Morgunblaðið - 15.11.2007, Blaðsíða 30
30 FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HIÐ góða pólitíska horn Morg-
unblaðsins Staksteinar gefa undirrit-
uðum rými sitt í mánu-
dagsblaðinu 12.
nóvember sl. Þar skrif-
ar ritstjóri blaðsins
varnarræðu fyrir sig og
blað sitt og vill þvo af
sér pólitískan stimpil.
Tilefnið er orð sem ég
lét falla í ávarpi mínu á
haustfundi miðstjórnar
Framsóknarflokksins
sem fram fór á laug-
ardaginn var á Ak-
ureyri.
Á fundinum fór ég yf-
ir stjórnmálaviðhorfið,
stöðu Framsóknarflokksins og mörg
þau mál sem reyndu mjög á flokkinn
á síðustu árum. Flest ef ekki öll þessi
átakamál eru nú að baki. Ég taldi því
mikilvægt fyrir flokkinn að horfa
fram á veginn og taka á ný að ræða
pólitík og málefni líðandi stundar. Ég
kynnti stór málefni samtímans sem
við framsóknarmenn ætlum að taka
til umræðu og sérstakrar stefnu-
mörkunar á næstunni. Það eru neyt-
endamál og íbúalýðræði, staða gjald-
miðilsins, krónan á erfiða daga og
hrekst í verðbólgu og opnu og litlu
hagkerfi. Enn fremur ætlum við
framsóknarmenn að ræða stöðu sjáv-
arútvegsins og auðlindir hafsins.
Ég sagði framsóknarmönnum að
kveinka sér ekki undan gagnrýni og
harðri umræðu af hálfu andstæðing-
anna eða fjölmiðla. Ég sagðist sem
formaður stjórnmálaflokks ekki taka
ábyrgð á óheiðarlegum vinnubrögð-
um, hvort heldur væri í stjórnmálum
eða viðskiptalífi. Öllum bæri að fara
að lögum og siðferðisumræðan væri
ekki bara kirkjunnar, hún væri jafn
mikilvæg stjórnmálaflokkum og at-
vinnulífi. Athafnamenn tengdir mín-
um flokki, Sjálfstæðisflokki, Samfylk-
ingu og Vinstri grænum byggju
sjálfsagt yfir sama eðli, þ.e. eðlinu til
að græða en þeim bæri samt sem áð-
ur að fara að settum reglum og lög-
um.
Þarna var ég að vísa til tiltekinnar
umræðu á síðustu misserum sem bor-
ið hefur á bæði í Morgunblaðinu og
víðar að einhverjir
menn hafi misnotað að-
stöðu sína og þá gjarn-
an það verið nefnt að
þeir séu tengdir og hafi
einhvern tímann starfað
í Framsóknarflokknum.
Framsóknarflokk-
urinn í ríkisstjórn seldi
ríkisfyrirtæki og gerði
það eftir settum reglum
og þar bar Sjálfstæð-
isflokkurinn jafn mikla
ábyrgð. Enn kemur fyr-
ir að ásakanir heyrist
varðandi einstaka sölur,
t.d. sölu Búnaðarbankans, meðan
staðreyndin er sú að Ríkisend-
urskoðun hefur staðfest að meg-
inmarkmiðin með einkavæðingu
bankanna hafi náðst, settum reglum
framkvæmdanefndar um einkavæð-
ingu hafi verið fylgt og Búnaðarbank-
inn seldur hæstbjóðanda. Umfjöllun
um þá sölu og aðrar sölur ríkisfyr-
irtækja á liðnum árum má finna á vef
Ríkisendurskoðunar.
Ég sem formaður stjórnmálaflokks
geri miklar kröfur til heiðarleika og
siðferðis í pólitík og viðskiptum. Þeir
sem fara rangt að eiga að gjalda fyrir
það hvar í flokki sem þeir skipa sér í
pólitík. Í ræðu minni þakkaði ég rit-
stjóra Morgunblaðsins sérstaklega
fyrir að gagnrýna það sem ég kallaði
pólitískar hreinsanir og skal það
ítrekað hér. Það var drengilegt. Hins-
vegar sagði ég mínum mönnum að
reiðast hvorki né ærast yfir því þótt
ritstjóri Morgunblaðsins skammaði
okkur pólitískt í leiðara eða Stak-
steinum því ritstjórinn styddi stefnu
Sjálfstæðisflokksins opinberlega þótt
hann reyndar slægi stundum til
þeirra með svipu sinni. Ég teldi frem-
ur tilefni til að gleðjast yfir slíkri
gagnrýni. Hún benti til þess að við
værum á réttri pólitískri leið. Ég gat
þess líka að ritstjórar allra stóru dag-
blaðanna væru kunnir sjálfstæð-
ismenn. Við ættum hins vegar ekki að
óttast það vegna þess að þeir og
blaðamenn yfirhöfuð væru frjálst og
heiðarlegt fólk. Mín persónulega
reynsla af blaðamönnum Morg-
unblaðsins og blaða- og fréttamönn-
um annarra fjölmiðla er til að mynda
mjög góð í gegnum tíðina. Ég kvarta
ekki.
