Morgunblaðið - 15.11.2007, Blaðsíða 18

18 FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
ÞÓR Sigurðsson, bassi og safn-
vörður Minjasafnins á Ak-
ureyri, flytur þjóðlegar
draugasögur í kvöld kl.20 í
Gamla bænum að Laufási.
Draugasögur voru oft og tíðum
sagðar í baðstofum þegar fólk-
ið á bænum safnaðist saman að
kvöldi eftir verk dagsins.Kaffi
eða kakó ásamt smákökum
verður hægt að kaupa gegn
vægu gjaldi í Gamla prestshús-
inu áður en lagt verður af stað heim aftur.Tak-
markað sætarými er í baðstofunni og er fólk því
hvatt til þess að panta sér sæti í síma 463-3104.
Aðgangseyrir er 500 krónur
Bókmenntir
Þjóðlegar drauga-
sögur á Akureyri
Laufás
FRAMHALDSNEMAR við
Söngskólann í Reykjavík
heiðra Jónas Hallgrímsson
með því að hafa allir á dagskrá
framhaldsprófstónleika sinna
sönglög við ljóð Jónasar.
Tónleikaröðin hefst í kvöld
kl. 20 með tónleikum Ólafar
Ólafsdóttur sóprans og Hölla
Marinósdóttur mezzó-sóprans,
Kolbrún Sæmundsdóttir leikur
á píanó. Næstu tónleikar eru
svo laugardaginn 17. nóv. kl. 16, sunnudaginn 18.
nóv. kl. 16 og 20 og mánudaginn 19. nóv. kl. 20.
Tónleikarnir eru í Tónleikasal Söngskólans,
Snorrabraut 54. Ókeypis aðgangur.
Tónlist
Söngnemar heiðra
Jónas Hallgrímsson
Jónas
Hallgrímsson
DJASSTÓNLEIKAR verða
haldnir í kvöld á Veit-
ingastaðnum Litla ljóta and-
arunganum í Lækjargötu.
Fram kemur hljómsveit gít-
arleikarans góðkunna Jón Páls
Bjarnasonar ásamt bandaríska
trommuleikaranum Gene
Stone. Meðspilarar Jón Páls og
Gene eru þeir Ólafur Jónsson,
Óskar Guðjónsson og Sigurður
Flosason saxófónleikarar
ásamt Þorgrími Jónssyni bassaleikara.
Tónlist hljómsveitarinnar verður orkuhlaðin
djasstónlist með ágengri sveiflu.
Tónleikarnir hefjast kl. 22, aðgangur ókeypis.
Tónlist
Orkuhlaðin djass-
tónlist með sveiflu
Jón Páll
Bjarnason
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
YFIRSTÉTTARKONA hrífst af líf-
erni karlmanna og unir sér vel í fé-
lagsskap þeirra. En hún getur ekki
lifað jafnfætis þeim. Þetta er Hedda
Gabler. Þegar leikritið hefst, er hún
nýkomin heim úr brúðkaupsferð með
ábyrgðarfullum en hrútleiðinlegum
eiginmanni sínum, Jörgen Tesman.
Hún er að kafna úr leiðindum og
horfir vansælum augum á framtíð
sína, þegar elskhugi úr fortíðinni
dúkkar upp. Þá þarf Hedda Gabler
að horfast í augu við það, að hún er
fangi sinna eigin ákvarðana.
Leikhópurinn Fjalakötturinn
frumsýnir Heddu Gabler í Tjarn-
arbíói annað kvöld kl. 20.
