Morgunblaðið - 11.12.2006, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. DESEMBER 2006 13
Treystið aldrei alfarið á
kertaslökkvara
Munið að slökkva
á kertunum
i l
Slökkvilið Höfuðborgar-
svæðisins
seinna. Sá hinn sami var ákaflega
nískur á fé. Hann tímdi t.d. ekki að
kaupa sér mat í mötuneytinu, fannst
það allt of dýrt. Þess í stað fór hann
út í sjoppu í hádeginu og eyddi þar
þrefalt meiru í gos og sælgæti. Þá
eyddi hann heldur ekki fé í að kaupa
sér vinnugalla ef hægt var að komast
hjá því. Einu sinni stal hann stíg-
vélum frá vinnufélaga sínum og ætl-
aði þar með að spara sér þau útgjöld.
Upp komst um athæfið og vinnu-
félaginn var ekki beint gustgóður,
skipaði honum að skila stígvélunum.
Hinn var ófáanlegur til þess en féllst
á að kaupa ný stígvél handa vinnu-
félaganum. Það var sem sagt í lagi að
kaupa ný stígvél handa öðrum þótt
hann tímdi ekki að kaupa þau handa
sjálfum sér. Maður er búinn að kynn-
ast mörgum kúnstugum persónum
gegnum tíðina í þessu starfi.“
Mesta byltingin
í síldarvinnslunni
„Á þeim 40 árum, sem Ingi hefur
starfað sem verkstjóri í Vinnslustöð-
inni, hafa orðið gífurlegar breytingar
á vinnslunni. Hver skyldi mesta
breytingin vera? „Þetta er allt annað
í dag, á nær öllum sviðum. Hér áður
fyrr var t.d. algengt að þegar karl-
arnir voru að koma af sjónum komu
þeir við uppi í stöð á leiðinni heim til
að heilsa upp á kerlingarnar. Það
þekkist ekki í dag enda fær enginn
að koma inn í vinnslusal nema í sér-
stökum galla.
Svo er nær allt vélunnið í dag. Eitt
af því fáa sem er unnið með höndum
er snyrting á flökum. Það hefur orðið
mikil þróun í þessu. Þegar mest var
hér áður voru um 70 konur að vinna á
borðum. Svo komu flæðilínurnar og
þá fækkaði þeim um helming. Þeim
flæðilínum var svo hent út og bak-
kaflæðilínur komu í staðinn.
En mesta þróunin held ég að hafi
orðið þegar tókst á sínum tíma að
vekja áhuga fólksins á starfinu. Bón-
usinn varð til þess að konurnar fóru
að hugsa meira um vinnuna, bæði
aukin afköst og betri nýtingu sem
kom þeim til góða í kaupi. Það voru
þær sem þróuðu fiskvinnsluna í þá
átt sem við þekkjum í dag. Þrátt fyr-
ir alla tæknina og allt stálið hefur
fólkið sjálft átt mestan þátt í þessari
þróun.
En ég held að mesta byltingin hafi
orðið í síldarvinnslunni. Áður fyrr
vorum við kannski að vinna 100 tonn
yfir allt haustið. Nú komumst við
upp í 400 tonn á sólarhring. Og ég
hef ákveðnar skoðanir á því sem kall-
að er fullvinnsla á síldarafurðum. Ég
skoðaði í fyrra verksmiðju í Þýska-
landi sem vinnur að slíkri fullvinnslu.
Þar var verið að vinna 15 til 20 teg-
undir af síldarréttum og þessu þurfti
svo að koma á markað strax. Eitt
bretti var þarna og mér var sagt að
þetta væri sérunnið fyrir eitt hérað í
Þýskalandi, hvergi borðað annars
staðar. Ég held að við eigum ekki
séns í framleiðslu á borð við þetta,
við erum einfaldlega of langt frá
markaðnum. Við gerum best, eins og
við erum að gera í dag, að flaka og
vinna með fáum höndum fyrir þenn-
an iðnað sem við getum ekki keppt
við.
Það hefur líka orðið mikil breyting
í loðnunni og hrognavinnslunni. Ég
er búinn að vinna við þessa vinnslu
alveg frá upphafi. Fyrst í stað vorum
við bara með skóflur í hrognunum en
nú er komin meiri tækni í það. Hið
sama á við í loðnufrystingunni og af-
köstin hafa margfaldast.
