Morgunblaðið - 08.08.2007, Page 20

Ífyrsta lagi er það almenn-ingur sem þarf á þessumupplýsingum að halda, einn-ig starfsmenn í atvinnulíf-
inu, í matvælaiðnaðinum og síðan
fólk sem vinnur við rannsóknir
eins og til dæmis í næringar-
fræði.“ segir Ólafur Reykdal,
verkefnastjóri hjá Matís.
Gagnagrunnurinn sjálfur sem er
kallaður Ísgem, og á sér nokkurra
ára sögu, varð upprunalega til á
Keldnaholti hjá Rannsóknastofnun
landbúnaðarins og er þar ýmislegt
forvitnilegt að finna sem varðar
alla þá sem vinna innan mat-
vælaframleiðslu, fyrir þá sem láta
sig hollustu varða eða bara þá sem
hafa áhuga á mat.
Vefurinn býður þannig upp á
tvennt sem er aðgengilegt hverj-
um þeim sem áhugann hefur.
Annarsvegar eru birtar upplýs-
ingar um fjölmörg efni í 900 fæðu-
tegundum og hinsvegar eru til
töflur á pdf-formi þar sem auð-
veldara er að bera saman ein-
stakar fæðutegundir. „Ef einhver
þarf að fá ítarlegar upplýsingar
um einhverjar tiltekna fæðuteg-
und þá er upplagt að nota gagna-
grunninn.“
Hægt er að fletta upp fæðuteg-
undum sem algengar eru á borð-
um landsmanna og má þar t.d.
finna kjötfars sem inniheldur þrjá
þungmálma, blý, kvikasilfur og
kadmín sem eru ágætis dæmi um
óæskileg efni sem finnast í ís-
lenskri matvöru. Fyrst og fremst
er þó ítarlegt yfirlit yfir nauðsyn-
leg næringarefni í matvælum.
Matís gefur þannig upp bæði
æskileg og óæskileg efni sem finn-
ast í fæðutegundum enda er Matís
ætlað að fást við áhættumat á
fæðutegundum. Vefurinn er hins-
vegar bara fyrsta skrefið í að gera
gögn um matvörur aðgengileg og
á næstunni verður birt meira af
gögnum, m.a. um óæskilegu efnin.
Einnig mun koma myndasafn á
vefinn sem mun að sögn Ólafs
hjálpa til við að skilgreina fæðu-
tegundirnar.
Prótín, fita og kolvetni
Gagnagrunnurinn er einnig
handhægur að því leytinu til að af-
ar fljótlegt er að nálgast upplýs-
ingar um samsetningu fæðuteg-
undanna og þannig er auðvelt
fyrir þá sem fylgjast vel með
fæðuvali sínu að vita hvernig á t.d.
að draga úr fitu en auka prótín-
neyslu.
Í litlum ramma efst á vefsíðunni
sést þannig samsetning þeirrar
fæðutegundar sem er valin í hvert
sinn; kaloríuinnihald í 100 g af
kjötfarsi er til að mynda 834 kJ,
eða 199 kcal, annarsvegar og hins-
vegar 21% prótín, 67% fitu og 12%
kolvetni. 100 g af ýsu í formi harð-
fisks innihalda svo 1385 kJ, eða
331 kcal, 93% prótín og aðeins 7%
fitu.
Þannig má vinna sig áfram í
gegnum gagnagrunninn og skoða
hvaða fæðutegundum ætti að
draga úr neyslu á. Þær einingar
sem eru notaðar á vefsíðunni eru
líka þær einingar sem eru notaðar
á umbúðum fæðutegundanna og
því er auðvelt að heimfæra eining-
arnar á það sem keypt er út í búð.
Ólafur segir gagnagrunnin vax-
andi og mun notagildi hans aukast
með tilkomu fleiri upplýsinga.