Að lokum óska ég ritstjóra Morg-
unblaðsins alls hins besta. Hann hef-
ur gætt þess vel að vera samviska og
svipa í umfjöllun blaðsins í stórum
pólitískum málum síðustu áratuga
þótt ég sé ekki alltaf sammála afstöðu
hans.
Ég tel að ritstjórar blaðanna geri
ekki pólitískar kröfur til síns starfs-
fólks, þótt það hafi vissulega hent að
brotnar hafi verið grundvallarreglur
á fjölmiðlum gagnvart hlutleysi í póli-
tík eins og ég hef rakið í ræðu og
blaðagreinum. Sem betur fer er það
undantekning en ekki regla. Ég auð-
vitað les leiðara blaðanna og Stak-
steina, þar sé ég oft bláa fingur rit-
stjóranna, þeir eiga sér lífsskoðun
eins og við hin. Á hinu ber reyndar
oftar að þeir fjalli af hlutleysi og
nokkru hugrekki um dægurmál sam-
tímans, þess vegna eru hugleiðingar
þeirra lesnar og koma inn í hina póli-
tísku umræðu.
Siðferðisumræðan
er okkar allra
Guðni Ágústsson fjallar m.a.
um miðstjórnarfund Fram-
sóknar, skrif Morgunblaðsins
og annarra fjölmiðla
»Ég sem formaðurstjórnmálaflokks
geri miklar kröfur til
heiðarleika og siðferðis í
pólitík og viðskiptum.
Þeir sem fara rangt að
eiga að gjalda fyrir það
hvar í flokki sem þeir
skipa sér í pólitík.
Guðni Ágústsson
Höfundur er alþingismaður og for-
maður Framsóknarflokksins.
AÐ undanförnu hef-
ur skapast nokkur um-
ræða um hugmyndir
Alþýðusambands Ís-
lands (ASÍ) og Sam-
taka atvinnulífsins
(SA) um stofnun s.k.
Áfallatryggingasjóðs.
Sjóðnum er m.a. ætlað
að taka yfir réttindi sem í dag er
kveðið á um í lögum um almanna-
tryggingar og Tryggingastofnun
ríkisins sér um að framkvæma. Ör-
yrkjabandalag Íslands (ÖBÍ) hefur
lýst sig mótfallið þessum hug-
myndum, sbr. ályktun aðalfundar 6.
október 2007. ÖBÍ hefur m.a.
áhyggjur af því að réttarstaða ein-
staklinga sem þurfa á aðstoð að
halda vegna slyss eða sjúkdóma
muni versna. Rétt er að taka fram
að andstaða ÖBÍ beinist ekki að því
hvaða aðili veitir þjónustuna heldur
hvaða aðili tekur ákvörðun um rétt
einstaklings til aðstoðar. Hafa
fulltrúar ÖBÍ áhyggjur af því að
réttarstaða þeirra sem í hlut eiga
verði ekki nægilega tryggð m.a.
vegna þess að félagasamtök s.s.
ASÍ, lífeyrissjóðir, einkahlutafélög,
sjálfseignarstofnanir o.fl. lúta al-
mennt ekki stjórnsýslulögum eða
öðrum reglum stjórnsýsluréttar.
Hvers vegna hafa stjórn-
sýslulögin svo mikla þýðingu
fyrir öryrkja og fólk með
fötlun?
Mikilvægustu réttindi þeirra ein-
staklinga sem hér eiga í hlut eru oft-
ar en ekki réttur þeirra til aðstoðar
vegna stöðu viðkomandi ein-
staklings s.s. vegna sjúkleika, ör-
orku og sambærilegra atvika, sem
tryggð eru með 1. mgr. 76. gr.
stjórnarskrárinnar. Lög um al-
mannatryggingar eru meðal þeirra
laga sem sett hafa verið til að full-
nægja þessu ákvæði stjórnarskrár-
innar og samkvæmt þeim er það
hlutverk stjórnvalda að taka ákvörð-
un um það í hverju tilviki fyrir sig
hvort viðkomandi einstaklingur
uppfyllir skilyrði laganna til að
hljóta aðstoð. Við undirbúning og
meðferð slíkrar ákvörðunar er
stjórnvöldum skylt að fara að
stjórnsýslulögum og öðrum reglum
stjórnsýsluréttarins. Reglurnar eiga
að leiða til þess að lögfræðilega rétt
niðurstaða fáist í hverju máli jafnvel
þó svo að einstaklingurinn hafi
óljósar hugmyndir um rétt sinn og
eigi jafnvel ekki frumkvæði að öllu
því sem nauðsynlegt er að gera til
að virkja réttindin. Þær reglur sem
fram koma í stjórnsýslulögum eru
sérstaklega mikilvægar þegar
ákvörðun er matskennd, eins og t.d.