Ég man eftir alveg dásamlega
skemmtilegu atviki úr loðnuvinnsl-
unni. Það var þegar Spasskí, heims-
meistari í skák, kom í heimsókn til
okkar. Það var á loðnuvertíð og þá
var allt handflokkað, fólkið stóð í röð
við færibandið og tíndi úr. Þarna var
fólk alveg búið að fókusera sig á
bandið. Svo þegar heimsókninni var
lokið og heimsmeistarinn farinn út
ákvað ég að gefa pásu og slökkti á
bandinu. Og þá hallaðist öll röðin til
hliðar í sömu átt og endaði með því
að allir duttu. Þessi snöggu viðbrigði
ollu því.“
Fiskvinnslan hefði átt
að fá hlutdeild í kvótanum
„Ég byrjaði í tækjunum í Vinnslu-
stöðinni en fór svo upp í sal, fyrir
gos, og hef verið þar síðan. Ég lenti
svo í því að starta þessu aftur eftir
gos. Það var erfitt til að byrja með,
mikið af óvönu fólki og langur vinnu-
tími. Og vertíðirnar hér áður fyrr
voru erfiðar. Yfirleitt var unnið frá
kl. átta til tíu alla daga en reynt að
hafa frí á sunnudögum. Þetta var
fyrir tíð kvótans og kallað að bjarga
verðmætum. Svo var kvótinn settur
á. Og hvað kom þá í hlut þeirra sem
höfðu unnið við það að bjarga þess-
um verðmætum? Ekkert. Það hefði
ekki verið óeðlilegt að báðir aðilar
hefðu fengið hlutdeild í kvótanum,
útgerðin og vinnslan og þá ekki síst
fólkið sem hafði unnið að verðmæta-
sköpuninni. En allir vita hvernig
kaupin gerðust, útgerðin fékk allan
pakkann. Mér fannst þetta alltaf
ósanngjarnt og finnst það enn. En
við áttum okkur ekki málsvara og
þetta var þagað í hel.
Mér finnst ekki eftirsjá að þessum
gamla vertíðarbrag þegar unnið var
út í eitt. Reyndar er hálfgildings ver-
tíðarbragur á þessu hjá okkur í hum-
arvinnslunni. Þá er unnið frá kl. sjö á
morgnana fram að kvöldmat alla
daga nema hvað við höldum okkur
við þá reglu að vinna ekki á sunnu-
dögum og reynum að hafa laug-
ardagana styttri. Hjá okkur, sem
stjórnum þessu, er vinnudagurinn
lengri. Ég er yfirleitt að frá sex á
morgnana fram til átta eða níu á
kvöldin. Við höfum verið með ein-
staklingsbónuskerfi í humrinum og
það kemur vel út. Kvenfólkið þróaði
það kerfi í bolfiskinum áður fyrr og
það er svipað núna. Humarvinnslan
hefur frá upphafi byggst mikið á
skólafólkinu en nú er að verða breyt-
ing á. Bæði byrjar humarvertíðin
fyrr og svo eru skólarnir alltaf að
lengjast þannig að þetta er mest full-
orðið fólk sem vinnur í humrinum
núna.“
Ferðalög í sumarfríinu
Ingi er kvæntur Ragnheiði Guð-
laugu Björgólfs Hjelm sem er ættuð
frá Eskifirði. Reyndar tengist henn-
ar ættbogi til Eyja, því að fóst-
urmóðir hennar, Helga Stef-
ánsdóttir, átti tvo bræður hér í
Eyjum, þá Hafstein Stefánsson og
Pétur pól.
„Við Gulla byrjuðum okkar bú-
skap í austurendanum í Skógum, þar
sem Jói danski býr núna. Svo byggð-
um við í Hrauntúninu, fluttum inn á
lokadaginn 1972 og þar hefur okkar
heimili verið síðan ef nokkrir mán-
uðir í gosinu eru undanskildir. Og
börnin eru fjögur, barnabörnin sex
og fyrir átti ég eina dóttur sem á tví-
bura.
Við eigum okkur sameiginlegt
áhugamál sem er ferðalög. Auk þess
að hafa farið um nær allt Ísland höf-
um við farið víða erlendis, heimsótt
fjölmörg lönd í fjórum heimsálfum.
