Tíminn - 05.12.1982, Blaðsíða 35

SUNNUDAGUR 5. DESEMBER 1982.
35
því að nota sjónauka og ýmsa útsýnis-
staði, höfðu þeir orðið vitni að skipu-
lagðri eyðileggingu þriggja borga: Tyre,
Sidon og þess sem eftir var af Damur
eftir borgarastyrjöldina. Borgirnar voru
lagðar í rúst með loftárásum, skothríð
af sjó og með stórskotaliði. Frétta- og
blaðamenn höfðu aldrei séð því um líkt
fyrr og höfðu talið að slíkt gæti ekki
skeð. En þeim varð brátt ljóst að þannig
gengur það til þegar herliði er beitt sem
hefur alla yfirburði. Hugleiðingar þeirra
um málið fóru senn að berast út á meðal
þjóðarinnar. Þeir sem ekki höfðu viljað
lesa né hlýða á ýmsa minnihlutahópa,
sem vöruðu við innrás í Líbanon, fóru
nú að spyrja sjálfa sig hvort verið gæti
að gyðingar gerðu slíkt sem þetta.
Nú er kominn mánudagur og fjórða
vika stríðsins er hafin. Illar grunsemdir
eru farnar að verða að staðfestum
raunveruleika. Ef ti! vill hefur það nú
gerst í ísrael, sem aldrei skyldi hafa gerst
þar. Hugmyndir, sem aldrei áttu aðgang
að ísraelsmönnum áður, virtust hafa
hlotið hljómgrunn meðal þeirra nú.
Þennan morgun fékk ég leyfi til þess
að heimsækja Tyre og Sidon og auðvitað
hélt ég að heiman með þá sannfæringu
allra góðra ísraelskra borgara að stríð
hefði óhjákvæmilega eyðileggingu í för
með sér og að þetta stríð væri háð til
þess að afstýra enn voðalegri hlutum.
Já, hér hafði margt orðið í fyrsta sinn.
I fyrsta sinn höfðu ísraelsmenn ráðist á
eina grannþjóða sinna án þess að fyrst
hefði verið ráðist á þá sjálfa. í fyrsta sinn
höfðu þeir beitt ögrunum til þess að
réttlæta stríð sitt. í fyrsta sinn höfðu þeir
gengið skipulega að eyðileggingu heilla
borga. f fyrsta sinn höfðu talsmenn
þeirra beitt lygum. f fyrsta sinn höfðu
fjölmiðlarnir gengið til liðs við þá í því
skyni að blekkja almenning. í fyrsta sinn
vissu herforingjar og óbreyttir ekki
hvaða markmiði barátta þeirra þjónaði.
í fyrsta sinn var reynt að leyna eyðilegg-
ingunni sem af innrásinni hlaust, svo og
fjölda fallinna. í fyrsta sinn skeði það nú
að menn sem komu heim af vígstöðvun-
um efndu til mótmælaaðgerða á götun-
um, því þeir þóttust hafa verið blekktir.
Fyrir fimm mánuðum, þegar ég sat
hádegisverð sem Ameríkanar efndu til
heiðurs hinu framfarasinnaða ísraels-
ríki, sagði ég: „Þeir sem grundvölluðu
ísraelska herinn, kölluðu hann her til
vamar ísrael. Þetta er nú her sem beita
skal til þess að hernema önnur lönd og
til þess að fara með stríð á hendur öðrum
þjóðum. „Ég hafði sagt viðstöddum að
Sharon hershöfðingi væri að undirbúa
stríð og ég spurði: „Hver mun stöðva
óða og afturhaldssinnaða hershöfðingja
sem í hernum ráða?“
Ekkert blóð né óbragð
Hershöfðinginn sem fór með mig og
tvo aðra fréttaritara til Tyre og Sidon
vissi ekki hver ég var, en honum var
kunnugt um hlutverk sitt sem fylgdar-
manns fréttamanna. Hann leiddi okkur
samviskusamlega um þessar tvær gjör-
eyðilögðu borgir, án þess að nokkru
sinni væri orði vikið að þeim mannlega
harmleik sem þarna hafði 'átt sér stað.
Tvær borgir eyðilagðar í sársaukalausri
og hreinlegri aðgerð. Ekkert blóð né
óbragð í munni. Við gátum litið í kring
um okkur að vild, en ekkert var að sjá.