Björn Gunnlaugsson leikstjóri sýn-
ingarinnar segir að ráðist sé í að sýna
Heddu Gabler vegna þess að það sé
eitt besta leikrit eins mesta leikskáld
veraldarsögunnar. „Öll klassísk leik-
verk eru klassísk af ástæðu. Þau end-
ast eftir sinn ritunartíma vegna þess
að það er einhver sammannlegur
tónn í þeim sem höfðar til allra, út yf-
ir þann tíma þegar verkið verður til. Í
Heddu Gabler er verið að skoða
skuggahliðar manneskjunnar og það
sem gerist þegar við gefum okkur
þeim á vald. Hvað gerum við þegar
við þurfum að horfast í augu við
ákvarðanir okkar og afleiðingar
þeirra? Það er nokkuð sem aldrei
breytist og alltaf á við, hvar á jörðinni
sem er, og á hvaða tíma sem er.“
Lygarnar bíta í skottið
Spurður um togstreituna í Heddu
segir Björn hana fyrst og fremst
stafa af því að í fortíð sinni hafi hún
tekið ranga ákvörðun. „Hún átti þess
kost að vera með manninum sem hún
elskaði, en þorði það ekki, og endaði
þess vegna með þeim síðasta sem var
nógu góður fyrir hana. Þegar maður
tekur slíkar ákvarðanir, getur maður
leikið leikrit og leikið býsna lengi, en
á endanum bíta lygarnar í skottið á
manni.“
Björn svarar fljótt og ákveðið
„Nei“, þegar hann er spurður hvort
hann reyni með einhverju móti að
setja sinn svip á verkið, eða færa það
á einhvern hátt inn í tíðarandann í
dag. „Sérstaða okkar uppfærslu á
verkinu í samhengi við íslenskt leik-
hús að undanförnu, er að við förum
aðra leið en flestir aðrir. Við erum að
takast á við klassískt verk, og finnst
að söguþráðurinn í verkinu og þær
aðstæður sem þar er lýst, verði að
eiga sér stað í þeim tíma sem verkið
er skrifað. Við setjum verkið því upp
á mjög „hefðbundinn“ hátt. Það hefur
verið tíska í íslensku leikhúsi und-
anfarna tvo áratugi þegar klassísk
verk eru sett upp að reyna að finna
sjónarhorn á þau sem hægt er að
nota til að gera þau meira spennandi,
hvort sem er að fá litháíska leikstjóra
til að setja þau upp, beita loftfim-
leikum eða eitthvað annað. Þetta eru
mjög spennandi leiðir, en okkur sem
að þessari sýningu stöndum finnst
grunninn oft hafa vantað. Verk eru
ekki sett upp og látin standa fyrir
sínu sjálf. Okkur langaði að athuga,
vegna þess að verkið er klassískt,
hvort það geti virkað, án þess að við
reynum að poppa það upp eða nota
útlit Séð og heyrt forsíðu sem auglýs-
ingaplakat. Við ætlum að treysta
verkinu, söguþræðinum og dýnamík-
inni milli sögupersónanna til að koma
einhverju til skila til áhorfenda.“
Leikhópurinn Fjalakötturinn frumsýnir Heddu Gabler eftir Ibsen í Tjarnarbíói
Við ætlum að treysta verkinu
LEIKRITIÐ Hedda Gabler var gef-
ið út árið 1890 og frumsýnt í
München í Þýskalandi 31. janúar
1891. Verkið var sviðsett víða í Evr-
ópu í kjölfarið, þar á meðal í Berlín,
Stokkhólmi, Kaupmannahöfn, Ósló
(Kristjaníu) og London.
Fræðimenn hafa tengt leikritið
við það sem Ibsen kallaði sjálfur
hamingjuríkasta atburð í lífi sínu,
sem var skammvinnt ástarsamband
hans við átján ára Vínarstúlku,
Emilie Bardach. Þau Ibsen kynnt-
ust í þorpinu Gossensass í Ölpunum
í september 1889 en Ibsen var þá
sextíu og tveggja ára. Í ævisögu Ib-
sens, The Modern Ibsen: A Reconsi-
deration, skrifaði Herman Weig-
and, að Hedda Gabler væri kaldasta
og ópersónulegasta verk Ibsens.
Það væri engu líkara en að Ibsen,
alla jafna hæglátur, hefði verið að
særa burt tilfinningar sínar í garð
Emilie og barist við að rjúfa tengsl-
in, með því að vera eins fjarlægur
og hlutlægur og auðið var.
