Morgunblaðið - 07.10.2007, Síða 16

16 SUNNUDAGUR 7. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Nínu L. Khrushchevu
VÍN | Fyrir alla þá sem enn stóðu á gati yfir því
hver Vladimír Pútín væri er ráðgátan leyst. Að-
farir hans í síðustu viku sýna að hann er hinn nýi
alráður í Rússlandi. Hann er keisari, það er
ósköp einfalt.
Þau sjö ár, sem liðin eru frá því að Pútín tók
völdin í Kreml, hafa verið tími misvísandi skila-
boða. Annars vegar virðist hann vera menntað-
ur og fjölhæfur leiðtogi, sem er staðráðinn í að
nútímavæða Rússland. Hins vegar hefur hann
með hjálp þríeykis hersins, iðngeirans og KGB,
hinna svokölluðu sílovíka, markvisst veikt eða
fjarlægt allar hömlur á persónulegt vald sitt um
leið og hann hefur eflt getu ríkisins til að brjóta
stjórnarskrárvarin réttindi almennra borgara.
Í þessari viku sagði Pútín flokknum Samein-
að Rússland að hann myndi setja nafn sitt efst á
kjörseðilinn í kosningunum, sem ráðgert er að
fari fram 2. desember. Það gæti gert honum
kleift að verða næsti forsætisráðherra Rúss-
lands eftir forsetakosningarnar, sem á að halda í
mars 2008. Auðvitað munu Rússar, eins og Pút-
ín orðaði það, þurfa að kjósa sem forseta „ær-
legan, hæfan, skilvirkan, nútímalegan mann“.
En það þýðir í raun að Rússar eigi að velja
mann, sem Pútín hefur valið sjálfur til að vera
eftirmaður sinn.
Mótsagnakenndar skoðanir Pútíns
Ef þessi spá rætist verður það sorglegt fyrir
Rússa, ekki vegna þess að Pútín muni sitja
áfram við völd – nokkuð sem allir Rússar vita að
hann mun gera. Rétt er að Pútín hefur safnað til
sín meira ákvörðunarvaldi en nokkur dæmi eru
um í Rússlandi eftir lok Sovétríkjanna. En flest-
ir Rússar líta svo á að hann sé mikill leiðtogi og
eigna honum heiðurinn af því að hafa bjargað
landinu frá gjaldþroti og örvæntingu Jeltsín-
tímans og fært til auðs og velmegunar á aðeins
sjö árum. Velþóknun kjósenda á honum mælist
yfir 70% í hverri skoðanakönnuninni á fætur
annarri.
Pútín hefur mótsagnakenndar skoðanir og
virðist vera full alvara með það. Hann hvetur
samtímis til fjölflokkalýðræðis og miðstýringar
valdins. Hann er hlynntur frjálsum efnahag, en
vill að ríkið ráði því hvernig auðnum er skipt og
hver hagnast á því.
Rússar sjá ekki fremur en forseti þeirra mót-
sögnina milli þess að bæta eigin hag og stöðu
Rússlands á alþjóðavettvangi síðan á níunda
áratugnum og að grafa undan stofnunum lýð-
ræðisins.
Auðvitað eru hinar formlegu stofnanir lýð-
ræðisins í Rússlandi á sínum stað, en án frjálsra
fjölmiðla, sjálfstæðs réttarkerfis og frjálsra
kosninga í héruðum landsins þar sem félagar
Kremlar á borð við Ramzan Kadírov í Tétsníu,
eru nú við völd, fjarar undan þeim.
Rússar vildu frekar hafa „landsföður“, sama
hvort titillinn er keisari, stjórnandi, forseti eða
forsætisráðherra en að fylgja lögum og reglum.
Pólitísk snilld Pútíns er að hafa áttað sig á
þessu.
Jafnvel þótt Pútín hafi tekist að finna leið til
að halda völdum án þess að breyta stjórnar-
skránni – nokkuð sem hverfandi hópur demó-
krata í Rússlandi velti fyrir sér fram og til baka
hvort hann myndi gera – blasir við hvað aðferðir
hans eru í eðli sínu ólýðræðislegar. Flutningur
hans úr einu háu embætti í Kreml í annað í
Hvíta húsinu þar sem þingið situr er bara
tæknilegs eðlis. Pútín verður keisari sama
hvaða embætti hann hefur formlega með hönd-
um.
Dálæti á sterkum leiðtogum
Þetta mun virka vegna þess að Pútín er eins
og allir góðir KGB-menn meistari sviðsmynd-
anna. Sagt hefur verið að forsetalýðræði Rússa
styrki aðeins þá tilhneigingu, sem gætir í póli-
tískri menningu Rússlands, að taka fram yfir
leiðtoga, sem „stýra styrkri hendi“, en þing-
bundið lýðræði myndi gefa kost á meiri lóðréttri
valddreifingu. Þannig að Pútín framtíðarinnar
getur á forsetastóli sagt að hann stjórni í sam-
ræmi við hið ofurlýðræðislega þingræðismódel
Ítala. Hvað gæti verið lýðræðislegra?