Til þess að sjá eitthvað hefðum við þurft
að heimsækja fangelsi og sjúkrahús,
ræða við mæður sem leituðu týndra sona
eftir loftárásir ísraelsmanna á borgir,
sem hvorki höfðu loftvamabyssur né
áttu flugher og við hefðum þurft að
gramsa í rústunum til þess að leita
kolaðra mannabeina.
Tvívegis reyndi ég þetta. Þegar við
fórum fram hjá fangabúðum nokkrum
spurði ég hvort við mættum ræða við
konurnar sem biðu utan við hliðin í von
um að frétta eitthvað og það án þess að
vita hvort þeir sem þær leituðu væru
þarna fyrir innan. (Ég minntist þess er
kona mín og sonur minn Hector, ásamt
rabbíanum okkar, gengu á milb lögreglu-
stöðva í Argentínu í von um að hafa
uppi á mér).
En til þess að fá að ræða við fanga eða
fjölskyldur þeirra þurfti leyfi. Það leyfi
hafði ég ekki og að sjálfsögðu hefði ég
orðið að fá það allt annars staðar. Ég
spurði hvort ég mætti ganga einsamall
um markaðstorgið. Nei, það var of
hættulegt, bæði hætta á sprengingum og
árásum.
Þá var ekki annar kostur eftir en sá
að horfa vel í kring um sig og reyna að
skilja þýðingu þess sem fyrir augu bar.
aMiiííii?
Reíknilist
Langauðveldast hefði verið að af-
greiða allt þetta með einhverri éinfaldri
formúlu, svo sem: „Stríð er miskunnar-
laust,“ „Stríð er tillitslaust", „Stríðið var
óumflýjanlegt", „Þetta var það sem þeir
unnu til“. En samt dugir ekkert annað
en viðurkenna staðreyndimar. Þeir okk-
ar sem sátu óhultir í ísrael og horfðu á
er Sharon undirbjó stríð sitt, geta ekki
sætt sig við rústimar í Tyre. Einhverjar
útskýringar um vopnageymslur, æfinga-
búðir eða hryðjuverkamenn, megna
ekki að réttlæta eyðileggingu þessarar
borgar. Ég reyni að fylgjast með
málflutningi samborgara minna, meta
hættu gegn hættu, ógnun gegn ógnun og
dauða gegn dauða og fæ samt ekki skilið
hví við eyðiiögðum Tyre.
Ég læt meira að segja sjálfur hrífast
af allri reiknilistinni sem nú er í tísku og
bæti hér við tölu þeirra heimila sem lögð
vom í rústir, minnugur þess að frá því
er við vomm komnir yfir landamæri
Libanon varð ekki á vegi okkar eitt
einasta hús, sem ekki bar meiri eða
minni merki eyðileggingaræðisins. Ég
rifja upp það sem ég sá aðeins þrem
dögum áður en stríðið hófst, en þá fór ég
um Gólanhæðir og Galileu. Ég legg
saman og dreg frá, margfalda og deili og
ber loks saman. En ég fæ ekki séð neitt
sem gefur ísraelskum borgara rétt til
þess að standa hér öruggur í skjóli hers
síns og horfa á öll hervirkin.
En talnafræði verða þreytandi til
lengdar. ímyndunaraflið gefur meira
ráðrúm. Það leyfir manni að finna til
eftirsjár, þarfar til þess að skrifta og fyrst
og fremst þarfar til þess að lýsa samstöðu
sinni með þeim sem eitt sinn bjuggu hér.
Mér er þungt í huga og ég er alls
ráðvilltur er ég stend hér þann 29. júní
1982 og reyni að gera mér grein fyrir
þeim mannlega harmleik sem hófst hér
fyrir 22 dögum, og ég reyni að bægja frá
mér talnaspekinni sem skal sýna fram á
að glæpirnir hafi verið óumflýjanlegir,
morðin hafi komið mörgu góðu til leiðar
■ Sharon landvamaráðherra og Begin í hópi trúaðra Gyðinga.
og að vitfirringarnir hafi verið ættjarðar-
vinir og böðlar Tyre stórhuga menn.
Aðgerðin sem varð að stríði sögðu
menn að hefði ekki kostað nema 30
mannslíf ísraelsmegin. En til þessa hafa
þó 300 hermenn og foringjar verið
jarðsettir, en það er jafngildi þess að 21
þúsund Bandaríkjamenn hefðu fallið.
Þá hafa tugir manna misst fót eða
handlegg og hundruð hafa særst. Frétta-
skeyti frá hernum sögðu í dag að áf
einhverjum orsökum mætti vænta þess
að stríðið héldi áfram í marga mánuði.