ákvörðun um þarfir einstaklings fyr-
ir aðstoð vegna sjúkleika. Þá er í
langflestum tilvikum hægt að kæra
ákvarðanir stjórnvalda um réttindin
til æðra stjórnvalds sem endur-
skoðar þá mál einstaklingsins í heild
sinni.
Munu stjórnsýslureglur gilda
um Áfallatryggingasjóð?
Áfallatryggingasjóður verður
undir sameiginlegri stjórn vinnu-
veitenda og verkalýðshreyfingar
með sambærilegum hætti og lífeyr-
issjóðirnir hafa verið. Þegar réttindi
einstaklings til þjónustu eða stuðn-
ings byggist á einkaréttarlegum
grundvelli gilda stjórnsýslulögin og
aðrar reglur stjórnsýsluréttarins al-
mennt ekki. Í fréttum Ríkisútvarps-
ins 8. nóvember sl. er haft eftir
framkvæmdastjóra ASÍ að lífeyr-
issjóðir starfi samkvæmt stjórn-
sýslulögum. Í fréttum var nýlega
greint frá málshöfðun einstaklings á
hendur lífeyrissjóðnum Gildi sem
þingfest var í Héraðsdómi Reykja-
víkur fyrir stuttu. Í undirbúningi
þess máls var látið á það reyna
hvort lífeyrissjóðum, sem ákváðu að
skerða eða afnema að fullu lífeyri
örorkulífeyrisþega, væri skylt að
fara að stjórnsýslulögum. Í kæru
ÖBÍ til fjármálaráðherra, sem hefur
eftirlit með framkvæmd laga sem
gilda um lífeyrissjóði, var farið fram
á ógildingu ákvörðunar vegna ann-
marka á málsmeðferð sjóðanna sem
var ekki í samræmi við stjórn-
sýslulög. Fjármálaráðherra vísaði
kæru ÖBÍ frá m.a. með þeim rök-
stuðningi að þó svo að fram kæmi í
samþykktum lífeyrissjóða, að farið
skyldi að málsmeðferðarreglum
stjórnsýslulaga í ágreiningsmálum
sjóðsfélaga við sjóðinn, þá hefði slíkt
ákvæði samt sem áður engin lagaleg
áhrif á stöðu viðkomandi lífeyr-
issjóðs gagnvart stjórnsýslulögum
heldur hefði sjóðurinn val um það
hvort hann færi að reglunum eða
ekki. Lífeyrissjóðurinn væri ekki
stjórnvald og stjórnsýslulögin tækju
ekki til starfsemi sjóðsins. Þeir fjöl-
mörgu einstaklingar sem nú hafa
fengið tilkynningu um afnám eða
skerðingu örorkulífeyris hafa því
ekki annan valkost en að fara með
málið fyrir dómstóla sem er bæði
kostnaðarsamt og tímafrekt. Á með-
an beðið er niðurstöðu dómstóla
þurfa einstaklingarnir sem í hlut
eiga að sætta sig við allt að 70 þús-
und króna skerðingu örorkulífeyris
á mánuði.
Ef hugmyndir um Áfallatrygg-
ingasjóð ná fram að ganga munu til-
teknar ákvarðanir um mikilvæg
réttindi einstaklinga færast af hönd-
um stjórnvalda yfir til einkaaðila.
Með því er hætt við að öll umgjörð
réttindanna breytist. Jafnvel þótt
rétturinn til aðstoðar, einn og sér,
verði sá sami í nýju kerfi, er veruleg
hætta á því að erfiðara verði fyrir
einstaklinga að virkja réttindi sín og
réttarstaðan í heild sinni verði þann-
ig lakari fyrir þá sem þurfa á aðstoð
að halda.
Áfallatrygginga-
sjóður og réttar-
staða notenda
Hafdís Gísladóttir
og Daníel Isebarn
Ágústsson fjalla um
stofnun Áfalla-
tryggingasjóðs
Daníel Isebarn
»Ef hugmyndir umÁfallatryggingasjóð
ná fram að ganga munu
tilteknar ákvarðanir um
mikilvæg réttindi ein-
staklinga færast af
höndum stjórnvalda yfir
til einkaaðila.
Hafdís Gísladóttir er fram-
kvæmdastjóri ÖBÍ og Daníel Isebarn
Ágústsson hdl.
Hafdís Gísladóttir
NÚVERANDI meirihluti í Kópa-
vogi hefur verið við völd síðan 1990.
