Réttur - 01.01.1972, Blaðsíða 29

•afturhald í félagsmálum og jafnvel í tæknimálum,
— eða hitt að dansklundaðir embættismenn, sem
voru andsnúnir sjálfstæðisbaráttu Islendinga, gátu
verið róttækari í félagslegum umbóta- og réttinda-
málum almennings en sjálfar sjálfstæðishetjurnar.
Það er því engin tilviljun að það tímarit, sem
flytur boðskap tæknibyltingarinnar til Islands og
vill gera „eimreiðina" að tákni hins nýja tíma, boð-
ar og sósíalismann í upphafskvæði sínu. Það er
viss gagnkvæmur skilningur á milli róttækasta hluta
borgarastéttarinnar og frumherja sósíalismans. Það
verður þannig og táknrænt að þegar Þorsteinn
Hrlingsson kemur til Seyðisfjarðar 1896, fer hann
m. a. að beita sér fyrir stofnun útgerðarfélags
(Garðarsfélagsins) og að á Bíldudal er það einn
af brautryðjendum útgerðar og kapitalisma á Is-
landi, sem styður hann til blaðaútgáfu þar, Pétur
Thorsteinsson.
Marxistarnir skilja að tækniþróun er ekki síð-
ur forsenda og frumskilyrði sósíalisma en kapi-
talisminn sjálfur. Og sé ekki tæknistigið til í því
þjóðfélagi, þar sem þeir ætla að vinna fólkið til
fylgis við sósíalisma, þá er að skapa það tækni-
stig (svo sem rússnesku bolsevikkarnir urðu að
gera síðar).
Þorsteinn Erlingsson er ekki einn um þessa af-
stöðu af íslenzkum sósíalistum þá: Vissa samteng-
ingu sósíalisma við þær tækniframfarir, sem þá
voru einvörðungu hugsanlegar á grundvelli kapi-
talismans.
Sama ár og „Þyrnar" komu út 1897, birtist og
„Sögur og kvæði" eftir Einar Benediktsson og
þar i sem forustukvæði: „Islandsljóð". Þar í er
þrískiftingin i baráttunni boðuð svo greinilega
sem verða má: 1) Tæknibyltingin í fyrsta þætti:
„Fleytan er of smá, sá grái er utar", — 2) Annar
þátturinn verður hersöngur sósíalista ó Islandi:
..Sjá, hin ungborna tíð", — og 3) þriðji þátturinn
er helgaður reisn og tungu þjóðarinnar: „Sigurbrag-
ur fólks, er vaknar". (Siðar meir, átti þessi þrí-
skifting eftir að birtast í pólitísku samstarfi fyrr-
greindra aðilja í nýsköpuninni 1944—1946, máske
i síðasta skifti í íslenzkri sögu). „Dagskrá", blað
Edward E. Wiinblad,
prentarasveinn, 18 ára,
þá formaður dönsku
deildar hins sósíalist-
iska „Internationale".
Einars Benediktssonar, hóf göngu sína 1. júní
1896 og hvað eftir annað birtast þar greinar um
verkamannasamtök og sósíalisma*).
Vestur í Kanada er Stephan G. farinn að flytja
boðskap sósíalismans I kvæðum sínum á þessum
árum.
Og norður á Akureyri lýsir þjóðskáldið sjálft,
séra Matthías Jochumsson, sig sem sósíalista I
„Stefni" 10. des. 1896**), er hann minnist Williams
Morris enska sósialistaleiðtogans og stórskáldsins,
*) Sverrir Kristjánsson reit grein „Frá Dagskrár- **) Þessi grein Matthiasar er birt í heild í Rétti
árum Einars Benediktssonar" í Þjóðviljann 19. febr. 1952, bls. 57—59.
1947, sem birtist í „Ræður og riss", safni nokkurra
af ritgerðum hans.
29