Morgunblaðið - 28.08.2006, Blaðsíða 12

12 MÁNUDAGUR 28. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
H
vert af öðru kúra þau í grösugum dölum inn af Vopna-
firði. Á einu er blómlegt kúabú, loðdýrarækt á öðru,
dúntekja því þriðja. Inn á milli eru eyðibýlin sem hafa
staðið þar til lengri eða skemmri tíma. Þessi ból eru
staðsett í Vopnafirði, í Hofsárdal, Sunnudal, Vest-
urárdal og Selárdal sem eiga það sameiginlegt að í þeim renna ár, sem
eru eftirsóttar vegna laxins sem þar gengur.
Um þrjátíu ár eru síðan Oddur Ólafsson læknir keypti fyrstu fimm
jarðirnar sem liggja að Selá. Á síðustu árum hefur sú saga endurtekið
sig með því að aðkomumenn hafa keypt jarðir á þessum slóðum. Sagt
er að fjársterkir einstaklingar og fyrirtæki hafi boðið hátt á annað
hundrað milljóna í einstakar hlunnindajarðir á þessum slóðum. Vopn-
firskir bændur telja þá sækja í atkvæðarétt veiðifélaga hinna víðfrægu
veiðiáa, Hofsár og Selár, afréttarlönd til skotveiða og sumir segja að
góðar jarðir séu prýðisgeymslustaður fyrir fjármuni, þær falli síst í
verði eftir því sem fram vindur.
Menn vilja ekki allir tjá sig mikið um jarðasölu eða átök innan, veiði-
félaganna í kjölfar æ meira vægis auðmanna í þeim, því hagsmuna-
árekstrarnir séu erfiðir. Hins vegar er ekkert launungamál að menn
hafa selt jarðir sínar vegna þess að freistandi upphæðir hafa verið í
boði og þá notað tækifærið til að losa sig við óarðbæran búskap. Eins
eru þeir sem hafa selt vegna fjárhagslegra þrenginga og vitað hvert
þeir mættu leita til að leysa sín mál. Aðrir verjast ásókn jarðakaupa-
manna og sitja sínar jarðir sem fastast af ýmsum ástæðum.
Freistandi upphæ
Langt í næsta byggða ból Verða læst hlið og afgirtar jarðir það sem koma skal í ríkara mæli í sveitum landsins?
Eftir Bergþóru Njálu Guðmundsdóttur
og Steinunni Ásmundsdóttur
Umræðan um jarðakaup heldur áfram og
í dag er litið til Vopnafjarðar, þar sem
hlunnindajarðir hafa verið eftirsóttar til
kaups á undanförnum árum.
Björn Halldórsson býr ásamtbróður sínum, mágkonu ogfjölskyldum félagsbúi á jörð-
unum Engihlíð og Vatnsdalsgerði í
Vopnafirði. Þeir reka eitt stærsta
kúa- og loðdýrabú landsins og eru að
auki með sauðfé.
Þetta eru kostajarðir sem eiga
2,4% í Hofsá og tvö atkvæði í veiði-
félagi árinnar, sem veltir um 60 millj-
ónum króna árlega.
„Jarðakaupamenn hafa vissulega
verið að safna atkvæðum í veiði-
félögum hér,“ segir Björn og bætir
því við að sín jörð sé ekki til sölu enda
hafi menn frekar áhuga á stærri jörð-
um með meiri hlunnindum.
„Fyrir um 20 árum kynnti ég mér
hvaða áhrif hlunnindi hafa á verð
jarða og þá var venja að átta til tólf-
falda árstekjur af hlunnindum til að
finna út hluta hlunnindanna í sölu-
verði eignarinnar. Fyrir fimm árum
var farið að tala um að fimmtán- til
tuttugufalda. Í dag eru menn örugg-
lega komnir í þrítugfalt eða meira. Á
tuttugu árum hafa hlunnindi bújarða
því meira en þrefaldast í verði og
óvíða finnast jafnmiklir landkostir og
góðar samfélagslegar aðstæður. Það
dregur jafnt innlenda sem erlenda
fjárfesta að okkur.“
Björn segir heimamenn komna í
minnihluta í veiðifélagi um Selá, en
nokkuð sé í að sama gerist í veiði-
félagi Hofsár. „Þó stefnir í það svo
miklir hagmunaárekstrar, peningar
og allur fjandinn annar er í húfi.“
Jarðir girtar af og þeim lokað
Björn hefur líka áhyggjur af því að
hinir nýju eigendur eða afkomendur
þeirra girði jarðirnar af og loki þeim
og slíkt geti valdið vandræðum í t.d.
smalamennsku. „Hitt er annað mál
að þeir sem hafa keypt mest í Vopna-
firði hafa alls ekki hagað sér svona.
Þeir hafa boðið heimamönnum tún-
nytjar og reynt að hluta til að koma
sér inn í samfélagið hérna, ásamt því
að veita nokkru fjármagni inn í það í
formi styrkja til félagasamtaka og
góðra málefna. Þetta fólk býr yfir
mörgum góðum mannkostum en það
lifir bara þessa kynslóð. Menn hafa
ekkert í hendi þegar sú næsta tekur
við.“ Björn bendir á að landbúnaður
hafi aldrei byggst upp fjárhagslega
og bændur því ekki efnast. „Hvað
getum við svo gert þegar koma menn
sem hafa nánast fengið lögformlegt
leyfi frá samfélaginu til að græða
peninga og bjóða margfalt það sem
við getum greitt fyrir landið?
