Morgunblaðið - 22.11.2007, Page 24

neytendur
24 FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Rífleg neysla ávaxta og grænmetisdregur úr líkum á alvarlegum sjúk-dómum eins og hjarta- og æðasjúk-dómum og krabbameini. Grænmeti
er mikilvæg uppspretta næringarefna og bæti-
efna og í því eru lífvirk andoxunarefni. Sem
dæmi má nefna beta-karótín í gulrótum og
lýkópen, sem er rauða litarefnið í tómötum, að
sögn Ólafs Reykdals, verkefnastjóra hjá Matís,
sem flutti meðal annarra erindi á haustráð-
stefnu Matís í liðinni viku undir yfirskriftinni
„Af hverju að borða íslenskt grænmeti?“ Þar
gerði hann grein fyrir samanburði á efnainni-
haldi innlends og innflutts grænmetis.
Samkvæmt neyslurannsókn Lýðheilsustöðv-
ar frá árinu 2002 borða Íslendingar aðeins 99
grömm af grænmeti og 77 grömm af kartöflum
eða samtals 176 grömm á dag að meðaltali.
Framboð á grænmeti hefur hins vegar aukist
frá árinu 2002 og því ætti neyslan einnig að
hafa aukist eitthvað frá þessum tíma. Ráðlagt
er að borða 200 grömm af grænmeti á dag og
kartöflur að auki. Það vantar því enn talsvert
upp á að Íslendingar fullnægi ráðlagðri dags-
þörf til að bæta heilsufar þjóðarinnar.
Minni not fyrir varnarefni
Aðstæður til ræktunar grænmetis á Íslandi
eru að mörgu leyti sérstakar, segir Ólafur og
nefnir til sögunnar svalt loftslag, jarðhita-
ræktun í gróðurhúsum og erfið birtuskilyrði,
sem brugðist er við með mikilli raflýsingu.
Þegar því er velt upp hvort þessar aðstæður
geri íslensku afurðirnar að einhverju leyti sér-
stakar segir Ólafur að uppi séu hugmyndir um
það að hægur vöxtur útiræktaðs grænmetis
leiði til þess að meira myndist af hollefnum auk
þess sem lágt hitastig og fá skordýr hafi ótví-
rætt þau áhrif að minna þurfi að nota af
varnarefnum.
Ólafur segir það hafa kosti í för með sér að
stutt sé frá haga til maga. „Mest af grænmeti
hér innanlands er framleitt á Flúðum, í rúm-
lega 100 km fjarlægð frá Reykjavík. Almennt
er grænmeti hér innanlands ekki flutt um lang-
an veg í samanburði við flutninga erlendis frá
en þá getur verið um að ræða flutninga um
þúsundir kílómetra, stundum með flugi. Það
gefur því augaleið að mengunin við flutninga á
innfluttu grænmeti er margföld á við það ís-
lenska. Þetta þýðir að ferskleiki íslenska græn-
metisins getur verið miklu meiri en grænmetis,
sem flutt er um langan veg. Og gæðin verða
líka meiri. Seinni hluti vetrar er þó erfiður og
þá reynir mikið á að geymsluskilyrðin séu í
lagi.“
Íslenskt grænmeti kemur almennt vel út úr
gæðakönnunum, að sögn Ólafs. „Það er þó ljóst
að seinni hluti vetrar er erfiður varðandi gæðin
og á það bæði við um íslenskt og innflutt græn-
meti. Gæði sumra tegunda eru þó mjög stöðug
allt árið eins og til dæmis salats í pottum. Gæði
rótargrænmetis rýrna óhjákvæmilega yfir
vetrartímann. Það grænmeti, sem er af mest-
um gæðum, er verið að framleiða allt árið við
raflýsingu. Dæmi um það eru salat, tómatar og
gúrkur.
Íslensku framleiðslueiningunum hefur
fækkað en þær, sem eftir standa, hafa orðið öfl-
ugri. Þær eru því hæfari til að keppa við inn-
flutninginn. Erlend grænmetisframleiðsla býr
yfir mikilli þekkingu og það hefur tekist að
lengja geymsluþolið með því að stýra geymslu-
skilyrðum og bæta pökkun. Til þess að inn-
lenda framleiðslan haldi velli þarf hún að hafa
góð tök á gæðakerfum, flokkun grænmetis,
pökkun og nýjungum í vinnslu,“ segir Ólafur.
Næringarfræðilegur munur lítill
Að tilstuðlan evrópska verkefnisins Euro-
FIR eru nú að verða til staðlar og form til að
auðvelda samanburð á grænmeti milli landa.
Ólafur prófaði að bera saman íslensk gögn og
erlend.
„Heildarmyndin er sú að næringarefnin eru
nokkuð svipuð eftir löndum. Það kemur að
sjálfsögðu fram munur fyrir einstök efni, en
næringarfræðilega vegur hann ekki þungt. Það
er miklu meiri munur milli grænmetistegunda
en milli landa og því er mikilvægt að borða sem
fjölbreyttast úrval grænmetis. Í grænmeti eru
fjöldamörg lífvirk efni, sem eru talin hafa já-
kvæð áhrif á heilsu fólks, en aðeins lítill hluti
þessara efna hefur verið rannsakaður eitthvað
að ráði. Meðal lífvirku efnanna eru andoxunar-
efni en þau veita vörn gegn skaðlegum efnum
sem stuðla að oxun í líkamanum. Karótenóíð,
til dæmis beta-karótín og lýkópen, hafa verið
mæld í íslensku grænmeti. Beta-karótín er for-
veri A-vítamíns. Lýkópen hefur hins vegar
enga A-vítamínvirkni, en er talið draga úr lík-
um á hjartasjúkdómum og krabbameini. Mikið
af beta-karótíni og lýkópeni mælist bæði í inn-
fluttu og íslensku grænmeti. Til dæmis kemur í
ljós að raflýsingin skilar íslenskum tómötum
með miklu af lýkópeni,“ segir Ólafur.
Í EuroFir-verkefninu er nú unnið að því að
setja evrópskan gagnagrunn um lífvirk efni í
matvælum á netið. Gagnagrunnurinn kallast
EuroFIR BASIS og verður opinn öllum.
join@mbl.is
Lífvirku efnin eru holl heilsunni
Morgunblaðið/Frikki
Verkefnastjórinn Ólafur Reykdal segir innlenda grænmetið koma vel út í gæðakönnunum.
Íslenskt grænmeti kemur al-
mennt betur út í gæðakönn-
unum en innflutt grænmeti,
sem oft þarf að flytja um
langan veg, að því er Jó-
hanna Ingvarsdóttir komst
að í samtali við Ólaf Reykdal,
verkefnastjóra hjá Matís.
VERÐMUNUR á hæsta og lægsta
verði vörukörfu í verslunum 10-11,
11-11 og Samkaupum Strax mældist
16% er verðlagseftirlit ASÍ kannaði
sl. þriðjudag verð í þessum þremur
verslunarkeðjum sem eiga það sam-
eiginlegt að vera með langan
afgreiðslutíma.
Munur á hæsta og lægsta verði
vörukörfu var 800 kr. Ódýrasta karf-
an var í verslun Samkaupa Strax,
8.560 kr. og var sú dýrasta í verslun
10-11 á 9.360 kr.
Vörukarfan samanstendur af 28
neysluvörum, en í körfunni má m.a.
finna brauðmeti, mjólkurvörur,
morgunkorn, ost, álegg, kjöt, græn-
meti og skyndirétt.
Af einstökum vörutegundum
reyndist minnstur munur milli versl-
ananna á mjólk og kjötmeti. Í Sam-
kaupum Strax var sama verð, eða 84
kr á 1 lítra af nýmjólk og undanrennu
en í 11-11 og 10-11 kostaði nýmjólkin
85 kr. en undanrennan 88 kr. SS pyls-
ur (10 í pakka) fengust á sama verði í
öllum verslununum og tæplega 2%
munur var á hæsta og lægsta verði á
ungnautahakki (8-12% fita).
Oftast mældist munurinn á hæsta
og lægsta verði innan við 20%, en á
frosinni örbylgjupitsu fór verðmun-
urinn þó upp í 46%.
Verðtökufólk ASÍ keypti í matinn
eins og hver annar viðskiptavinur. Er
búið var að renna öllum vörunum í
gegnum kassann var óskað eftir að fá
verðstrimilinn afhentan og tilkynnt
að verið væri að gera könnun á veg-
um ASÍ. Verslanirnar samþykktu þá
að afhenda strimilinn án þess að vör-
urnar væru keyptar, en talsverður
tími fór í að ná honum út úr kassa.
Strimlarnir voru síðan notaðir við
verðsamanburð milli verslananna.
Könnunin var gerð í Samkaupum
Strax í Kópavogi, 11-11 í Skúlatúni og
10-11 í Lágmúla.
Aðeins er um beinan verðsaman-
burð að ræða en ekki er lagt mat á
gæði eða þjónustu söluaðila.
16% verðmunur á vörukörfu klukkubúðanna

