Morgunblaðið - 11.06.2006, Blaðsíða 60

60 SUNNUDAGUR 11. JÚNÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Þetta orð, sem hér stend-ur fyrir ofan, hefir einnafegursta þýðingu af öll-um íslenskum orðum, séþað ekki misbrúkað, og
röng meining lögð í það. Engin til-
finning er helgari en vináttutilfinn-
ingin sé hún sönn og hrein, laus við
fals og fláræði, enda verður hún
það ef hún hefir þolað þá eldraun
er alt þarfnast með, er fullkomnun
á að ná. Orðið kærleikur er alment
talið þýðingarmeira, en svo er
ekki, er það mjög hið sama, því
ekki er hægt að bera kærleik til
þess, sem ekki er vinur, né vera
vinur þess, sem ekki er jafnframt
borinn kærleiki til. Um kærleika
millil karls og konu má það segja,
að hann er vinátta, blönduð þeim
tilfinningum er náttúra beggja
framkallar eftir þeim lögum er al-
staðar ríkja, þar sem viðhald og
áframhald lífsins er. Í trúar-
brögðum er talað um kærleika, en
þar er hann heldur ekki annað en
vinátta, og sá ber best traust til
guðs síns er skoðar hann sem vin
sinn, þann er í raun reynist, og trú-
ir honum fyrir og talar um við
hann alt það er liggur á hjarta, sem
vinur við vin. Helgust, sönnust og
tryggust er vináttan jafnaðarlega
milli hjóna þeirra er lifa saman á
þann hátt, að þau taka tillit hvort
til annars, í hverju sem er, létta
ávallt byrðarnar hvort fyrir öðru,
og njóta sameiginlega þeirrar gleði
og ánægju er lífið veitir. Sú sam-
vinna skapar þá sönnu vináttu, er
alt þolir og aldrei breytist, hafi hún
slegið föstum rótum, og sú vinátta
skyldi hvert heimili prýða, og vera
fyrirmynd allra þeirra er til
þekkja, og mikil áhrif getur hún
haft á alla er henni kynnast.
Vinátta milli óskyldra og
ótengdra manna getur einnig verið
föst og einlæg. Eru mörg dæmi
þess alt frá elstu tímum, er lifað
hafa með þjóðunum, og verið skráð
af sagnariturum. Skína þau sem
stjörnur í gegnum þokuhjúp þann
er jafnaðarlega aðskilur menn svo
hver gengur sína götu, oft blind-
andi, oftar af því að hann ekki vill
verða öðrum samferða. Ættu þó
allir að geta skilið, að því fastara
band sem bindur einstaklingana
saman, því tryggari heild mynda
þeir, og til þess bendir öll þjóð-
félagsskipun er þekkist. Eru það
þó oftar lög og siðvenjur en ein-
lægur vilji manna er heldur þjóð-
um og kynflokkum saman, þó eðl-
isskyldleiki ráði miklu. Fáir munu
þeir vera sem ekki kalla einhvern
vin sinn, en þó enn færri sem eiga
ábyggilega tryggan vin, þann er í
öllu má treysta. Margir eru líka
þannig gjörðir, að þeir eru upp-
blásnir af sjálfsáliti, og þola ekki að
þeim sé sagt í alvöru frá göllum
þeirra, en sá er vinur er til vamms
segir, og einlægur vinur dregur
ekki dul á álit sitt. Þeir sem svo eru
gjörðir sem að framan er lýst, geta
aldrei búist við að hafa aðra að vin-
um en þá er flátt tala, og mæla sem
aðrir vilja, en það er engin vinátta,
og ósæmileg misbrúkun svo fagurs
hugtaks og orðs að kalla það vin-
áttu. Það er eftirtektarvert, og um
leið sorglegt, að vita til þess að sá
málsháttur skuli vera sannur, er
hljóðar svo: úti er vináttan, þá ölið
er af könnunni, en því miður er það
svo. Kemur þar í ljós hin hóflausa
eigingirni mannanna er flykkjast
sem flugur að hræi að þeim er
hærra eru settir að auð og völdum
til þess að njóta góðs af, en
hrökkva á brott sem rottur, er yf-
irgefa sökkvandi skip, þegar
breyting verður á til hins verra
fyrir þeim er þeir kölluðu vini sína.