En ef Pútín, sem hefur notað sjö ár í að búa til
lóðrétt valdakerfi til að koma á stöðugleika á ný
og endurvekja stoltið, sem glataðist við lýðræð-
isvakningu Jeltsíns í Rússlandi, vill í raun
tryggja hagsmuni lands síns myndi hann feta í
fótspor Jeltsíns og víkja af sviðinu. Lærdóm-
urinn af óstjórn kommúnistaáranna er eftirfar-
andi: Enginn einn maður eða flokkur getur vitað
nóg til að stjórna nútíma hagkerfi. Aðeins lýð-
ræðisríki og frjálsir markaðir gefa frá sér þau
merki, sem stjórnvöld þurfa á að halda til að
geta brugðist rétt við.
Þegar öllu er á botninn hvolft felast kostir
hornsteina lýðræðisins í því hversu fyrirsjáan-
legir þeir eru. Aðeins Rússar með aðdáun sína á
hinum sterka leiðtoga halda sig fast við mik-
ilvægi og hlutverk einstaklingsins í sögunni. Til
samanburðar eru vel heppnuð lýræðisríki
byggð á þeirri hugsun að enginn sé ómissandi.
Eftir 11. september 2001 vildu margir að Rudy
Giuliani, þáverandi borgarstjóri, sæti áfram við
völd. En lýðræðið krafðist kosninga og nú segja
margir að núverandi borgarstjóri, Michael Blo-
omberg, hafi jafnvel staðið sig betur en Giuliani
hefði getað gert í að blása nýju lífi í borgina.
Þannig að beri Pútín hag Rússlands fyrir
brjósti ætti hann að gefa keisarahugmyndir sín-
ar upp á bátinn og láta af embætti, ef ekki hætta
alveg í pólitík. Hann gæti íhugað að fá sér vinnu
í einkageiranum eins og Gerhard Schröder, eða
skrifað bækur og hjálpað fórnarlömbum risa-
flóðbylgjunnar eins og Bill Clinton eða orðið
umhverfisverndarsinni eins og Mikhaíl Gorbat-
sjov, sem væri enn betra.
En það virðist vera til of mikils mælst af
KGB-manninum fyrrverandi. Fyrir Pútín er
enginn munur á því að missa völd og láta af þeim
með reisn.
Pútín af Rússlandi
Forseti Rússlands hefur fundið leið til að halda völdum en aðferðirnar eru ólýðræðislegar  Flutningur
úr einu háu embætti í annað er bara tæknilegs eðlis  Pútín verður keisari sama hvað embættið kallast
Reuters
Rússlandskeisari Vladimír Pútín Rússlandsforseti tilkynnir á þingi flokksins Sameinað Rúss-
land í Moskvu að hann verði efstur á lista flokksins í þingkosningunum í desember.
RÚSSLAND»
»En það virðist vera til of
mikils mælst af KGB-
manninum fyrrverandi. Fyrir
Pútín er enginn munur á því að
missa völd og láta af þeim með
reisn.
Höfundur kennir alþjóðastjórnmál við The New
School í New York og er um þessar mundir
gestakennari við Hugvísindastofnunina í Vín. Ný
bók hennar, Imagining Nabokov: Russia Bet-
ween Art and Politics, kemur út í haust.
©Project Syndicate, 2007.
FÖST Í FRÉTTANETI»
Britney Spears, svaraði hann. Ég
hef á tilfinningunni að ástandið í
Búrma hafi fallið í skuggann af
forræðisdeilu hennar og Kevin Federline um
syni þeirra. Persónulega kýs ég frekar að
byrja daginn með því að smella á fyrirsögnina
Federline fékk strákana – og Britney fór í
brúnkuúðatíma heldur en fyrirsögnina
Fjöldamorð á munkum.
Auður minnti á að Britney hefði verið kastað
fyrir ljón á barnsaldri – og nú væru þau að
svona illmenni hugsa.
Aftur veifaði Auður bollanum í
áttina að honum og fékk nú kaffi.
Er ekkert hægt að gera?
andvarpaði hún eftir sjóðandi
heitan sopa.
Viltu að George Bush ráðist inn
í Búrma til að koma á vestrænum
gildum? spurði Þórarinn og háðið
í röddinni var nú auðheyrilegt. Já,
eða jafnvel Hillary Clinton, ef það
dregst úr þessu. Tilraunir til að
réttlæta innrás fyrir
alþjóðasamfélaginu eru tímafrekar –
og af news.bbc.co.uk/2/hi/americas
að dæma er hún fyrirferðarmikil í
keppninni um Hvíta húsið.
