því þær eru að stærstum hluta búnar til úr
vatni og fituefnum sem annars mundu þrána
og fyllast bakteríum við notkun, en nýjar
reglur um geymsluþol snyrti- og hreinlætis-
vara krefjast þess að mynd af opinni krukku
með ákveðinni tölu skuli sjást á umbúð-
um, eða best fyrir dagsetning. Sé talan 12 í
krukkumerkinu, þýðir hún að notandi getur
sér að skaðlausu notað krem í 12 mánuði
eftir að krukka hefur verið opnuð, en þetta
er gert svo hægt sé að framleiða minna rot-
varna vöru,“ segir Níels og telur útilokað að
sniðganga paraben eða önnur rotvarnarefni
með öllu.
„Á öllum snyrtivörum er innihaldslýsing
þar sem efni eru talin upp eftir minnkandi
magni. Vatn er oftast fyrst en rotvarnarefnin
síðast og heita löngum leiðindanöfnum. Þjóð-
félagið gengi tæpast upp án notkunar rot-
varnarefna, en neytendur þurfa að taka sér
tak, vera meðvitaðri og fara sér varlega. Evr-
ópusambandið er fremur svifaseint og ekk-
ert farið að gera í banni þessara efna þar, en
Danir hafa dregið vagninn í flestum svona
málum og ætla sér að fá buthylparabeni út-
rýmt úr öllum snyrti- og hreinlætisvörum,“
segir Níels, en paraben er notað í barnavör-
ur, sem og fullorðins sjampó, sápur, svita-
lyktareyða, krem, snyrtivörur og fleira sem
nútímamaðurinn telur ómissandi í daglegri
umhirðu.
„Við þurfum að hugsa okkur um; höfum
við virkilega þörf fyrir þetta? Íslendingar
af báðum kynjum lita á sér hárið, en hár-
litunarefni eru afar sterk og misbjóða lík-
amanum. Sjálfur skil ég ekki hvaða erindi
sótthreinsandi handsápur og uppþvottaleg-
ir eiga inn á heimili, því þess háttar efni
eru hlaðin rotvarnarefnum. Jafnvel örlítill
skammtur eyðist mjög hægt eða alls ekki
úr líkamanum, og við eigum að forðast
þessi efni sem mest í daglegu lífi.“
thordis@frettabladid.is
Eitur í lokkandi krukkum
Níels Jónsson, efnasérfræðingur hjá Umhverfisstofnun, segir rotvarnarefni finnast í flestum snyrti- og
hreinlætisvörum á íslenskum markaði, en Danir leggja nú ofuráherslu á að banna notkun buthylparabens,
og munu aðrar þjóðir Evrópusambandsins trúlega fylgja í kjölfarið. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Heilinn getur minnkað virkni
sjónstöðva til að hjálpa fólki að
hlusta betur á tónlist og flókin
hljóð. Þetta kemur fram í banda-
rískri rannsókn á tuttugu óþjálf-
uðum nemendum og tuttugu
hljómsveitarstjórum. Kom í ljós
að virkni í sjónstöðvum beggja
hópa minnkaði til muna þegar
hlustað var á tónlist en jókst að
sama skapi í heilastöðvum sem
tengjast heyrn.
Rannsakendurnir notuðu
MRI-skanna til að mæla heila-
starfsemi þátttakenda. Meðan
á heilaskönnun stóð voru þátt-
takendur beðnir um að hlusta á
tvo mismunandi tóna sem voru
spilaðir með mjög stuttu milli-
bili og segja hvor tónninn kæmi á
undan. Þrautin var höfð erfiðari
fyrir tónlistarmennina en hina.
Vísindamennirnir komust að
því sem búist var við að virkni í
heilastöðvum sem tengjast heyrn
jókst, en að sama skapi minnkaði
virkni sjónstöðva heilans, sem
kom þeim að nokkru leyti á
óvart.
Eftir því sem þrautin þyngdist
færðist æ meira af heilastarf-
semi leikmannanna frá sjón-
stöðvum til heyrnarstöðva.
Raunin varð önnur hjá atvinnu-
mönnunum. Eftir tiltekinn tíma
komst á jafnvægi milli sjón- og
heyrnarstöðva sem rannsak-
endur telja áralangri þjálfun að
þakka.
Af vefriti BBC
Minni virkni sjónstöðva
við tónlistarhlustun
Heilinn getur minnkað virkni sjónstöðva til að hjálpa fólki að hlusta betur á tónlist
og flókin hljóð.