Þær manneskjur eru til, sem
heita hvor annari órjúfandi vináttu
til dauðadægurs, og kveða við
svardaga, en verða verstu hat-
endur vegna lítilfjörlegra ástæða,
oft ekki annara en að einn af þeim
fölsku, með rangnefninu vinur, ber
ósannar spillandi sögur á milli. Þau
heit og sú vinátta er einskis virði,
og það fólk, einskis metandi, sem
hvarflar frá og til eftir því sem
stórmenska, trúgirni, illgirni og
vitskortur hrekur það, í það og það
skiftið.
Það er stundum sagt um menn,
að þeir séu vinir vina sinna. Það
eru þeir, sem eru fastir fyrir, hlýða
ekki hvers manns röddu, hafa ekki
eyru fyrir alt, og reyna hvern
mann til þrautar áður en þeir
binda vináttu við hann. Þeir menn
sem svo eru, eru kjarni þjóðar
sinnar, staðfastir og hreinir í lund,
hlaupa ekki eftir hverju spángóli
sem gjallar um nágrennið. Svo
ættu allir að vera. Það kynferði
eigum við Íslendingar í ættum
okkar. Svo voru okkar forfeður, en
smátt og smátt hefir þjóðin tekið
breytingum og á löngu tímabili að-
eins til hins verra, svo hörgull var á
góðum mönnum, og enn þarf mjög
að grafa til gullsins. Flysjungs-
háttur og fordild ásamt drambi, þó
oft af engu, spillir nú mjög mönn-
um, og meðan svo er, komast
hreinar, göfugar og góðar tilfinn-
ingar ekki til valda í mannanna
hjörtum, en þær þurfa að vera
ríkjandi ef vinátta á að vera trygg
og varanleg milli manna.
Þið sem lesið þessar línur, leitið
hjá ykkur, hversu marga sanna
vini þið eigið, og hversu margra
sannir vinir þið eruð. Athugið lífið í
kringum ykkur, og sjáið hvernig
mennirnir breyta hver við annan,
þeir, sem kalla hvor annan vin.
Virðið fyrir ykkur, hvort ekki muni
þörf á breytingu til bóta að því er
snertir hreinskilni í tali og öllu
dagfari og hvort ekki flýtur nokkur
sori með, þar sem þó orðin virðast
sæt sem hunang. Íhugið hvað orðið
vinur þýðir, og kastið ekki perlum
fyrir svín með því að kalla óverð-
uga vini ykkar, jafnframt og þið
ekki skuluð hræsna vináttu fyrir
öðrum, svo framarlega sem þið
viljið hafa góða samvisku.
Vinátta
sigurdur.aegisson@kirkjan.is
Þau eru mörg gullkornin sem líta má í fölnuðum
pappír horfins tíma. Sigurður Ægisson rakst á eftir-
farandi pistil frá árinu 1917, en veit ekki hver ritaði.
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Í ÞESSU bréfi langar mig að deila
með ykkur ótrúlegri lífsreynslu
minni á Pizza Hut, Smáralind.
Ég kom þarna inn og bað um að
fá að setjast við borð frammi í
garðinum, hringborð. Ég tók eftir
því að það voru engin hnífapör eða
servéttur á borðinu. Þetta er veit-
ingastaður með sætavísu og maður
borgar nú örugglega fyrir það.
Daman setti matseðlana á borðið
og hélt ég að hún myndi koma
með hnífapör og servéttur þegar
hún kæmi með drykkina.