Ekki hafði stríðið staðið í viku, þegar
forsætisráðherrann lýsti því yfir að
stríðið hefði teygst út yfir þau mörk sem
því voru upphaflega ætluð. Varnarmála-
ráðherrann kveðst hafa verið að undir-
búa innrásina í meira en ár. Yfirhers-
höfðinginn segist hafa verið að gera
hernaðaráætlunina, þar sem taka Beirút
var með inni í dæminu, í átta mánuði.
Yfirburðirnir
Ef til vill er það þó verst að af þessum
þremur yfirlysingum er augljóst að tvær
þeirra hljóta að vera lognar. Og ef við
gætum nánar að er þá ekki ástæða til að
óttast að allar þrjár séu lygi? Hver
þessara þriggja manna var að heyja sitt
einkastríð? I byrjun sjöttu vikunnar sem
stríð stóð, - en þá var ljóst að
ísraelsmenn yrðu að hersitja Líbanon
um ófyrirsjáanlegan tíma - hafði herinn
misst það sem honum var dýrmætast, -
tiltrú mannanna. Þá sannfæringu hvers
hermanns að ekki væri verið að dylja
hann neins um orsakir og markmið
baráttunnar. Þetta varð til þess að menn
lögðu ekki fram hugkvæmni sína og þrek
í bardögum. Velgengni sína átti ísraels-
her ekki að þakka yfirburðum vopna
sinna fyrst og fremst, heldur hreinleika
málstaðar síns.
í dag héldu samtök hermanna, sem
snúist hafa til andstöðu við stríðið,
blaðamannafund, til þess að kynna
málstað sinn. Samtökin nefna sig Yesh
Gvul (Það eru takmörk). í samtökunum
eru 112 menn úr varaliðinu og úr þeim
sveitum sem eru undir vopnum. Líkt og
öll önnur samtök hermanna af sama toga
sendu þeir forsætisráðuneytinu og varn-
armálaráðuneytinu bréf, þar sem þeir
kröfðust þess að stríðinu yrði hætt og
ísraelsmenn drægju lið sitt burt frá
Lfbanon. En þetta er fyrsti hópurinn
sem ekki hlýðir heraganum. Þegar þeir
voru spurðir hvort þeir mundu efna til
virkrar andstöðu þá sögðust þeir hvorki
játa því né neita, en hver hermaður yrði
að svara fyrir sig. Þótt mörg dæmi séu
um það að menn hafi verið settir í
fangelsi fyrir að neita að berjast á
svæðum á vesturbakkanum, þá er þetta
í fyrsta sinn sem sundrungarraddir koma
opinberlega fram á stríðstímum. Fyrir
aðeins fjórum vikum átti enginn von á
því að andstaða gegn stríði ísraela gæti
tekið á sig svip andstöðu í Bandaríkjun-
um, þegar þeiráttu í stríðinu í Vietnam.
Sl. tvo mánuði hef ég læknast af
ýmsum ímyndunum mínum og ýmissi
þráhyggju, en mín gamla sannfæring
stendur óhögguð. Ekkert hefur þó skelft
mig jafn mikið og sú uppgötvun að ég
hef áttað mig á því að gyðingar eru færir
um að fremja grimmdarverk, sem ég
taldi að þeir gætu aldrei framið.
Það fyrsta sem við gætum gert til þess
að friðþægja fyrir misgjörðir okkar væri
það að taka á okkur ábyrgð á því sem
gerst hefur í Líbanon. Ég sé ekki að
gyðingar geti á annan hátt sæst við
samvisku sína, en þann að endurreisa og
gera við allt það sem þeir hafa eyðilagt.
Það yrði auðveldasta leiðin til þess að
byggja að nýju upp hina siðferðilegu
innviði og lýðræðislega þjóðfélagshætti.
Fjöldamorð
Sunnudaginn 19. september, á öðrum
degi nýbyrjaðs árs og á öðrum degi
mánaðarins Tishrei 5743, komu engin
blöð út í ísrael. Daginn áður, þegar
fyrstu sögurnar tóku að berast um
fjöldamorðin á Palestínumönnum, hafði
ekki verið um neinar áreiðanlegar
fréttaheimildir að ræða aðrar en BBC.