 !"



"
# $"
#$%&'('

%&'()*+" ), &-
.'/.'%&'()0/11
2' %&'()$
(&0/11, &-
0$ 1!%/0 '%&'()3&
4561)
0 &
7$$&
$$)
0 &
89561)
:30 &
8!'! '&)
;''&/!1,
11$
'&-)
1
8'! '&)< )=&
>
 ,&'?'-)0/!1)&
#
$1@&1
#A
//&0/11)=&
<$$&)
1
#06,%+ 
&1-)
0 &
>/
$)=&
>
!B<&$)&
 52&$'$11)//&1' 52&$'&)&
/.'&)
0/11
7$$' *11)9
=;" )
1,/11$$-
1A0&) @/)
&
C) $$!$/0 '6,A
$5'
-)3=
D!04":1&.%2$')
&
'$ E 6 6)&
<>F1"",??-)&
<!&( )> )
1
2'%
.'&:1$
!&@0$')0/11

/ *G*??! !H$/EE)= &/
?*


CI)=0 &&
 1&"
 



 



 



 




 
  


     
 

  




  

 
  
 
 


   

 

  




     

   

    

        

   


 

   





 




  

     

  

  


 


A
&(:
$ 1&"

=
=
3
 3
=
= = =

=
= 
3=
= = =


3 =  = !

!
!

!!
!)


)
!
 )
)

 )
)
 
)

)
))
!



)

)

 1

 1

 1

 1

 1

 1
= 1
&

 1
= 1

 1

 1
&

 1

 1

 1

 1

/1
&

 1

 1

 1

 1

/1

 1

 1
=/1

 1
A
&(:
$ 1&"

=
3
 3
=
= ==

3
==3

3=
= = =



3 =
3


)

)


)
!)
)


!

!)
)
!
)
 


!

)



!


A
&(:
$ 1&"

==
=

3
 3 3
=

==

=


33
= =



= =
=3

)
)

)


!!
!
)
!



)


)
 )


!

) )


!)
!)