Lengst af með Sigurð heitinn Geirdal
í forsvari sem bæjarstjóra, en frá
vormánuðum 2005 hef-
ur Gunnar Ingi Birg-
isson gegnt því emb-
ætti. Margir hvá við
þegar bent er á þá stað-
reynd að svo stutt sé
síðan Gunnar Ingi sett-
ist í stólinn. Hitt er ljóst
að saman hafa Sjálf-
stæðisflokkur og Fram-
sókn stjórnað bænum
alltof lengi, og ráðslag
þeirra er farið að end-
urspegla þetta. Flokk-
arnir hafa í æ ríkari
mæli farið að líta á bæ-
inn sem „sinn“ og lýðræðislegt um-
boð kjósenda sem sjálfsagt. Þetta
hefur til að mynda sést greinilega í
skipulagsmálum, þ.s. vaðið hefur ver-
ið áfram í trássi við vilja íbúa, enda
búið að kjósa þessa fáeinu ein-
staklinga til að stjórna og ráðskast
með bæinn „þeirra“.
Sundlaug og leikskóli
til útvalinna
Það sem af er þessu kjörtímabili
hafa síðan farið að koma fram mál og
dæmi þar sem greinilegt er að
„einkavinir“ forsvarsmanna bæj-
arins eiga að fá að komast að kötl-
unum. Sl. vor komu forsvarsmenn
einkafyrirtækis að máli við bæinn, og
vildu fá að taka yfir rekstur eins leik-
skóla fyrir bæinn. Auðvitað án út-
boðs. Meirihluti bæjarráðs lét bóka
að hann liti „jákvætt á erindið“, en
leikskólanefnd mátti þó segja sitt
álit. Viðkomandi skóli er auðvitað
þegar í góðum rekstri, með til-
tölulega litla starfsmannaveltu og
vinsæll af foreldrum og
börnum sem sækja
þangað nám og áhætt-
an því lítil fyrir einka-
fyrirtækið.
Í vor er leið var einn-
ig leitað til bæjarins um
að fá að taka yfir rekst-
ur Sundlaugar Kópa-
vogs við Rútstún. For-
svarsmenn fyrirtækis
úti í bæ vildu sem sagt
fá að reka sundlaugina
fyrir bæinn. Aftur er
hvergi minnst á útboð,
óháð mat eða neitt þess
háttar. Andinn miklu fremur þannig,
„þarna er góður biti, megum við ekki
fá hann?“ Hugsunarhátturinn þannig
að það sé bara gott að afhenda einka-
aðilum rekstur menntastofnana og
þjónustustofnana bæjarins. Og Sjálf-
stæðisflokkurinn í Kópavogi er ekki
að hugsa um að allir verði að fá sömu
tækifæri til að bjóða í reksturinn, í
þessum tilfellum á rekstur sem snýr
að lögbundinni þjónustu við börnin
okkar.
Stöður ekki auglýstar
Bæði ofangreind mál eru enn að
velkjast innan bæjarkerfisins, án
þess að gengið hafi verið frá neinu
formlega. En viðmót Sjálfstæð-
isflokksins í skjóli Framsóknar er
greinilegt, þetta er bara „jákvætt“.
Álíka jákvætt og að auglýsa ekki
stöður á vegum bæjarins, og ráða í
þær eftir hentisemi og flokks-
skírteinum. Álíka jákvætt og að láta
verktaka stjórna í raun skipulagi og
framkvæmdahraða bæjarins og
skeyta litlu um vilja íbúanna. Álíka
jákvætt og að láta lóðaúthlutanir í sí-
fellu orka tvímælis vegna sérhags-
munagæslu fyrir „sína menn“.
Einkavinavæðingin í Kópavogi
Einkavinavæðingin lifir góðu lífi í
Kópavogi. Sjálfstæðisflokkurinn í
skjóli Framsóknar heldur þar um
taumana og einhverjir molar hrjóta
líka til meðreiðarsveinanna. Hvaða
skref menn stíga í þá veru á næst-
unni ræðst m.a. af hversu vakandi al-
menningur og fulltrúar hans í minni-
hlutanum í bæjarstjórn verða.
Verður einkavæðing grunnskólanna
næst uppi á borðinu? Mun núverandi
meirihluti leggja til einkavæðingu fé-
lagsþjónustunnar? Vinstri græn
munu fylgjast grannt með og standa
vaktina um hagsmuni almennings.
Einkavinavæðing í Kópavogi
Ólafur Þór Gunnarsson skrifar
um stjórnun Kópavogsbæjar » Verður einkavæðinggrunnskólanna næst
uppi á borðinu? Mun nú-
verandi meirihluti
leggja til einkavæðingu
félagsþjónustunnar?
Ólafur Þór Gunnarsson
Höfundur er bæjarfulltrúi
VG í Kópavogi.
Fáðu fréttirnar
sendar í símann þinn