Fréttablaðið - 05.04.2008, Blaðsíða 16

16 5. apríl 2008 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
Hringdu í síma
ef blaðið berst ekki
F
lutningabílstjórar og eigendur eyðslufrekustu tóm-
stundabíla hafa skipulagt mótmæli að frönskum sið
síðustu daga. Enginn hefur komist hjá að taka eftir því.
Áhugavert er að greina mismunandi andsvör og viðbrögð
við kröfum þeirra og aðgerðum.
Þeir sem ógna öryggishagsmunum með mótmælum er lúta að
því að lækka eldsneytisgjöld og nota til þess stórvirk atvinnutæki
fá í nefið hjá lögreglunni. Hinir sem á sínum tíma ógnuðu örygg-
ishagsmunum með því að festa sig við slík tæki í mótmælum gegn
virkjun endurnýjanlegra orkulinda máttu eðlilega þola viðeigandi
og hefðbundin handtök lögreglu og ákæruvalds. Athyglisvert er að
á Alþingi hefur enginn kallað eftir skýringum á þessari mismun-
andi aðferðafræði.
Engu er líkara en ríkisstjórnin reyni að víkja sér hjá því að
svara kröfugerð bílstjóranna. Vinstrihreyfingin – grænt framboð
hefur látið við það sitja að vísa til þeirrar stefnu að haga eigi skatt-
lagningu á eldsneyti með hliðsjón af umhverfissjónarmiðum. Það
er ábyrg afstaða. Framsóknarflokkurinn hefur á hinn bóginn gert
kröfur bílstjóranna að einu höfuðatriði í efnahagstillögum sínum
sem aukheldur fela í sér annað tekjutap upp á tugi milljarða króna
fyrir ríkissjóð.
Flutningabílstjórarnir hafa haft það mikið fyrir að gera málstað
sinn heyrinkunnan að segja má að þeir eigi rétt á að rökin með
og móti lækkun eldsneytisgjalda séu vegin og metin í opinberri
umræðu. Að því leyti er ekki unnt að skella skollaeyrum við mót-
mælum þeirra.
Rétt er að skattar eru almennt íþyngjandi bæði fyrir atvinnurek-
endur og launafólk. Heimsmarkaðsverð á eldsneyti hefur hækkað
verulega upp á síðkastið og þyngt bílarekstur fyrirtækja og heim-
ila. Fall krónunnar hefur síðan sömu áhrif á þennan innflutning og
allan annan. Allt fer þetta á þá vogarskál sem mælir með lækkun
eldsneytisgjalda.
Á hina vogarskálina kemur að sams konar rök má færa fyrir
lækkun gjalda á flest önnur aðföng. Þar að auki eru eldsneytis-
gjöld lægri hér en í mörgum grannlöndunum. Ofan á það lóð kemur
að flestir þeir sem eru hlynntir lækkun eldsneytisgjalda eru líka
áhugamenn um að flýta gerð Sundabrautar og fjórföldun akbrauta
austur yfir fjall. Þær framkvæmdir kalla á tekjur.
Þyngstu lóðin á þessari vogarskál eru síðan þeir brýnu og ríku
almannahagsmunir að rekstur ríkissjóðs stuðli að því að jafna
viðskiptahalla þjóðarbúsins. Kjarni málsins er sá að viðskipta-
hallinn kallar á mikinn rekstrarafgang ríkissjóðs eigi krónan ekki
að veikjast enn frekar. Þeir sem nú leggja til að veikja rekstrar-
afkomu ríkissjóðs eru þar af leiðandi að vinna almenningi sama
ógagn og þeir spákaupmenn sem tóku stöðu gegn krónunni. Ríkis-
stjórnin sjálf er ekki alsaklaus í því efni.