Þennan sunnudag kom sonur minn
Daniel til mín að kveðja mig. Hann
hafði verið kallaður inn til herþjónustu
að nýju og skyldi halda norður til
herbúða sinna á morgun. Ég taldi að
hann ætti ekki að fara, en tilhugsunin
um herfangelsið fældi hann frá því.
Hann hryllir enn við minningunni um
fangadvöl mína í Argentínu. En þótt
hann hlypist ekki undan merkjum, þá
varð hann á einhvern hátt að votta
andstöðu sína við morðin í flóttamanna-
búðunum. Hann er um það bil að ljúka
prófum við heimspekideildina í háskól-
anum í Tel Aviv og hefur mikinn áhuga
á mannfræði. Hann spyr mig varlega um
lífið í fangelsinu.
Hann hlustar á svör hins ísraelska
föður og við ræðum uin það óeðli,það
fráhvarf og þá afskræmingu sem ein-
kennir daglegt líf í ísrael nú:
„Sonur minn, þú getur ekki borið
ísraelskt fangelsi saman við argentínskt
fangelsi. í okkar fangelsum er ekki farið
illa með aðra en araba og þú ert af æðra
kynþætti. Satt er það að eitt sinn vorum
við Guðs útvalda þjóð, en nú er við
höfum búist til að myrða aðra þjóð,
erum við útvalin þjóð af annarri ástæu,
sem sé þeirri að enginn getur sigrað
okkur, eins og stjórnvöld okkar segja.
Þeir munu ekki pynda þig í fangelsinu,
Þegar þú ert farinn að ganga að hinum
daglegu störfum þar, þá eru 30 eða 60
dagar fljótir að líða. Farir þú ekki til
búðanna nú, þá er það aðeins einstakl-
ingsbundin aðgerð. Ef til vill hugsa aðrir
í herdeild þinni á svipaðan hátt og þú
og saman getið þið efnt til fjöldamót-
mæla. Hvað sem öðru líður, þá ættuð
þið allir að neita að fara til Libanon.
Menn geta ekki tekið þátt í glæp og
friðað sig með því að þeir hafi aðeins
verið að hlýða skipunum að ofan. Það
er kominn tími til þess að menn geri
uppreisn."
Sonur minn veit að gyðingar eru ekki
pyndaðir í ísraelskum fangelsum. En
hann veit líka að þeir sem efna til
mótmæla eru látnir sæta ýmissi niðurlæg-
ingu. Hann fór daginn eftir og ætlaði sér
að ræða við hina hermennina.
Hvernig ætti ég líka að geta látið son
minn orðalaust í hendurnar á þeim
öfgamönnum sem nú stjórna ísraelska
hernum?
Hvað verður
okkur til bjargar?
Ég hef ekki mikla trú á stjórnarand-
stöðunni í ísrael. Ég hef þá trú að sá
ísraelski agi, sem stjórnar undirmeðvit-
und okkar allra, muni leiða til þess að
rannsóknarnefndin sem sett var á stofn
vegna fjöldamorðanna muni sleppa
glæpamönnum við refsingu og af hljótist
mikið álitstap fyrir gyðinga um heim
allan. Margar rannsóknarnefndir hafa
verið settar á laggimar á síðustu árum,
en skýrslur þeirra hafa ýmist aldrei verið
birtar eða þá ekkert mcð þær gert.
Ég held að engir geti orðið okkur að
liði nema gyðingar annarra landa. Gyð-
ingar úti um heim hafa í heiðri þau
siðferðilegu gildi og venjur sem hér hafa
verið fótum troðnar af óumburðarlyndi
og gyðinglegri þjóðernisstefnu. Þeir
ættu að setja upp dómstól, sem felldi
dóm yfir Begin, Sharon og Eitan og öllu
ísraelska herforingjaráðinu. Það eitt tel
ég að gæíi læknað okkur af þeim
sjúkdómi sem nú er að eyðileggja Israel
og þetta mundi verða framtíð okkar til
bjargar.
Hvað er það sem hefur gert okkur að
svo stórtækum glæpamönnum.
Ég óttast að í undirmeðvitundinni
séum við ísraelsmenn því ekki með öllu
fráhverfir að efna til þjóðarmorðs á
Palestínumönnum. Ég held að okkur
ísraelsmönnum verði ekki við bjargað
án utanaðkomandi aðstoðar.
Þann 4. október sl. var Daniel
Timerman dæmdur í 28 daga herfangelsi
fyrir að neita að fara til Líbanon að nýju.
Úr Observer Review
Þýtt - AM.