Ég og börnin mín tvö ákváðum
að fá okkur tvær barnapizzur, eina
með pepperoni og hina margarita
og svala að drekka, appelsínu og
epla, og ég ætlaði að fá mér litla
pizzu með pepperoni og vatnsglas.
Þegar daman kom og tók pönt-
unina gerði hún það án blaðs og
tek ég fram að mikill hávaði var í
Vetrargarðinum þegar það átti sér
stað. Það var einhver kraftakeppni
í gangi. Þegar pöntunin kom vant-
aði eina barnapizzuna, margarit-
una og sagði ég það við manninn
sem kom með pizzurnar. Hann
sagði að það stæði ekki á miðanum
að ég hefði pantað þrjár pizzur, en
hann gæti reddað annarri á svona
7 til 8 mínútum. En ég afþakkaði
það. Ekki kom hann heldur með
hnífapör eða servéttur. Það fór í
taugarnar á mér að það skildi
vanta og fór ég sjálfur og náði í
hnífapör, en fann ekki servéttur.
Og ekki sást mikið í starfsfólkið,
samt var staðurinn hér um bil
tómur. Ég fór því aftur af stað og
gekk inn í sal og sá þar allt starfs-
fólkið á bak við einhvern bar að
tala saman.
Þegar ég er að ganga að því
hreyti ég út úr mér: „Þetta er lé-
leg þjónusta hérna, hvað á þetta
eiginlega að þýða?“
Þá kemur sami maðurinn og
kom með pizzurnar til mín og seg-
ir: „Hvað meinaru?“
Ég spyr: „Er þetta ekki Pizza
Hut?“
Afgr.m.: „Jú.“
Ég: „Það vantar allt á borðið
hjá mér engin hnífapör eða serv-
éttur, þetta er nú meiri stað-
urinn.“
Ég sagði orð sem ekki eru
prenthæf.
Ég geng síðan til míns borðs.
Aldrei kom neinn að tala við
mig, til að athuga hvað væri að og
reyna að ná sátt í málinu.
Síðan fer ég og borga eftir mat-
inn.
Þar segi ég: „Hingað kem ég
sko aldrei aftur.“
Afgreiðslumaður svarar: „Það er
gott.“
Ég: „Þjónustan hérna er fyrir
neðan allar hellur.“
Afgr.m.: „Einmitt.“
Ég: „Ef þú þykist vera einhver
yfirmaður hér þá ertu ekki að
standa þig.“
Afgr.m.: „Þakka þér fyrir.“
Ég kvitta, hendi frá mér penn-
anum og kvittun á borðið og labba
út. Alveg yfir mig bit á framkomu
þessa manns. En það var ekki bú-
ið.
Segir þá fyrrgreindur af-
greiðslumaður: „Komdu svo aldrei
aftur. Láttu ekki sjá þig við viljum
þig ekki hingað. Ef þú vilt fara
með þetta hærra þá gjörðu svo
vel.“
Mér aldrei blöskrað jafnmikið á
ævinni og ég hreinlega skil ekki
hvernig það er hægt að hafa svona
fólk í vinnu.
Það er alveg á hreinu að ég fer
aldrei á Pizza Hut hér á Íslandi.
ARNÓR INGI RÚNUSON,
Ástúni 2, Kópavogi.
Aldrei aftur Pizza Hut!
Frá Arnóri Inga Rúnusyni
FYRIR síðustu jól var fjallað um
umferðina í Speglinum í nokkrum
þáttum. Ég fagna þeirri umræðu
sem fylgdi í kjölfarið. Ég er þeirr-
ar skoðunar að hækka eigi bílpróf-
saldurinn upp í 18 ár og myndi
vilja að það yrði skoðað nánar.
Unglingar verða ekki sjálfráða og
fjárráða fyrr en 18 ára og mega
ekki kaupa áfengi fyrr en 20 ára.