Strax í bókarformi fékk leikritið
afar slæma dóma; verri en nokkurt
annað verk Ibsens. Fyrstu sviðsetn-
ingar þess hlutu sömu örlög. Íhalds-
samir gagnrýnendur – karlmenn í
miklum meirihluta, sögðu verkið
fyrst og fremst ósiðlegt. Hedda Ga-
bler og Ibsen lifðu þá gagnrýni af,
og nutu stuðnings ákafra aðdá-
enda, en meðal þeirra var leik-
skáldið George Bernard Shaw.
Þegar leið á 20. öldina öðlaðist
Hedda Gabler smám saman al-
menna viðurkenningu, ekki síst fyr-
ir það, að í tiltilhlutverkinu fengu
leikkonur einstakt tækifæri til stór-
brotinnar dramatískrar túlkunar. Í
dag er leikritið Hedda Gabler talið
til bestu verka Ibsens og um leið
tímamótaverk í raunsæisleikhúsi.
Ósiðlegt
LEIKRIT eftir Henrik Ibsen. Leikstjóri: Björn Gunnlaugsson; leikmynd og
búningar: Helga Rún Pálsdóttir; förðun: Kolbrún Birna Halldórsdóttir;
tónlist: Ragnheiður Gröndal. Leikendur: Eline McKay, Jón Ingi Há-
konarson, Ragnheiður Steindórsdóttir, Valdimar Flygenring, Alexía Björg
Jóhannesdóttir, Sigurður Skúlason og Soffía Jakobsdóttir.
Hedda Gabler
SÝNINGIN Ferðalok – um mann-
inn, skáldið og náttúrufræðinginn
Jónas Hallgrímsson – verður opnuð
formlega í Þjóðmenningarhúsinu í
dag kl. 17.
Sýningin er sú þriðja í röð sýninga
sem nefnd um 200 ára afmæli Jón-
asar setur upp á afmælisárinu.
Fyrsta sýningin var opnuð í Amts-
bókasafninu á Akureyri í mars og
önnur var á Norðurbryggju, menn-
ingarhúsi Íslands, Grænlands og
Færeyja, í Kaupmannahöfn frá ágúst
til október.
„Þótt hér sé um farandsýningu að
ræða hafa þær verið hver með sínu
móti og áherslur ólíkar. Á Akureyri
var minnt á tengslin við Norðurland
og áhersla var á bækur og ljóð, en í
Danmörku var talsverð áhersla lögð
á náttúrufræðinginn Jónas, danska
samstarfsmenn hans og náttúru Ís-
lands,“ segir sýningarstjórinn, Björn
G. Björnsson.
„Sýningin í Þjóðmenningarhúsinu
skiptist í þrjá sali, fjallað er um
manninn í einum, skáldið í öðrum og
náttúruvísindin í þeim þriðja.
Til sýnis er mikið af frumgögnum
sem til eru eftir Jónas og um hann.
M.a eru eiginhandrit hans af ljóðum,
teikningar eftir hann og náttúru-
gripir sem hann safnaði.“
Margt af því sem sjá má í Þjóð-
menningarhúsinu hefur ekki komið
fyrir almenningssjónir áður t.d. þrjá-
tíu steinasýni úr Geologisk Museum í
Kaupmannahöfn, með litlum hand-
skrifuðum merkimiðum Jónasar.
Einnig er talsvert af skjölum frá
Japetusi Steenstrup sem var vinur og
samverkamaður Jónasar um tíma.
Handrit, teikningar og önnur gögn
frá ferðum hans og Jónasar um Ís-
land eru nú til sýnis í fyrsta sinn hér
á landi, en það er Zoologisk Museum
sem lánar gögnin hingað.
Einnig eru til sýnis fjórar teikn-
ingar sem Helgi Sigurðsson lækna-
nemi dró upp af Jónasi látnum.
