Morgunblaðið - 16.07.2006, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 2006 27
Það er hægt að velta því fyrir sér hvar við vær-
um á vegi stödd efnahagslega ef svo væri ekki.
Gert er ráð fyrir að innan fjögurra ára verði ál-
framleiðslan komin í tæplega 800 þúsund tonn
og hugsanlega væri hægt að auka hana svo að
seint á næsta áratug hefði hún tvöfaldast. Vilj-
um við það? Höfum við efni á að hafna þeim
möguleika? Þeirri spurningu þarf þjóðin að
svara.
Hvað mundi það þýða í frekari uppbyggingu
virkjana? Það eru yfirgnæfandi líkur á því að
Kárahnjúkavirkjun sé síðasta stóra vatnsafls-
virkjun sem byggð verður á Íslandi í fyrirsjáan-
legri framtíð. Það er hægt að byggja fleiri virkj-
anir í Þjórsá en þær yrðu miklu minni en
Kárahnjúkavirkjun. Ganga má út frá því sem
vísu að það verði ekki frekari framkvæmdir á
Þjórsárverasvæðinu en samtals má framleiða
um 340 megavött af raforku í Þjórsá til viðbótar
við þá framleiðslu sem þar stendur nú yfir án
Norðlingaölduveitu.
Á Norðausturlandi má hins vegar framleiða
um 400 megavött af raforku með byggingu jarð-
varmavirkjana. Og talið er að Orkuveita
Reykjavíkur og Hitaveita Suðurnesja geti sam-
anlagt framleitt jafn mikið af orku og viðbót-
arvirkjanir Landsvirkjunar í Þjórsá.
Hver er afstaða manna til svo víðtækrar upp-
byggingar jarðvarmavirkjana og nú stefnir í?
Hver er afstaða náttúruverndarsinna til þess?
Þessar umræður þurfa að fara fram. Kára-
hnjúkavirkjun er að verða að veruleika og því
verður ekki breytt. Hins vegar hafa sáralitlar
umræður farið fram um jarðvarmavirkjanir.
Þegar rætt er við þá sem hafa mestan hluta ævi
sinnar unnið að gerð vatnsaflsvirkjana spyrja
þeir hvort náttúruverndarsinnar hafi farið upp
á Hellisheiði og skoðað hvað þar sé að gerast á
vegum Orkuveitu Reykjavíkur. Þeir hinir sömu
halda því fram að jarðrask sé ekki minna vegna
jarðvarmavirkjana en vegna vatnsaflsvirkjana.
Fyrir nokkrum misserum varpaði Morgun-
blaðið fram þeirri spurningu hvort aukin
áherzla á jarðvarmavirkjanir gæti stuðlað að
sáttum á milli virkjanasinna og náttúruvernd-
arsinna. Þær umræður þurfa að fara fram. Um-
fangsmiklar jarðvarmavirkjanir eru næst á dag-
skrá. Ekki frekari stórvirkjanir með vatnsafli.
Viljum við fara út í frekari stóriðju en nú er
fyrirsjáanleg og viljum við fara út í umfangs-
mikla virkjun jarðvarma? Þetta eru spurningar
morgundagsins og það er mikilvægt að nátt-
úruverndarsinnar láti í sér heyra um það.
Það er búið að byggja upp mikil verðmæti á
Íslandi með þeim vatnsaflsvirkjunum, sem
komnar eru til sögunnar. Til þess að einfalda þá
mynd má segja að staldri Landsvirkjun nú við
og leggi ekki út í meiri fjárfestingar í nýjum
virkjunum verði hægt að lækka orkuverð til
allra Íslendinga um þriðjung að áratug liðnum.
Þannig væri hægt að færa afraksturinn af virkj-
ununum inn á hvert heimili á Íslandi og það
munar um minna.
Jarðvarminn er
þriðja auðlindin
Auðvitað má segja að
jarðvarminn sé þriðja
auðlind okkar Íslend-
inga. Það er ekki bara
um að ræða fiskinn og orku fallvatnanna. Við
höfum þegar nýtt jarðvarmann okkur til hags-
bóta en við getum gengið miklu lengra á því
sviði. Tækninni hefur fleygt fram og möguleikar
okkar til framleiðslu raforku með jarðvarma
eru margfalt meiri en fyrir 5–10 árum. Ný bor-
tækni hefur m.a. stuðlað að því.