Finnst mér því eðlilegt að þeir séu
orðnir a.m.k. 18 ára áður en þeir
fá ökuréttindi, sem er dauðans al-
vara, en ekki bara bílaleikur eða
sjálfsagður hlutur.
Er það svo nauðsynlegt að þau
byrji ökukennslu aðeins 16 ára?
Fórnin er of mikil og fórnarlömbin
of mörg. Hvert ár, og hvert
mannslíf, er svo mikils virði. Ung-
lingar þroskast mikið á einu ári.
Það er staðreynd að ökumenn á
þessum aldri valda mörgum um-
ferðarslysum, þó þeim hafi fækkað.
Oft les maður í blöðunum um
hraðakstur unglinga stuttu eftir
bílpróf. Einnig yrði það til þess að
minnka alla þessa bílamergð og
umferð sem er orðin of mikil. Er
hún svona nauðsynleg? Venjum
börn og unglinga á að nota al-
menningssamgöngur. Bætum enn
betur strætisvagnaferðirnar fyrir
þá, sem þurfa helst á þeim að
halda og fargjaldið helst frítt eins
og í Reykjanesbæ. Foreldrar segj-
ast ekki þora að senda börnin sín
gangandi í skólann vegna mikillar
umferðar en eins og kom fram í
útvarpinu er þetta vítahringur sem
foreldrar skapa sjálfir, með því að
skutla þeim í skólann.
Svo skapast annað vandamál,
sem er hreyfingarleysi og offita
barna. Göngum og hreyfum okkur
meira, notum bílinn aðeins ef brýn
nauðsyn krefur. Þá sláum við
margar flugur í einu höggi, stund-
um líkamsrækt, minnkum mengun
og umferð. Svo þurfa allir sem
komnir eru með ökuréttindi að aga
sjálfan sig og fara eftir öllum um-
ferðarreglum. Íslendingar eru
orðnir svo agalausir og kærulausir.
Það telst t.d. til undantekninga ef
fólk gefur stefnuljós.
Fólk virðir ekki hraðatakmark-
anir og fer jafnvel yfir á rauðu
ljósi. Ég mælti með því á sínum
tíma að farsímanotkun við keyrslu
yrði bönnuð. Fagna ég því að það
er komið í lög. Þessi símtöl eru
varla svo lífsnauðsynleg að þau
geti ekki beðið smástund. Maður
sér á aksturslagi fólks ef það er að
tala í símann við keyrslu og ein-
beiting þess minnkar. Það er stað-
reynd, að notkun farsíma við
keyrslu á þátt í mörgum slysum.
Lögreglan þarf að vera meira sýni-
leg og fylgja lögunum betur eftir.
Svo þurfa allir að sýna gott for-
dæmi og tillitssemi í umferðinni,
ekki síst ökukennarar og foreldrar
ökunema. Það er ótrúlegt hve
margir leggja í stæði fyrir fatlaða,
ætla bara að skjótast í eina mínútu
(eða tvær), eru að afferma, eða eru
bara að bíða eftir einhverjum. Ef
allir hugsa svona eru þessi stæði
aldrei laus fyrir þá sem þess þurfa.
Sýnum hreyfihömluðu fólki meiri
virðingu og tillitssemi. Þökkum
fyrir að við skulum ekki þurfa að
nota þessi stæði.
ÞÓRA ANDRÉSDÓTTIR,
Ingólfsstræti 21 a, Reykjavík.
Hækkum bílprófsaldurinn
upp í 18 ár
Frá Þóru Andrésdóttur
HUGVEKJA
ÁRIÐ 1906 lögðu nokkrir Reykvík-
ingar í púkk, tilgangurinn var sá að
kaupa notaðan togara frá Englandi.
Einn mannanna fór út, engan fann
hann togarann, aftur á móti flak af
skipi sem misst hafði skipstjórann í
fyrstu ferð á Íslandsmið. Flakið
fékkst uppgert fyrir hálft verð og
kom til Reykjavíkur í marz 1907.
