Fréttablaðið - 22.01.2009, Síða 22

22 22. janúar 2009 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Þegar Alþingi samþykkti EES-samninginn á sínum tíma,
varð niðurstaða þingsins sú eftir
miklar rökræður, að ekki væri
þörf á að breyta stjórnarskránni.
Þessi niðurstaða lá ekki í augum
uppi, þar eð EES-samningurinn
fól í sér víðtækt – og frá mínum
bæjardyrum séð velkomið – fram-
sal á fullveldi Íslands. Orðalagið
„framsal á fullveldi“ er að sönnu
arfur frá fyrri tíð og á ekki vel
við í síminnkandi heimi. Betur
færi á að tala um að deila full-
veldi sínu með öðrum líkt og við
gerum með glöðu geði, þegar við
göngum í hjónaband. Enn betur
fer á að tala um að deila vald-
heimildum ríkisins með öðrum
ríkjum. Evrópusambandið hvílir
á hugsjóninni um sameiginlegar
lausnir á sammálum og sérlausn-
ir á sérmálum. Þau mál, sem geta
ekki talizt einkamál hverrar þjóð-
ar fyrir sig, þarf að leysa í sam-
einingu, en þó þannig, að sérstaða
hverrar þjóðar sé virt. Landa-
mærin milli sammála og sérmála
eru ekki föst, þau fljóta. Þessi
mörk þurfa að færast til, þegar
Íslendingar semja við ESB um
útvegsmál, þar eð fiskimiðin við
Ísland varða hag heillar þjóðar
(sjávarafurðir námu þó ekki nema
sjö prósentum af landsframleiðslu
2006) og ekki bara hagsmuni ein-
stakra byggða líkt og háttar um
útveginn annars staðar innan
ESB. Smáríkjum hefur vegnað
vel innan ESB. Grænland er eina
landið, sem hefur séð sér hag í að
yfirgefa ESB.
Sumir þeirra, sem tryggðu
EES-samningnum brautargengi á
Alþingi á sínum tíma, tefldu fram
þeim rökum, að fullveldisafsal-
ið samkvæmt samningnum væri
ekki svo stórfellt, að það kallaði á
stjórnarskrárbreytingu, en þegar
röðin kæmi að hugsanlegri aðild
að ESB, myndi þurfa að breyta
stjórnarskránni. Þessi rök voru
ekki fyllilega sannfærandi. Full-
veldisafsalið samkvæmt samn-
ingnum var í fyrsta lagi umtals-
vert. Í annan stað var fyrirheitið
um stjórnarskrárbreytingu síðar,
þegar röðin kæmi að ESB, ef
til vill óþarft eins og ég lýsti á
þessum stað fyrir viku. Óbreytt
stjórnarskrá virðist leyfa inn-
göngu í ESB samkvæmt rúmri
túlkun á þeim greinum stjórnar-
skrárinnar, sem máli skipta, og
samlestri við dönsku stjórnar-
skrána, sem er fyrirmynd okkar
stjórnarskrár. Greinarnar tvær
(19. og 20. gr.), sem Danir bættu
inn í stjórnarskrá sína 1953 til
að greiða fyrir nánu Evrópu-
samstarfi síðar, snerust ekki
um, hvort Danir gætu ákveðið
að ganga í ESB, heldur hvern-
ig. Grein, sem fyrir var í dönsku
stjórnarskránni (3. gr.), þótti
ekki standa í vegi fyrir inngöngu
Dana í ESB. Þessi grein í dönsku
stjórnarskránni er samhljóða 2.
grein í okkar stjórnarskrá, sem
við hljótum því að geta lagt sama
skilning í og Danir. Enda þótt
einfaldur meiri hluti Alþingis
gæti eftir þessum lögskilningi
samþykkt aðild Íslands að ESB,
væri hyggilegra að leggja málið
í bindandi dóm þjóðarinnar til að
taka af öll tvímæli um lögmætið.
Til þess þarf ekki stjórnarskrár-
breytingu. Hitt er eftir sem áður
rétt, að stjórnarskráin þarfnast
endurskoðunar, ekki sízt í ljósi
þeirra djúpu bresta, sem fjár-
málakreppan nú hefur afhjúpað.