Þegar bygging stórvirkjana hófst fyrir rúm-
um 40 árum fóru fram töluverðar umræður um
þá stefnu. En þeir voru ekki margir sem mæltu
með smærri virkjunum. Helzti talsmaður þeirra
var Magnús heitinn Kjartansson, ritstjóri Þjóð-
viljans og síðar alþingismaður og ráðherra.
Ekki var mikill hljómgrunnur fyrir hugmynd-
um hans á þeim tíma. Tiltölulega fátæk þjóð sá
tækifærin í virkjun fallvatnanna og stóriðju til
aukinnar velmegunar.
Nú eru aðstæður aðrar. Þjóðin býr við mikla
velmegun og hún hefur efni á því að efna til um-
ræðna um framtíðina. Í þeim umræðum hljótum
við að svara þeim spurningum sem hér hefur
verið varpað fram. Og það skiptir miklu máli að
sá stóri hluti þjóðarinnar sem nú styður nátt-
úruvernd af margvíslegum ástæðum taki þátt í
þeim umræðum og jafnvel ákvörðunum. Það er
ekki fráleitt í ljósi þeirra umræðna sem hér hafa
farið fram síðustu árin að efna til atkvæða-
greiðslu meðal þjóðarinnar allrar um grundvall-
aratriði varðandi framtíðarstefnumörkun í
virkjanamálum.
Reynslan af framkvæmd stórvirkjana- og
stóriðjustefnu undanfarinna áratuga er sú að
yfirleitt hafa hafizt harðar deilur um þær fram-
kvæmdir, mismunandi harðar að vísu en sjaldan
jafn harðar og nú síðustu árin. Við eigum að
læra af þeirri reynslu.
Skýr og einföld stefnumörkun og atkvæða-
greiðsla meðal þjóðarinnar allrar um þá stefnu-
mörkun. Það er lýðræði. Þá þarf ekki að búa við
stöðugar deilur um framkvæmd þeirrar stefnu,
sem þjóðin sjálf hefur markað, hver og einn ein-
staklingur með atkvæði sínu.
Þótt hér hafi verið kallað eftir sjónarmiðum
náttúruverndarsinna varðandi umfangsmiklar
jarðvarmavirkjanir er jafnljóst að stjórnmála-
flokkarnir sjálfir þurfa að taka afstöðu til
þeirra. Það verður ekkert álver byggt í ná-
munda við Húsavík með öðrum hætti og það
verður ekkert álver byggt á Suðurnesjum án
þess að virkja jarðvarmann. Hver er afstaða
flokkanna til þessara mála?
Flokkarnir eru í þeim vanda staddir, að yf-
irleitt eru þingmenn þeirra eða frambjóðendur í
þeim kjördæmum eða byggðarlögum sem njóta
mundu góðs af slíkum framkvæmdum tregir til
að ganga gegn þeim og telja víst að þá mundu
þeir eða flokkar þeirra verða fyrir pólitísku
hnjaski. Það þarf sterk bein til að standa gegn
þeim efnahagslega ávinningi, sem t.d. Norð-
austurland og Suðurnes mundu hafa af bygg-
ingu álvera á þessum stöðum.
Í sjálfu sér er ekkert sem stendur í vegi fyrir
því að þessar umræður geti hafizt strax og að
þær fari m.a. fram í kosningabaráttunni fyrir
næstu þingkosningar. Hugmyndir álfyrirtækj-
anna liggja fyrir. Upplýsingar um möguleikana
á sviði jarðvarma liggja fyrir. Það er ekki eftir
neinu að bíða með frekari umræður um málið.
Að þessu sinni skulum við reyna að vanda okkur
í þessum umræðum.
Morgunblaðið/Kristinn
Kárahnjúkavirkjun
er að verða að veru-
leika. Allar hug-
myndir um að nú
eigi að stöðva þessar
framkvæmdir eru
fráleitar. Það verður
ekki til baka snú-
ið …
Stóra spurningin er
hins vegar sú hvert
verður framhaldið á
stórvirkjunum og
stóriðju, ef það verð-
ur eitthvert fram-
haldi. Það er tíma-
bært að beina
umræðunum í þenn-
an farveg.
Laugardagur 15. júlí