Formaður Framsóknarflokksins deilir á ríkisstjórnina fyrir
sofandahátt. Það er að því leyti réttmæt gagnrýni að hvorki fjár-
málaráðherra né þingmenn stjórnarflokkanna sýnast nenna að
rökræða tillögur hans og sýna fram á að það væri að fljóta sof-
andi að feigðarósi að gera tekjulækkunarhluta þeirra að veruleika.
Vindhani fer oftast nær vel á burst en er að sama skapi ekki góður
leiðarvísir í efnahagsmálum.
Það væri ábyrgðarleysi af hálfu ríkisstjórnarinnar að veikja
stöðu ríkissjóðs við þessar aðstæður. Fyrir því eru gild rök
almannahagsmuna. Það er hins vegar eðlileg krafa að ríkisstjórn-
in skýri þau út bæði fyrir þrýstihópum utan þings og formanni
Framsóknarflokksins.
Ríkissjóður og almannahagsmunir:
Hverjir sofa?
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
UMRÆÐAN
Menning
Færeysk menningarveisla verður hald-in að Kjarvalsstöðum í dag, laugar-
dag, í tengslum við lok sýningar á verk-
um Sámals Joensens Mikiness
(1906-1979). Mikines er kunnasti málari
Færeyinga og er oft kallaður faðir fær-
eyskrar málaralistar.
Það var svo sannarlega kominn tími til
kominn að halda góða Mikines-sýningu
hérlendis en það hafði ekki verið gert í
næstum hálfa öld. Nú er síðasta sýningarhelgi og
ástæða til að hvetja alla, sem enn hafa ekki farið, að
drífa sig í Kjarvalsstaði um helgina og kynnast
verkum þessa stórkostlega listamanns. Á sýning-
unni eru um fimmtíu landslagsmyndir, manna-
myndir og mannlífsmyndir og spanna allan lista-
mannsferil hans. Margar af bestu myndum Mikiness
endurspegla þúsund ára sögu og gætu allt eins hafa
verið málaðar í íslenskum sjávarþorpum. Þær lýsa
harðri lífsbaráttu og óblíðum náttúruöflum en einn-
ig mannlegri reisn og gleði. Snilld Mikiness nær
einna lengst þegar hann lýsir veikindum og dauða
og eru sum verka hans á því sviði ógleymanleg.
Ólafur F. Magnússon borgarstjóri mun
hefja menningarveisluna klukkan tvö. Dag-
skráin er fjölbreytt og þar er eitthvað að
finna fyrir alla fjölskylduna. Fjölskylduleið-
sögn verður um sýninguna í formi leiks, þar
sem ljósi verður varpað á málarann á frum-
legan og skemmtilegan hátt. Leikbrúðuland
mun skemmta yngstu kynslóðinni. Tríó
Katrinar Petersen flytur færeysk lög og
síðan mun Færeyingafélagið í Reykjavík
sýna hinn fræga færeyska dans og jafnvel
gefa gestum kost á þátttöku. Síðast en ekki
síst verður kynning á færeyskum mat. Þá
munu Flugfélag Íslands og fleiri aðilar
kynna fjölbreytta ferðamöguleika til Færeyja.
Færeyska menningarveislan í dag er gott tæki-
færi til að kynnast mörgu hinu besta í færeyskri
menningu og hvet ég áhugasama til að láta ekki
happ úr hendi sleppa heldur eiga skemmtilegan dag
með fjölskyldunni að Kjarvalsstöðum. Vona ég að
hin fjölsótta og velheppnaða Mikines-sýning í
Reykjavík varði veginn að stórauknum menningar-
samskiptum og ferðamannastraumi milli Íslands og
Færeyja á næstu árum.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Færeysk menningarveisla
KJARTAN
MAGNÚSSON
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björgvin Guðmundsson og Björn Ingi Hrafnson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Á regnköldum febrúardegi 1988 tók ég jarðlestina upp í
Harlem. Jesse Jackson hélt
framboðsfund fyrir utan eina
háhýsið í hverfi svartra, á 125.
stræti. Forvitinn ungur Íslend-
ingur vildi fylgjast með. Í fyrsta
sinn í sögu Bandaríkjanna hafði
svartur maður komist í undanúr-
slit forsetakosninga. Og hér var
hann mættur í höfuðborg síns
heimafólks, Harlem.