Auður kipptist við svo kaffi skvettist
á vinstra handarbakið og bræddi sér leið
inn í hörundið. Ég vil ekki að Bush geri
neitt, hvæsti hún.
Í afsakandi tón kvaðst Þórarinn vera
þreyttur á stríðsfréttum. Síðan skrúfaði hann
frá kalda vatninu svo hún gæti kælt brunasárið
og spurði hvort þau ættu frekar að rabba um
aðra konu sem átt hafði í erfiðleikum með að
dvelja undir sama húsþaki og synir hennar
tveir.
Hvaða konu? urraði hún með höndina undir
vatnsbununni.
Höfundar eru heimavinnandi hjón í
Barcelona.
Auður Jónsdóttir og Þórarinn Leifsson
audur@jonsdottir.com og totil@titil.com
F
réttamynd af blóði vættum
munkaskó á eyðilegri götu í
Búrma var sem límd í huga
Auðar. Hvað hugsar
herforingjahyski sem stráfellir
munka og lokar móður tveggja sona, sem
jafnframt er handhafi friðarverðlauna Nóbels,
árum saman inni í stofufangelsi, hváði hún.
Sennilega hafa Nóbelsverðlaunin átt sinn
þátt í að frelsishetjan Aung San Suu Kyi hefur
enn ekki verið brytjuð í spað á götum
Rangoon, tautaði Þórarinn meðan hann
fylgdist með kaffikönnunni skoppa á
gaslogunum.
Svona kaldhæðni er hallærisleg, fussaði
Auður og veifaði bolla í áttina að honum þegar
kaffikannan byrjaði að syngja.
Þá er sannleikurinn hallærislegur, sagði
Þórarinn. Í gær las ég fréttaskýringu á
spiegel.de/international sem fjallaði um
fjöldamorðin á munkum og öðru fólki í skjóli
nætur. Herforingjastjórnina hlýtur að klæja í
fingurna að drepa Aung San Suu Kyi sem
hefur með reglulegu millibili setið í
stofufangelsi fyrir að biðja um lýðræði síðan
herinn tók völdin árið 1988 – en áður hafði hún
mótmælt harðstjóranum Ne Win. Fyrstu árin í
stofufangelsinu fékk hún hvorki að hitta syni
sína tvo né eiginmann – sem síðar lést úr
krabbameini. Mig langar ekki að vita hvað
klára að rífa hana í sig. Í rauninni
væri Britney farin að minna hana á
Díönu prinsessu og stormasamt
fjölmiðlalíf hennar; já, enn eina
konuna sem fór á mis við að njóta
lífsins með tveimur sonum
sínum. Svo bætti hún við að
undanfarna daga hefði
réttarrannsókn valdið því að
breska pressan kreisti enn meiri
mat úr dauðaslysinu og
vangaveltum um hvort Díana hefði
gengið með þriðja barnið. Á
mirror.co.uk mátti lesa að hún hafði
verið á pillunni undir það síðasta.
Díana komst þó aldrei í kast við
katalónska sjálfstæðissinna, sagði
Þórarinn. Á 20minutos.es las ég að
síðustu daga hafi þeir kveikt í myndum af
Juan Carlos Spánarkonungi á götum úti
og krafist að Katalónía verði sjálfstætt
ríki með Barcelona sem höfuðborg.
Spennan eykst stöðugt. Núna síðast
hengdu háskólanemar stóra dúkku sem
líktist kónginum.
Auði varð aftur hugsað til morðmynda frá
Búrma þegar hún muldraði: Kannski endar
þetta með ofbeldi …
Já, sagði Þórarinn. Því gróft er það. Svipað
og að unglingar í Narsarsuaq myndu brenna
göt með Prins-sígarettum á dúkku í mynd
Margrétar drottningar – sem á reyndar líka
tvo syni.
Loksins flissaði Auður.
Hetjur og fórnarlömb – og börnin þeirra
Breska pressan kreisti enn
meiri mat úr dauðaslysinu
og vangaveltum um hvort
Díana hefði gengið með
þriðja barnið.
Rússland | Aðfarir Valdimírs Pútíns í síðustu viku sýna að hann er hinn nýi alráður í Rússlandi; hann er
keisari Föst í fréttaneti | Tvær ólíkar konur, sem fara á mis við að njóta lífsins með tveimur sonum sínum.
Erlent | Þýsk yfirvöld telja vaxandi líkur á að liðsmenn Stasi hafi myrt, stjórnarformann Deutsche Bank árið 1989.
VIKUSPEGILL»