Réttur - 01.01.1972, Blaðsíða 33

Þorsteins Erlingssonar og fleiri, þegar rannsökuð
hafa verið til fulls þau bréf og bréfasöfn frá þessum
árum, sem til eru. Aðeins það, sem Sveinn Skorri
Höskuldsson prófessor og Nanna Ólafsdóttir sagn-
fræðingur þegar hafa birt og nú hefur verið vitn-
að i, sýnir hve víðtækur áhuginn er. Við má bæta
úr sömu heimildum að 13. febr. 1894 ritar Einar
Benediktsson um það i bréfi til Péturs á Gaut-
löndum „hvort mér auðnast að lifa það að sósíal-
isminn sigri", — og áður hefur Réttur birt þá
tilvitnun úr bréfi Benedikts á Auðnum þar sem
hann nokkrum árum síðar er að deila á vaxandi
borgaraleg áhrif og ásakar sig og aðra þessum
orðum: „En við Þingeyingarnir o. fl. þorum ekki
að játa fyrir sjálfum okkur, hvað þá þjóðinni, að
við séum sósialistar, við þorum ekki að sýna lit,
ekki að hefja merkið." (Bréf til Sigurðar á Yzta-
felli 6. febr. 1903).
I 2. tölublað Tímaritsins ritar Benedikt svo grein,
þar sem hann rekur allmikið bók eftir Sigurd Ibsen
um félagsfræði nútímans og ræðir m.a. eina af
frægustu bókum Karls Marx „Tilraun til að gagn-
rýna hina pólitísku hagfræði", er út kom 1857—58
og var fyrirrennari höfuðrits hans „Auðmagns-
ins".
Sú hugsjónaást, sem gagntók forustumenn sam-
vinnuhreyfingarinnar á þessum brautryðjendaárum
á erindi til þennar nú þegar hún er orðin voldug
og sterk.
4. VERKLÝÐSSINNI VER ÞORSTEIN
En það voru, — til allrar hamingju fyrir heiður
verkalýðsins, — ekki aðeins sósíalistískt þenkjandi
frömuðir samvinnuhugsjónarinnar, sem tóku mál-
stað Þorsteins og „Brautarinnar".
Einn af brautryðjendum verklýðssamtakanna, Jó-
hannes Sigurðsson frá Hólum í Laxárdal, tók
hraustlega til máls í Stefni á Akureyri, 3. árg.,
Þann 28. nóv. 1895 (bls. 81—82), til þess að verja
Þorstein fyrir árás þeirri, er hann varð fyrir í
„Austra" sem fyrr getur. Hét grein Jóhannesar:
>.Það hneykslaði mig“ og talar hann um leið alveg
sérstaklega máli sósíalismans og ræðst á ofstæki
sndstæðinga hans, sem birtist í því að slíkt kvæði
sem Brautin eigi ekki að sjást á prenti. Og Jó-
hann er hvorki myrkur í máli né feiminn. Hann
raaðst eigi aðeins á andstæðinga, heldur og þá,
sem honum finnst hafa byrjað vel en gefizt upp
Jóhannes Sigurðsson
og nofnir í því sambandi þá „Verðandimenn" Ein-
ar Hjörleifsson og Hannes Hafstein.
Jóhannes*) var stofnandi gamla Verkamannafé-
lagsins á Akureyri og fyrsti formaður þess. Hafði
verið vestan hafs um fimm ára bil, ritar þar grein-
ar í Heimskringlu sérstaklega í anda verkamanna
og fríþenkjara, fór heim sumarið 1894 og segir svo
frá i bréfi frá Hólum 19. ág. að hann hafi orðið
samferða Benedikt Sveinssyni á skipinu, en farið
heim ríðandi frá Húsavik með „vini mínum Bene-
dikt Jónssyni frá Auðnum." Kynnin og samböndin
milli frumherja hinna róttæku hreyfinga eru því
náin. Síðar munu þeir Benedikt hafa rætt nokkuð
um að reynt yrði að stofna til útgáfu róttæks tíma-
rits, máske svipað hinni norsku „Kringsjá" og
Benedikt stungið upp á að fá Jón Ölafsson heim
*) Nánar um Jóhannes er að finna i fyrrgreindri
bók Ölafs R. Einarssonar „Upphaf islenzkrar verk-
lýðshreyfingar.
33