„Þetta er líka tæki fyrir sérfræð-
ingana og þess vegna erum við að
birta þetta svona, þó að sumum
finnist þetta nokkuð flókið, en
þessi birting á Netinu er mikilvæg
því með þessu móti má gera þess-
ar upplýsingar aðgengilegar fyrir
alla. Það sparast í útgáfunni, þarf
ekki að gefa þetta út á pappír og
þá er einnig hægt að gefa nýjustu
upplýsingarnar út jafnóðum. Ég
held að við getum státað af því að
vera búin að taka saman upplýs-
ingar um mest af þeim matvælum
sem eru aðgengileg í landinu. Við
höfum nær alveg náð að taka sam-
an það sem er til um næring-
arefni. Við vildum að sjálfsögðu að
það yrðu gerðar fleiri mælingar en
það gerist smám saman,“ segir
Ólafur.
Skortir enn á prótínneyslu
Manneldisráð mælir með því að
einn þriðji hluti matardisksins sé
prótín og þriðjungur kolvetni. Ís-
lendingar eiga því nokkuð langt í
land með að neyta prótíns í því
magni sem mælt er með, því árið
2005 var prótínneyslan aðeins
13,5% á meðan kolvetnisneyslan
var 47,3%. Fituneysla er líka enn
þá mikil, en hún var 36,6% árið
2005.
Það kemur kannski ekki á óvart
að kolvetnisneysla Íslendinga sé
mikil enda er kolvetnishlutfall í
t.d. pilsner og bjór hátt. Appels-
ínusafi er þó enn kolvetnisríkari
eða með 91% á móti 37% í pilsn-
ernum. Safinn er sömuleiðis fitu-
ríkari en ölið þó ekki muni þar
miklu, hlutfallið í bjórnum er 0%
en 2% í appelsínusafa.
ingvarorn@mbl.is
Pylsa í brauði
Ein með öllu;
prótín 15%,
fita 44% og
kolvetni 41%.
900 fæðutegundir komnar á skrá
Fýsi þig að vita hve mikið er af alkóhóli, sykri, prótíni,
fitu, eða jafnvel þungmálmum í þeirri fæðu sem þú
neytir þá er svarið líklega að finna á vef Matís, sem
geymir upplýsingar um 900 fæðutegundir. Ingvar
Örn Ingvarsson kynnti sér málið.
Þannig má vinna sig
áfram í gegnum gagna-
grunninn og skoða hvaða
fæðutegundum ætti að
draga úr neyslu á.
Poppkorn
prótín 8%,
fita 49% og
kolvetni 43%.
Sveppir
prótín 47%,
fita 13% og
kolvetni 39%.
Kjúklingur
prótín 40%
og fita 60%.
Hunangsmelóna
9% prótín,
7% fita og
84% kolvetni.
Ís í formi
prótín 11%,
fita 38% og
kolvetni 51%.
Matís varð til við sameiningu
þriggja ríkisstofnana í byrjun
þessa árs, en stofnanirnar voru
áður Rannsóknastofnun fiskiðn-
aðarins, Matvælarannsóknir
Keldnaholti og Rannsóknastofa
Umhverfisstofnunar.
heilsa
20 MIÐVIKUDAGUR 8. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Á vefmiðli bandarísku sjúkra-stofnunarinnar MayoClinicer að finna lista yfir ein-
kenni sem fólk ætti ekki að líta
framhjá geri þau vart við sig, enda
bendi þau til þess að gott gæti ver-
ið að leita til læknis.
1. Óvænt þyngdartap:
Óútskýrt þyngdartap getur m.a.
verið merki um skjaldkirtils-
ofvirkni, þunglyndi, lifrarsjúkdóm
eða krabbamein.
2. Viðvarandi hiti:
Viðvarandi hiti í meira en viku
af ókunnum ástæðum, getur verið
merki um leynda sýkingu, allt frá
þvagfærasýkingu til berkla. Einnig
getur það verið merki um undir-
liggjandi krabbamein.
3. Mæði:
Ef fólki finnst það ekki geta
andað djúpt eða finnur fyrir óút-
skýrðri mæði, skal leita læknis.
Mæði getur m.a. stafað af ýmsum
lungnasjúkdómum, hjartavanda-
málum og kvíða.