Togarinn fékk auðvitað nafnið
Marz. Um þetta framtak var stofn-
að Útgerðarfélagið Ísland og höf-
uðpaur í því var Hjalti Jónsson
skipstjóri oft kenndur við Eldey en
þangað sótti hann hluta af stofn-
fénu.
Fljótlega voru keyptir fleiri tog-
arar sem auðvitað hétu mán-
aðarnöfnum. Fljótlega varð for-
ráðamönnum félagsins ljóst að
ýmislegt vantaði til að hægt væri að
stunda stórskipaútgerð frá Reykja-
vík. Í kringum Íslandsfélagið urðu
svo til önnur fyrirtæki sem þjónuðu
þessum vaxandi útvegi sem gufu-
skipaútgerðin var. Eitt þessara fyr-
irtækja var h.f. Kol og Salt. Eins og
nafnið segir verslaði félagið með kol
og salt, hvortveggja voru mikilvæg
hráefni þessarar nýju atvinnugrein-
ar. Fyrstu tuttugu ár togaraútgerð-
ar í Reykjavík var kolunum mokað
með handafli, hver togari brenndi
u.þ.b. 10 tonnum af kolum á sólar-
hring svo að það hafa verið 200 tonn
sem þurfti að tvímoka fyrir tog-
araflotann. Það hafa því verið hátt í
hundrað menn sem áttu allt sit und-
ir þessum mokstri. Árið 1927 kaupir
h.f. Kol og Salt kolakrana frá Pól-
landi, kraninn var rafdrifinn og fékk
orku frá Elliðaárvirkjuninni. Kran-
inn var settur upp á lóðinni þar sem
nú stendur Faxaskáli sem á að víkja
fyrir tónlistarhúsi. Verkamenn mót-
mæltu þessu og sögðust missa vinnu
við mokstur. Það sem þeim yfirsást
var að nú var það orka Elliðaánna
sem mokaði, þeirra orka gat nýst til
annarra verka eins og að byggja yf-
ir sig hús. Fljótlega eftir að kola-
kraninn kom var byrjað að byggja
verkamannabústaði í vesturbænum.
Unnu við það álíka margir og höfðu
verið í kolamokstrinum. Fyrr-
nefndur Hjalti sat nú í bæjarstjórn
þar sem hann flutti tillögu um það
hvort ekki mætti leggja inn raf-
magn í verkamannabústaðina til
„rafmagnssuðu“ í tilraunaskyni. Var
það gert og rafmagnseldavélin var
komin til sögunnar. Kranann var
hægt að keyra á járnbrautarspori
langsum eftir viðlegukantinum.
Einu sinni þegar flytja átti kranann
til í norðaustan roki dró hann ekki
móti veðrinu og varð að stöðva
vinnu. Svo þegar vinna hófst á ný
fauk kraninn eftir sporinu þó allar
bremsur væru á og fauk stýrishús
skipsins sem hann var að moka úr.
Varð af þessu nokkuð tjón. Þarna í
kolaportinu var svo byggt stein-
steypt salthús. Svo mikið var af
járnum í steypunni að ekki var hægt
að brjóta húsið niður, varð því að fá
sérstök steinsteypu logskurðartæki
frá útlöndum til að búta húsið niður.
Nú á að brjóta niður Faxaskála til
að rýma fyrir tónlistarhúsi. Það
skrýtna við þetta nýja skipulag við
höfnina er að umferðin á að fylgja
gömlu fjörulínunni vestur á Granda.
Heppilegasta lausnin er að fram-
lengja Sæbrautina yfir höfnina og
tengja hana Ánanaustum.
GESTUR GUNNARSSON,
tæknifræðingur, Flókagötu 8,
105 Reykjavík.
Kolakraninn
Frá Gesti Gunnarssyni