Morgunblaðið - 10.11.2007, Blaðsíða 20

20 LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
UNDANFARIN ár hafa verið töluverðar
breytingar í áherslum og ímyndum í hönnun.
Þá fyrst og fremst hvert og hvaðan hugmyndir
eru sóttar og hvaðan innblástur er fenginn. Al-
gengt er að hönnunin einkennist af skrauti og
fyrirmyndum úr fortíðinni, úr hefðum og menn-
ingararfi hverrar þjóðar. Nýjar spurningar
hafa verið settar fram um nauðsyn tengsla við
ræturnar í hraða neyslusamfélags og hnattvæð-
ingar. Það er einkennandi fyrir tímamót svo
sem aldamót, að menn leiti til upprunans og
reyni á allan hátt að styrkja eigin ímynd og sér-
kenni. Slíkt hefur verið í gangi nú í upphafi
nýrrar aldar þar sem mörk eða ,,landamæri
hafa rofnað við nýtt samskiptanet og samruna
ólíkra menningarheima og ennfremur hefur vit-
undarvakning fyrir visthæfum aðferðum verið
hvati til samtvinnunar handverks og hönnunar.
Sumir segja að loksins sé komin endanleg úr-
vinnsla úr póstmódernismanum og þeirri eins-
leitu stefnu sem þróun módernismans tók með
aðgreiningu fjöldaframleiðslunnar frá hefðum
handverksins. Endurskoðun sem átti sér stað
um aldamótin síðustu hefur leitt af sér eins-
konar rómantískt afturhvarf en um leið er
þeirri gagnrýnu spurningu varpað fram hvort
ekki sé bara um eins konar ,,endurvinnslu á
sögunni að ræða.
Í Gerðubergi stendur nú yfir sýningin sem er
í grunninn sprottin upp úr þessari vakningu
sem lýsir sér í útbreiddum áhuga fyrir íslenskri
handverkshefð og menningararfi. Sýningin er
hluti af norrænu heimilisiðnaðarþingi í Reykja-
vík á vegum Heimilisiðnaðarfélags Íslands.
Sýningin er á tveimur stöðum í húsinu enda
húsnæðið ekki beint ætlað til yfirgripsmikils
sýningarhalds þó ótrúlega vel hafi tekist til með
það. Annar hluti sýningarinnar er í sýning-
arrými í anddyri og hinn í setustofu efri hæðar
sem nýtt er fyrir sýningar. Bæði þessi sýning-
arrými eru erfið, sérstaklega ef skapa á heild-
rænt yfirbragð sýningar. Ekki er þó annað
hægt að segja en vel hafi tekist til með það og
að gera töluvert vandaða sýningu og fallega
framsetningu á margvíslegum hlutum. Hins-
vegar verður að segjast að sýningin valdi
nokkrum vonbrigðum ef litið er til þeirra ,,lof-
orða sem yfirskriftin gefur um hönnunarsýn-
ingu en sýningin nefnist ,,Handverkshefð í
hönnun“ sem er sama yfirskrift og þingið hafði.
Því mætti ætla að þetta væri hönnunarsýning
sem sýndi hvernig handverk hefur birst í verk-
um hönnuða og þeir nýtt sér handverkið ýmist
sem aðferð, fyrirmynd eða innblástur. Slík
dæmi eru til hjá þó nokkrum íslenskum hönn-
uðum, sérstaklega síðustu ár, svo sem Guðrúnu
Lilju Gunnlaugsdóttur, hönnun 66°Norður,
Farmers market, Nakta apanum o.fl o.fl. Ekk-
ert af þessu er með á sýningunni. Það virðist
sem val verka á sýninguna hafi frekar mótast af
sýningu á handverki eða listhandverki frekar
en hönnun enda verk menntaðra hönnuða fá á
sýningunni. Í kynningu á sýningunni segir að
ákveðnum hópi hafi verið boðin þátttaka í sýn-
ingunni og voru það hönnuðir, handverks- og
listiðnaðarfólk og að leitað var eftir íslensku
handverki, listiðnaði og nútíma hönnun úr fjöl-
breyttu hráefni. Lýsingin gefur til kynna að hér
sé ekki stefnt að hönnunarsýningu né að sýna
handverkshefð í hönnun. Hins vegar segir enn-
fremur um markmið: ,,Að hvetja til þess að
handverkshefðin sé nýtt sem innblástur að nýj-
um verkum. Vissulega er handverkshefðin
grunnur að mörgum verkum á sýningunni enda
mörg verkanna hreint handverk. Kannski má
segja að hér sé enn einu sinni sá vandi á ferð að
greina skýrar mörk hönnunar og handverks og
handverkið ,,selt undir merkjum hönnunar“.
Slíkt er hvorugri greininni til góðs þó sann-
arlega sé það áhugavert að tvinna þetta saman
og mikilvægar fyrirmyndir að sækja í brunn
handverksins eins og yfirskriftin gaf gott tilefni
til.
Ef litið er fram hjá yfirskrift sýningarinnar
og hún skoðuð eingöngu með þau markmið í
huga sem valið á sýninguna var unnið út frá
verður samsetning gripanna í fullkomnu sam-
ræmi við það. Vel er unnið með erfitt rými og
yfirbragð sýningarinnar vandað og fallegt.