4. Hægðavandamál:
 Stöðugur og mikill niðurgangur
í meira en tvo daga.
 Vægur niðurgangur sem er við-
varandi í meira en viku.
 Hægðatregða/harðlífi í meira
en tvær vikur.
 Óútskýrð þörf til að fara á kló-
settið.
 Blóðugur niðurgangur.
 Svartar eða tjörulitaðar hægð-
ir.
Breytingar á hægðum geta ver-
ið merki um bakteríusýkingu eins
og t.d. kamfílóbakteríu- eða salm-
onellusýkingu. Einnig getur það
verið merki um veirusýkingu,
bólgu eða ristilkrabbamein.
5. Breyting á andlegu ástandi:
 Skyndilegar eða stigvaxandi
ruglingslegar hugsanir.
 Ráðleysi og/eða áttavilla.
 Skyndileg árásarhneigð eða of-
beldisfull hegðun.
 Ofskynjanir hjá þeim sem aldr-
ei hefur fundið fyrir slíku.
Breytingar í hegðun og hugsun
geta m.a. verið vegna sýkinga,
höfuðáverka, hjartaáfalls, lágs
blóðsykurs eða vegna lyfja.
6. Öðruvísi eða ákafur höfuð-
verkur (sérstaklega ef fólk er
eldra en 50 ára).
Eftirfarandi einkenni höf-
uðverkja geta verið af völdum
Níu góðar ástæður
fyrir að leita til læknis
Reuters
Í læknisskoðun Ýmis líkamleg ein-
kenni eru þess eðlis að það borgar
sig að líta ekki framhjá þeim, held-
ur ætti fólk að setja sig í samband
við heimilislækninn sinn.
reyndust vera á leið
upp á efri hæðina og
kom í ljós að daglega er
þar tekið á móti mörg-
um slíkum hópum. Þar
hefur fólk vart komist
að í sumar nema eiga
pantað borð. Ekki að
furða því maturinn er
afbragð.
x x x
Laugar á Íslandi erusérstakt rann-
sóknarefni. Víkverji
kannaði þrjár um
helgina. Innilaugin á
Ólafsvík er barn síns
tíma, en skemmtileg.
Laugin á Lýsuhóli er græn og botn-
inn svo sleipur að vart er hægt að
fóta sig, en vatnið mun vera græð-
andi. Á Stykkishólmi er bæði inni-
og útilaug, fín rennibraut og tónlist
ómar út hátölurum. Ekki skemmdi
fyrir að sjálfsagt var að ungur sund-
laugargestur fengi að skjóta á körf-
una í íþróttasalnum er aðrir í fjöl-
skyldunni töfðust í búningsklefum.
x x x
Að sundi loknu er sérstök upp-lifun að fara í vatnasafn Roni
Horn þar sem vatn úr jöklum Ís-
lands er geymt á súlum og orð, sem
lýsa veðri, eru letruð á gólfið.
Snæfellsnes sýndi ásér margar hliðar
um verslunarmanna-
helgina. Á föstudag og
laugardag blés vindur
af krafti svo stöngul-
menni tókust nánast á
loft, á sunnudag skein
sól í heiði í hægum
andvara og á mánudag
var skýjað og rigning-
arúði, en veður hlýtt.
x x x
Þótt veðrið hafi tek-ið á móti gestum
með látum var allt við-
mót íbúa til fyrir-
myndar.
x x x
Þegar Víkverji hafði orð á þvíhvað umferðin á Snæfellsnesi
var lítil um helgina kom í ljós að þar
hefur mikill straumur ferðamanna
verið í sumar og tíðin slík að elstu
menn muna vart annað eins.
x x x
Narfeyrarstofa nefnist veitinga-staður í Stykkishólmi. Þegar
komið er inn blasir við lítil og vistleg
matstofa. Víkverja leist því ekki á
blikuna þegar fyrir utan stoppaði
stór rúta full af ferðamönnum, sem
byrjuðu að tínast inn á staðinn. Þeir






 víkverji skrifar | vikverji@mbl.is