Kannski erum við að komast á þann
tímapunkt að hér sé hægt að fram-
leiða gæðalandbúnaðarvöru fyrir er-
lenda markaði. Kannski erum við að
missa tökin á stórum hluta besta
landsins til að framleiða slíka vöru.
Þar er mikil þverstæða og afleit staða
fyrir atvinnugreinina næstu áratug-
ina.“ Björn segir líka að bölmóðurinn
í bændastétt fæli unga fólkið frá at-
vinnugreininni og gleymst hafi að
segja börnum að landbúnaður sé al-
vöru atvinnugrein.
Björn nefnir sem dæmi um „heita“
jörð í Vopnafirði Þorbrandsstaði,
sem eigi um 10% í Hofsá og hafi um 2
milljóna króna arð af laxveiðinni.
„Hreppurinn keypti jörðina fyrir
rúmlega 20 árum fyrir um 12 millj-
ónir. Fyrir nokkrum árum kom tilboð
í þessa jörð upp á 38 milljónir. Því var
ekki tekið enda jörðin ekki til sölu.
Þegar menn horfa á þær jarðir sem
Jarðirnar atkvæði í veiðifélögum
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Atvinnuvegur í kreppu Björn Halldórsson í Vopnafirði segir að bændur
geti ekki keppt við stóreignamenn í landkaupum.
Menn vita af því að jörðin erekki til sölu, en það hafaverið þreifingar og menn
viljað kaupa,“ segir Helgi Þor-
steinsson, bóndi og veiðileið-
sögumaður á Ytra Nýpi II í Vopna-
firði. Þar býr hann ásamt Guðbjörgu
Öldu Sigurðardóttur, fjórum börnum,
hundinum Lappa og búpeningi og un-
ir sér vel í fagurri náttúru.
Ytri Nýpur II þykir ágæt bújörð og
liggur í Vesturárdal og Selárdal, hún
er ekki mjög stór og á ekki heiðalönd
en aftur á móti land að Selá, einni af
betri laxveiðiám landsins. Á Ytra
Nýpi er stunduð sauðfjárrækt, skóg-
rækt og ýmis hlunnindabúskapur, s.s.
vaxandi æðarrækt og nokkur reki
ásamt arði af Selánni og veiðileiðsögn.
„Ég hef ekki hugmynd um hvað ég
gæti fengið fyrir jörðina og það skipt-
ir mig svo sem engu máli núna,“ segir
Helgi og telur öll tormerki á að nefna
upphæðir í þessu sambandi. „Ég vil
ekki selja vegna þess að amma mín og
afi keyptu þessa jörð í upphafi þegar
pabbi var mánaðargamall, foreldrar
mínir bjuggu hér og ég er hér fæddur
og uppalinn. Mér þykir vænt um
þessa jörð. Mig langar að halda áfram
að rækta hana eins og fyrirrennarar
mínir gerðu. Það hefur kostað okkur
mikla vinnu en ég sé hér ýmsa mögu-
leika, ekki aðeins í hefðbundnum bú-
skap, heldur einnig í æðarrækt, skóg-
rækt, ferðaþjónustu og þeim
hlunnindum sem fylgja jörðinni.“
Góð jörð er alltaf útgönguleið
Hann segir laxveiðiréttindin sjálf-
sagt ástæðu þess að jörðin sé eft-
irsótt enda gefi þau vel af sér. „Það
er áhugamál mitt og ástríða að vera
úti í náttúrunni í kringum laxveiðina
og ég vil að hún skapi okkur tekjur,
lífsafkomu og lífsfyllingu, eins og
hún gerir. Þannig tekur maður lífs-
gæðin inn dag frá degi í stað þess að
selja bestu mjólkurkúna. Það hefur
aldrei þótt góð latína og verður að-
eins gert einu sinni.“
Helgi segir að sá aukni áhugi á
landi undanfarið skili mörgum bónd-
anum peningum til að koma sér fyrir
annars staðar ef þeir vilja hætta. Það
sé vissulega hið besta mál. „Ég held
þó að Íslendingar vilji að landið sé
byggt. Menn vilja hafa fjölbreytt
mannlíf og menningu en ekki enda-
lausar eyðibyggðir. Það þarf að vera
fólk til að syngja í kirkjukórnum,
leika í leikfélaginu og hópast á
þorrablót og dansleiki, smala heið-
arnar og takast á við fjölmörg fram-
faramálefni hverrar sveitar. Það get-
ur auðveldlega verið spurning um
nokkra einstaklinga hvort starfsemi
af þessu tagi lifir eða deyr. Maður
finnur fyrir því hér að vantar yngri
Mér þykir vænt um þessa jörð
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Jörðin ekki föl Helgi Þorsteinsson segir lítið vit í að selja bestu kúna.
ben@mbl.is, steinunn@mbl.is