Texta er verulega stillt í hóf og kannski um of
þar sem áhugavert væri að vita enn nánar um
tengslin við fortíðina og hvenær verkin eru unn-
in. Þetta kemur heldur ekki fram við myndir af
verkunum í smekklegri sýningarskrá né nokkr-
ar upplýsingar þar að finna um þau. Skráin er
sett fram eins og upplýsingarskrá (directory)
um sýnendur og hvernig nálgast má þá. Margt
er um fallega og áhugaverða muni, ýmist hreint
handverk svo sem tréskúlptúra Bjarna Þórs
Kristjánssonar, hluti með hönnunar- og hand-
verkstengingu sem birtist skýrast í fatnaðinum
en minna af hönnun þar sem unnið er beint með
tilvísun í handverkshefð. Þó má nefna verk eins
og peysu eftir Hélène Magnússon með vísun í
rósaleppaprjón og áhugaverða þróunarvinnu
tveggja nýútskrifaðra hönnuða á skólaverk-
efnum úr LHÍ, borð eftir Björg Juto og dyggða-
teppi eftir Marý, verkefni þar sem nemendur
hafa verið að nýta sér muni af Þjóðminjasafninu
sem uppsprettu hugmynda. Sýningin og þingið
sem hún var hluti af vekja skemmtilega athygli
á Heimilisiðnaðarfélaginu fyrir virkt starf.
Hannað handverk?
Fiðrildi Eitt verkanna á sýningunni.
HÖNNUN
Menningarmiðstöðin Gerðuberg
22. september-11. nóvember, opið kl. 13-16. Sýn-
ingarstjóri: Arndís S. Árnadóttir, hönnun sýning-
arskrár: Sunneva Hafsteinsdóttir. Ókeypis.
Handverkshefð í hönnun
Elísabet V. Ingvarsdóttir
ÞAÐ virðist oft svo tilgangslaust að reyna að
henda reiður á galdrinum í tónlistinni og
greina þau augnablik sem skilja milli hvers-
dagsleikans og snillinnar, útskýra þetta óút-
skýranlega. En þegar galdurinn hittir í hjarta-
stað og löngunin til að upplifa hann aftur og
aftur þá fara öll vit, skynsemi og þekking af
stað í þeim tilgangi að ná tangarhaldi á honum.
Á tónleikum Ágústs Ólafssonar og Gerrits
Schuil í Garðabæ var það einn tón; einn einasti
píanótónn í Der Wanderer, upphafslagi tón-
leikanna sem kom við kvikuna, setti stemn-
inguna og undirstrikaði allt það sem tónleik-
arnir snerust um: Flakkara og förumenn
rómantískrar ljóðlistar. Lag Schuberts er
stórkostlegt.
Þessi merkilegi tónn kann samt að þykja sá
ómerkilegasti í laginu því það er ekkert sem
segir píanóleikaranum að sá tónn sé sá rétti,
nema hans eigið listræna innsæi. Í millispili
milli erinda smýgur hann á ská inn í hljóminn
og á skjön við hann, - hann á ekki heima þar en
er þar samt; flakkarinn, förumaðurinn, ein-
stæðingurinn sem finnur sig hvergi heima, bú-
inn að glata ástinni og voninni. Og þessi eini
tónn varð um leið kjarninn í list þeirra Ágústs
og Gerrits. Þeir voru ein sál í tónlistinni og
fóru mikinn í galdraverkunum.
Rödd Ágústs heldur áfram að þroskast og
meitlast; fáar heyrir maður þær gæddar slíkri
fegurð, og innsæi hans í túlkun er næmt og
þroskað. Um píanóleik Gerrits þarf ekki að
segja meira. Liður í því að vilja endurlifa
augnablikið felst í voninni um að tónleikaröð
þeirra Garðbæinga með Gerrit verði áfram
haldið eftir áramót.
Galdrar
TÓNLIST
Kirkjuhvoll
Ágúst Ólafsson og Gerrit Schuil fluttu ljóðasöngva
eftir Schubert, Tsjaíkovskíj, Rakhmaninov, Brahms
og Söngva förumanns eftir Ralph Vaughan Williams.
Laugardag 3. nóvember kl. 17.
Ljóðatónleikar
 Bergþóra Jónsdóttir
Auglýsendur!
Pantið fyrir klukkan 16
föstudaginn 23. nóvember.
Allar nánari uppl. veitir Katrín Theódórsdóttir
í síma 569 1105 eða kata@mbl.is
• Uppáhalds jólauppskriftirnar
• Uppskriftir að ýmsu góðgæti til
að borða á aðventu og jólum.
• Jólasiðir og jólamatur í útlöndum
• Villibráð á aðventunni
Meðal efnis er:
• Smákökur og jólakonfekt.
• Eftirréttir
• Jólaföndur
• Jólabækur og jólatónlist
Og margt, margt fleira.
Jólablaðið 2007
Hið árlega jólablað fylgir Morgunblaðinu föstudaginn 30. nóvember.