Fundurinn var þó undarlega
fámennur. Frambjóðandinn stóð
við upphækkað púlt, undir
regnhlíf lífvarðarins, og þrumaði
út í loftið af þeim alkunna
eldmóði sem stundum kom niður
á máli hans. (Maður á alltaf
dálítið erfitt með að skilja
enskuna hjá Séra Jackson.)
Skilaboðin voru þó alltaf jafn
skýr: Réttlæti. Réttlæti fyrir
svarta. Réttlæti fyrir alla.
Loksins-loksins maður
Sem frambjóðandi var Jesse
Jackson rödd svarta mannsins.
Hann var í raun ekki í forseta-
framboði, heldur að vekja athygli
á stöðu síns fólks. Um skeið hafði
hann þó forystu í forkosningum
demókrata, þar til hvítir karlar
komu, sáu og sigruðu og settust
sem fyrr í sitt hvíta hús (Bush
eldri sigraði Dukakis í forseta-
kosningunum). En Jesse var
minn maður. Ég hafði búið
nokkur ár í Ameríku og heillast
af menningu svartra, allt frá
Michael Jackson og Teddy
Pendergrass til Grandmaster
Flash og Public Enemy, frá
Martin Luther King og Malcolm
X til Bill Cosby og Eddie
Murphy.
Það var eitthvað við þessa
menn. Svalir, orðheppnir og
glaðsinna. Og framleiddu
kynþokkafyllstu tónlistina auk
þess að vera heimsmeistarar í
húmor á fæti. Á sama tíma var
staða þeirra og barna þeirra
hinsvegar vonlaus. Önnur hver
blökkukona var einstæð móðir og
annar hver blökkumaður féll í
skotárás. Krakkar reyktu krakk í
frímínútum. Við hliðina á Wall
Street var land sem hét Rúanda.
Og þaðan bárust stöðugt slæmar
fréttir en enginn virtist geta
fært þeim góðar. Frá 125. stræti í
Harlem var Trump-turninn gyllti
líkt og Versalir að sjá frá
Bastillutorgi, sumarið 1789.
Nema hvað hér vantaði fólkið.
Þótt ræðumaður væri innblásinn
var múgurinn hvorki stór né
æstur. Hin svarta þjóð var í
böndum dóps og deyfðar.
Ég fór vonsvikinn heim.
Tuttugu árum síðar er svartur
maður aftur í forsetaframboði.
Barack Obama. Líkastur guði,
mælskari en andskotinn og
gáfaðri en báðir til samans. Fólk
kemur frelsað út af framboðs-
fundum, slefandi af Obama-æði.
Kunningjarnir gleyma sér yfir
ræðum hans á Youtube og mæta
augnstjarfir á barinn: „Maðurinn
er alveg magnaður!“ Og rétt er
það. Obama er loksins-loksins
maður. Eins og Frelsarinn sjálfur
kemur hann gangandi út úr átta
ára eyðimörk heimsku og lyga.
Eins og Frelsari svartra? Það hélt
maður í fyrstu. Að nú fengju þeir
loks sinn foringja og það engan
venjulegan mann.
Það vakti því óneitanlega
athygli að blökkumaðurinn skyldi
aldrei minnast á kynþátt sinn eða
-þætti yfir höfuð. Þvert á móti
gerði hann í því að hefja sig yfir
hörundslitinn. „There is no black
America and no white America!