Ferðalok er opin alla daga frá kl.
11 til 17 og stendur fram til júní 2008.
Ferðalok Miði með rithönd Jónasar Hallgrímssonar er til sýnis ásamt öðr-
um munum hans í Þjóðmenningarhúsinu.
Jónas í þremur sölum
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Hedda Eline McKay og Ragnheiður Steindórsdóttir í hlutverkum sínum.
ALLT getur gerzt á einsöngs-
tónleikum þegar persónulegasta
og viðkvæmasta hljóðfærið,
mannsröddin, er í forgrunni. Það
sannaðist fyrir skömmu þegar
barkalistin brást þaulreyndum
óperusöngvara öllum að óvörum
og sýndi að aldrei er sigur sjálf-
gefinn, jafnvel þótt áratuga happa-
sæl reynsla liggi að baki, hverjar
svo sem andlegar eða líkamlegar
ástæður kunna að hafa haft úr-
slitavald í nefndu tilviki.
Ekki skyldi þó væna marga
hinna rúmlega 100 hlustenda um
þá fordómafylltu þórðargleði að
mæta í Salnum í von um að verða
vitni að löskuðu fyrsta flugtaki
ungs barýtonsöngvara – líkt og æ
fleiri ku á sínum tíma hafa farið á
síðustu tónleika Jöschu Heifetz í
von um fyrstu falska tóna fiðlu-
snillingsins. En óneitanlega flaug
manni það fyrir. Enda vantaði
ekki upplitsdirfskuna í kynning-
arviðtali Mbl. við Jón Svavar Jós-
epsson á undan frumrauninni s.l.
sunnudag. Sú hófst með því að
söngvarinn bauð áheyrendum
borginmannlega gott kvöld – og
beið sallarólegur svara utan úr sal
áður en lengra var haldið. Á janta-
lögmáli norrænna smáþjóða gat
allt samanlagt varla annað en örv-
að væntingar smásála um safaríkt
fíaskó.
En hér verður að hryggja téðar
sálir (bíði einhverjar afspurnar)
með því að frammistaðan stóð
fyllilega undir upplagi. Hafi ein-
hver skiljanlegur sviðsskrekkur
verið fyrir, þá hélzt hann alltjent
vandlega falinn og náði hvergi að
trufla. Og það má alveg segja það
strax, að sjaldan hefur undirrit-
aður upplifað jafnfjölbreytta og
víðfeðma túlkun jafnungs söng-
debútants (30), hvort heldur á al-
þjóðlega kunnum óperuaríum sem
íslenzkum gullaldarsönglögum, og
hér var í boði. Lífleg leikræn
sviðsframkoma, inntakshlaðin
textatúlkun, víðfeðmt styrk-
leikasvið og litrík tónbeiting, að
ógleymdum tandurskýrum fram-
burði – allt lagðist það á eitt um
að tjá öllum nærstöddum með sjö-
tommunöglum að hér voru á ferð
hæfileikar sem ættu mikið í vænd-
um með sama framhaldi.
Hnitmiðaður píanóleikur Guð-
rúnar Dalíu Salómonsdóttur hélzt
ávallt í góðu jafnvægi þrátt fyrir
alopinn flygil Bösendorferins og
var í senn þokkafullur, músíkalskt
fyllandi og hnökralaus. Að auki lék
sterkur grunur á að þessi efnilegi
píanisti hafi vitað upp á hár hvað
hún gerði þegar hún gekk til sam-
starfs við Jón Svavar Jósepsson.
Ögrandi
frum-
raun
TÓNLIST
Salurinn
Erlendar óperuaríur og innlend sönglög.
Jón Svavar Jósepsson barýton og Guðrún
Dalía Salómonsdóttir píanó. Sunnudag-
inn 11. nóvember kl. 20.
Einsöngstónleikar  Efnileg Guðrún Dalía Samsonar-
dóttir og Jón Svavar Jósepsson.
Ríkarður Ö. Pálsson