Eru þeir, sem biðja nú um breytta
stjórnarskrá vegna aðsteðjandi
umsóknar um aðild að ESB, að
biðja um, að forsendur ákvörðun-
arinnar um aðildina að EES 1994
án stjórnarskrárbreytingar séu
endurskoðaðar? Ekki endilega.
Aðildin að EES fól í reynd í sér
umfangsmeira afsal valdheim-
ilda en aðild að ESB myndi fela í
sér nú til viðbótar; skrefið, sem
þá var stigið, var stærra. Innan
EES þurftu Alþingi og ráðu-
neyti að breyta lögum og reglum
í stórum stíl: það var tilgangur-
inn. Alþingi komst að þeirri nið-
urstöðu, að stjórnarskráin leyfi
svo víðtækt afsal valdheimilda. Í
lagalegu tilliti er aðild að ESB þó
í eðli sínu ólík aðild að EES. Aðild
að ESB þýðir, að stofnanir ESB
fá lagasetningarvald á Íslandi og
dómstóll ESB fær bindandi dóms-
vald, en hvorugu er til að dreifa
innan EES. Hvort tveggja yrði
að minni hyggju Íslandi til fram-
dráttar líkt og öðrum aðildarlönd-
um. Margir lögfræðingar og allir
stjórnmálaflokkar landsins líta
svo á, að eðlismunurinn á ESB og
EES kalli á stjórnarskrárbreyt-
ingu. Mér sýnist sú staðreynd, að
aðild að ESB myndi í reynd kalla
á minna framsal valdheimilda til
viðbótar en aðildin að EES gerði,
veita hugsanlegt færi á inngöngu
í ESB að óbreyttri stjórnarskrá,
enda er stjórnarskrá okkar rýmri
en stjórnarskrá Danmerkur eins
og lýst er að framan. Þessi skoð-
un, ef rétt reynist, reisir skorð-
ur við tilraunum andstæðinga
ESB-aðildar til að misnota stjórn-
arskrána til að drepa málinu á
dreif. Fólkið í landinu þarf samt
að fá að eiga síðasta orðið um
málið frekar en Alþingi.
Stjórnarskráin og ESB
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
UMRÆÐAN
Jóhannes M. Gunnarsson skrifar um
heilbrigðismál
Jón Gunnarsson alþingismaður birti grein í Fréttablaðinu 19. janúar undir
fyrirsögninni „Hátæknisjúkrahús“. Þar
lýsir hann efasemdum um að byggt verði
„hátæknisjúkrahús“ í Vatnsmýrinni og
að nær væri að efla og sérhæfa starfsemi
stærri sjúkrahúsa á nokkrum stöðum á land-
inu. Hlutverk Landspítala og sjúkrahússtarfsemi
almennt nú á dögum þarf að skýra.
Landspítali er eina skilgreinda háskólasjúkrahúsið
hér á landi og hefur sem slíkt það hlutverk að veita
þjónustu í nær öllum viðurkenndum sérgreinum
með áherslu á rannsóknir, þróun og kennslu í hinum
ýmsu greinum heilbrigðisvísinda, þar með talið
starfsþjálfun og framhaldsnám. Meðferð sjúklinga,
kennsla og rannsóknir eru samþætt í daglegum
störfum á háskólasjúkrahúsum. Kennsla og þjálfun
stúdenta þarf stóran og fjölbreytilegan sjúklingahóp
og auk þess krefjast þróun og rannsóknir ákveðinn-
ar stærðar (critical mass). Þetta, ásamt vaxandi sér-
hæfingu, var meginástæða fyrir því að nauðsynlegt
var talið að sameina sjúkrahúsin í Reykjavík. Alþjóð-
lega viðurkennt framhaldsnám hér er úti-
lokað án sameinaðra krafta.
Nýbygging sameinaðs spítala var það fyr-
irheit sem sátt varð um meðal lækna við
sameininguna þar sem með því væri stofn-
að til nútímalegs háskólasjúkrahúss lands-
manna sem hefði nægjanlega burði sem
slíkt hvað varðar stærð, fjölbreytileika í
þjónustu og vísindalegan grunn. Engu síður
er Landspítali lítill sem háskólasjúkrahús.