No Latino America and no Asian
America! There is only the
United States of America!“ Hann
reyndi jafnvel að hefja sig yfir
flokkadrætti: „Köllum þau ekki
rauðu ríkin og bláu ríkin! Köllum
þau Bandaríkin!“
Von og breyting
Þetta var strategían. Að gleyma
sárum og skærum, til að geta lært
og læknað. Obama kom okkur
öllum á óvart. Í opnum skildi hans
lá von um nýja tíma. Hinn frægi
draumur Kings hafði fundið sinn
framkvæmdamann. „Von“ og
„breyting“ voru slagorðin sem
fengu alhvít ríki til að velja
blökkumann sem frambjóðanda
sinn. Magnað.
Obama tekur hér við kyndlin-
um af Nelson Mandela, sem seint
á síðustu öld skildi að sáttaleiðin
var betri en reiðin. Ekki láta
sorgir fortíðar dekkja horfur
framtíðar. Til að sameina
sundraða þjóð þurfti eitthvað
stórt. Og Mandela var maðurinn.
Fyrir úrslitaleik heimsmeistara-
mótsins í ruðningi árið 1995, sem
háður var á Ellis Park í Jóhannes-
arborg, gekk hinn nýkjörni
forseti inn á völlinn íklæddur
landsliðstreyju Suður-Afríku. Í
hugum svartra var búningur
þessi, sem svartur maður hafði
aldrei klæðst fram að þessu,
höfuðtákn Búa-kúgunar. Fyrir
blökkumann að klæðast honum
var líkt og fyrir gyðing að
klæðast SS-búningi. En um leið og
Mandela birtist í treyjunni risu
áhorfendur á fætur og hylltu
hann sem forseta sinn. Meirihluti
þeirra var hvítur. Undur og
stórmerki höfðu gerst. Svartur
maður hafði sameinað svart-hvíta
þjóð.
Leiðtoginn skal vera litblindur.
Nelson Obama
HALLGRÍMUR HELGASON
Í DAG | Forsetakosningar
Hættulegt ástand
Borgarstjórn boðar sérstaka aðgerða-
áætlun til eflingar miðborgarinnar.
Stendur meðal annars til að gera
skurk í öryggismálum, almennings-
samgöngum og hreinsun. Fínt mál,
enda má miðbærinn muna sinn fífil
fegri. Verra var að heyra hrakspár
Ólafs F. Magnússonar borgarstjóra í
fréttum Stöðvar tvö á fimmtudag.
Þar sagði hann miðborgina hrein-
lega vera hættulega fólki sökum
aukins sóðaskapar, sprautunála og
ofbeldis, og að fólk væri hrætt
við að ganga um miðbæ-
inn sinn að næturlagi. Já,
það er merkilegt að fólk
upplifir sig ekki óhult í
miðbænum eftir svona
ræður.
Hluti af vandanum
Miðbærinn á við ýmsan vanda að
etja – þar á meðal tröllasögur á
borð við þær sem borgarstjóri ber
á borð og er ef til vill best lýst sem
munnlegu veggjakroti. Hvernig væri
að borgarstjóri hreinsaði óábyrgan
hræðsluáróður úr málflutningi
sínum um leið og hann ræðst
á veggi miðbæjarins með
háþrýstisprautuna að vopni?
Til Kína eða ekki?
Samband ungra sjálf-
stæðismanna hefur
hvatt íslenska stjórn-
málamenn til að
sniðganga opnun-
ar- og lokahátíð
Ólympíuleik-
anna í Peking til að sýna andstöðu
íslenskra stjórnvalda við meðferð
kínverskra stjórnvalda á þegnum
sínum. Geir H. Haarde forsætisráð-
herra segir íslensk stjórnvöld ekki
hafa ákveðið hvort þau ætli að gera,
en minnir á að leikarnir snúist ekki
um pólitík. En felst ekki í
þeim orðum einmitt rök-
semd fyrir því að íslenskir
ráðamenn mæti ekki á
Ólympíuleikana í ár;
hvaða erindi eiga
þeir þangað fyrst
þeir snúast ekki
um pólitík?
bergsteinn@
frettabladid.is