Við byrjuðum með tjald, síðan
tjaldvagn og höfum síðan átt tvö
fellihýsi. Fyrstu ferðina fórum við
1974, með tjald og Skódabíl og þrjú
börn. Fórum hringinn kringum Ís-
land á þremur vikum og enduðum á
hátíðinni á Þingvöllum. Ferðalög eru
löngu orðin fastur liður í sumarfríinu
okkar. Mér finnst t.d. mjög gaman að
ferðast um Vestfirði, þar eru áhuga-
verðir staðir sem eru ekki mjög fjöl-
sóttir af ferðamönnum. Þá höfum við
líka ferðast um hálendið og við höf-
um farið í allar ferðirnar með jeppa-
klúbbnum Herði hingað til. Reyndar
misstum við af ferðinni í sumar, þar
sem við vorum erlendis. Í þeim ferð-
um höfum við alltaf verið einstaklega
heppin með veður og höfum farið á
staði og kannað leiðir sem menn fara
ekki einir, eins og Gæsavatnaleið.“
Fiskiðjuhúsið sem safn
fyrir fiskvinnsluna
„Fiskveiðar og fiskvinnsla hafa átt
nokkuð undir högg að sækja á síð-
ustu árum, eru ekki lengur sú und-
irstaða þjóðarbúsins sem áður var.
Hvernig líst Inga á þá þróun? „Við
megum passa okkur á þeirri þróun.
Við megum ekki missa niður kunn-
áttuna í vinnslu á fiski. Ef hún hverf-
ur neyðumst við til að senda allan
fisk á markað og þar með værum við
ofurseld því verði sem markaðurinn
ákvæði hverju sinni. Það gæti verið
varhugavert. Svo hefur áhugi á þess-
ari vinnu minnkað. Það gengur oft
illa að fá fólk í vinnu. Það sjónarmið
hefur líka verið ríkjandi að ráða frek-
ar fáa og skaffa þeim mikla vinnu.
En svo er það spurning hvort tíð-
arandinn er sá í dag að fólk vilji lang-
an vinnudag.
Ég hef verið að hugleiða það, eftir
þær gífurlegu breytingar sem fisk-
iðnaðurinn hefur gengið í gegnum á
þessum árum, að við þyrftum að
koma okkur upp safni í líkingu við
Síldarminjasafnið á Siglufirði. Það er
mikið af tólum og tækjum sem er að
týnast eða er þegar týnt. Þetta þarf
að varðveita. Ég hef séð fyrir mér
Fiskiðjuhúsið í nýju hlutverki þar.
En þetta kostar mikið og líka spurn-
ing hvort túrisminn í Eyjum er nógu
mikill til að verjandi væri að koma
upp slíku safni. En svona söfn eru
mikil lyftistöng fyrir byggðarlög, t.d.
Síldarminjasafnið og Galdrasafnið á
Hólmavík. Ef unnt væri að fá fjár-
sterka aðila til að taka þátt í þessu
gæti það verið mjög spennandi kost-
ur. En allt er þetta spurning um pen-
inga.“
Grasið er ekkert
grænna hinum megin
Ingi segir að á sínum tíma hafi
hann verið að hugsa um að fara í iðn-
nám. En hvað skyldi hafa breytt
þeirri ákvörðun? „Ég var búinn að
vera í fimm ár hjá Vinnslustöðinni
þegar mér bauðst samningur um
nám í rafvirkjun. Þegar ég færði það
í tal við Sighvat Bjarnason, sagði
hann: „Þeir sem hafa áhuga á því
sem þeir eru að gera í fiski verða
aldrei atvinnulausir í Vest-
mannaeyjum.“ Kannski urðu þessi
orð til þess að ég ákvað að vera
áfram í fiskinum. En ég hef oft spurt
mig hvort þessi orð eigi við í dag.
Satt best að segja sé ég ekki fyrir
mér annað sem getur komið í staðinn
fyrir fiskvinnsluna hér, ekki enn að
minnsta kosti. Og þegar upp er stað-
ið er ég ágætlega sáttur við að hafa
valið fiskinn. Grasið er oftast ekkert
grænna hinum megin við girð-
inguna.“
Morgunblaðið/Sigurgeir
Verkstjórinn Það hefur margt breytzt á þeim fjörutíu árum, sem Ingi hef-
ur unnið í Vinnslustöðinni, en nú er Vinnslustöðin orðin sextíu ára.