Flest þeirra 100 húsa sem Landspítali starf-
ar nú í á 16 stöðum eru hönnuð fyrir meira
en hálfri öld. Viðhald og endurbygging þeirra er
mjög dýr. Þrátt fyrir þau fjárútlát fullnægja þessi
hús aldrei þörfum nútímans.
Rekstur sjúkrahúss í nýju húsi sem tekur mið af
gagnreyndri þekkingu við hönnun spítala sparar 8-
10% af rekstrarfé, auk þess liggur 2-3% sparnað-
ur í því að ná starfsemi Landspítala á einn stað. Um
er því að ræða 4-5 milljarða króna árlegan sparn-
að miðað við rekstrarkostnað spítalans á liðnu ári.
Þessir útreikningar hafa verið kynntir fjárlaganefnd
Alþingis. Við höfum hvorki siðferðilegan rétt til að
draga sjúklinga á bættum og öruggari aðbúnaði né
efni á því að kasta þessu fé á glæ með því að bíða.
Höfundur er verkefnisstjóri við nýtt háskóla-
sjúkrahús.
Háskólasjúkrahús
JÓHANNES M.
GUNNARSSON
Meira um stjórnar-
skrá
Mótmælin mega ekki ganga
of langt
„Öll mótmæli í lýðræðisríki eru
eðlileg. En þau mega ekki ganga
svo langt að þau fari að snúast upp
í andhverfu sína …“ sagði Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir menntamála-
ráðherra í Morgun-
blaðinu í gær. En
hvað verður um
mótmæli sem
stigmagnast og
snúast upp í and-
hverfu sína?
Verða
þau að
með-
mæl-
um?
Hvaða uppivöðsluseggi á
forsetinn við?
Sturla Böðvarsson, forseti Alþingis,
sá ekki ástæðu til að slíta þingfundi
jafnvel þótt „uppivöðsluseggir“ létu
öllum illum látum, eins og hann orð-
aði það sjálfur. Líklegast átti hann við
„uppivöðsluseggina“ sem voru fyrir
utan þingið en það er svo spurning
hvort hinir sem eru inni á þingi
hafi áhrif á störf þess. Að minnsta
kosti sýndu þingmenn Vinstri
grænna tilburði í þá átt að þeir
ætluðu ekki að láta nokkur bönd
binda sig í geðshræringunni. Ekki
frekar en Helga Sigrún Harðardóttir,
þingmaður Framsóknarflokks-
ins, sem væntanlega mun
blóta þorrann sem gengur í
garð á morgun.
Aldrei aftur Framsókn
Bjarni Harðarson, fyrrverandi þing-
maður Framsóknarflokksins, hefur
nú alveg snúið baki við sínum gamla
flokki. Ástæðan er sú að Framsóknar-
flokkurinn gaf grænt ljós á aðildarvið-
ræður við ESB en slíkt er Bjarna þyrn-
ir í augum sama hvaða fyrirvarar séu
settir fyrir slíkum viðræðum.
Kannski vill Bjarni að ESB
verði tekið sömu tökum
og tóbak, sem samkvæmt
lögum er bannað að fjalla
um í fjölmiðlum nema til
að vara sérstaklega við
skaðsemi þess.
jse@frettabla-
did.is
N
ú eru orð dýr, tími gjálfurs og ásakana liðinn: nú er
kominn tími til yfirvegaðra aðgerða á lýðræðislegum
grunni svo komið verði til móts við almenning. Nú
verður að endurnýja og endurheimta traust á löggjaf-
arþingið, endurnýja umboð til framkvæmdavaldsins.
Nú verður með ábyrgum og yfirlýstum hætti að snúa við þeirri
sundrung sem óskilamenn hafa kallað yfir þjóðlífið.
Almenningur sættir sig ekki lengur við óskýr svör svifaseinna
stjórnvalda. Mótmælin á torgum njóta víðtækrar samúðar um
allt þjóðlífið og trygglyndi við lög og rétt fer dvínandi. Stjórnvöld
eru hrunin af valdastólum þótt þau haldi enn fast í brotin. Rík-
isstjórn er ekki lengur til setunnar boðið. Spurningin er aðeins
hver vill rjúfa: heimta félagsmenn Samfylkingar af forystusveit
að stjórnarsamstarfi verði slitið strax? Lýtur Sjálfstæðisflokk-
urinn hinni almennu kröfu um kosningar, gefur eftir, og tekur
þá orrustu? Verður samráð um það milli allra stjórnmálaflokka á
þingi að boða til kosninga? Og hverjir eiga þá að halda um stjórn-
völ framkvæmdavaldsins meðan kosningar ganga yfir? Allar
þessar spurningar eru brennandi.
Hvaða líkur eru á að núverandi sveit alþingismanna fái frekara
brautargengi í undirbúningi kosninga? Í vændum er sársaukafull
uppskipun í þingmannasveit og að leitað verði logandi ljósi að
nýjum kröftum til að vinna flokkunum sem mest fylgi. Í öllum
flokkum verður krafan um uppgjör hávær, nema helst hjá Vinstri
grænum. Verulegar líkur eru á fleiri framboðum sem byggja á
veikum og þröngum hugmyndalegum grunni. Og þá er eftir anna-
söm og tilfinningasöm kosningabarátta sem mun taka á stórum
málum: Evrópusambandsaðild, skuldauppgjöri, tiltekt í embætt-
ismannastétt og skýran og réttlátan frágang þeirrar fjármála-
óreiðu sem komið hefur þjóðinni á kaldan klaka. Nýs þings bíður
vinna við nýja stjórnarskrá sem tryggir jafnan kosningarétt. Og
í því umróti kemur til álita að breyta hlutverki forseta.
Huga verður að hlut núverandi forseta á þeim dögum sem fram
undan eru: þrjár ferðir hans til Katar á síðasta ári í för með
Kaupþingsmönnum „til að auka samvinnu milli þarlendra manna
og Kaupþings“ hafa ekki farið hátt en veikja óneitanlega stöðu
hans um þessar mundir. Kjósi þingflokkar á næstu dögum að
veita embættismannastjórn starfsfrið til kosninga kemur í hlut
forsetans að finna menn til þeirra starfa sem verður vandasamt
verk: hver vill ganga inn í þann eld þótt þjóðarheill kalli?
Engar líkur eru á að almennum mótmælum linni: um aðra helgi
má búast við að landsfundur Sjálfstæðisflokksins verði haldinn
umkringdur mótmælendum sem krefja flokkinn um ábyrgð á
frjálshyggjustefnunni sem hér hefur beðið svo hroðalegt skip-
brot. Við flokknum blasir að fram undan eru stóraukin afskipti
ríkisvaldsins, atvinnustarfsemi og einkaframtak sem laskað er
til langframa og hlutabréfamarkaður sem er hruninn.
Fram undan er heitur vetur þar sem pólitískar öldur munu rísa
hátt: gæfan gefi okkur stillingu og vit til að komast í gegnum
þá hríð með hreinskiptum umræðum um hvernig samfélag við
viljum byggja hér á ný. Á rústum þess gamla.
Örlagatímar fram undan:
Þjóð með
eymd í arf
PÁLL BALDVIN BALDVINSSON SKRIFAR
RV
U
N
IQ
U
E
01
09
01
Rekstrarvörur
- vinna með þér
Réttarhálsi 2 • 110 Reykjavík
Sími: 520 6666 • Fax: 520 6665
sala@rv.is • www.rv.is
Ný og betri RV tilboð, á nýju ári
- fyrir stofnanir, fyrirtæki og heimili,
sem vilja spara og hagræða!
Nýr o
g len
gri
opnu
nartím
i í
verslu
n RV
mán
ud o
g fim
mtud
800 -2
100
þriðju
d, m
iðviku
d og
föstu
d 8
00 -18
00
lauga
rd 10
00 -16
00
Vesturlands
vegur
Bæjarháls
Réttarháls
Há
lsa
br
au
tH
öf
ða
ba
kk
i