Morgunblaðið - 22.11.2007, Síða 28

28 FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NÝ STAÐA Á
HLUTABRÉFAMARKAÐI
Sú staða, sem hefur verið aðkoma upp á íslenzka hluta-bréfamarkaðnum síðustu daga
og vikur, er ný fyrir okkur Íslend-
inga. Að vísu hafa hlutabréf áður
hækkað eða lækkað í verði en nú er
markaðurinn að þróast á annan veg
og afleiðingarnar eru að verða aðrar
en við höfum áður kynnzt, að minnsta
kosti í þeim mæli, sem nú blasir við.
Hlutabréfamarkaðurinn hér er
byrjaður að hreyfast með sama hætti
og slíkir markaðir gera í nálægum
löndum og tekur augljóslega að ein-
hverju leyti mið af þróun markaða í
nálægum löndum og beggja vegna
Atlantshafsins. Það er heilbrigt og
þess vegna meiri ástæða til að taka
mark á hlutabréfamarkaðnum hér en
stundum áður.
En jafnframt eru áþekk álitamál að
koma upp og hafa þekkzt áratugum
saman í öðrum löndum. Hér eru
komnir fram á sjónarsviðið bæði ein-
staklingar og félög, sem taka stórar
stöður í fyrirtækjum, sem skráð eru á
markað. Í sumum tilvikum er það
gert á grundvelli lántöku og háar
fjárhæðir á ferð. Í sumum tilvikum
eru þessi félög að fjárfesta í fyrir-
tækjum í öðrum löndum þar sem stór-
ar fjárhæðir eru einnig lagðar undir.
Nú hefur íslenzki hlutabréfamark-
aðurinn lækkað svo mjög, að bankar,
sem lánað hafa einstökum aðilum
stundum háar fjárhæðir til kaupa á
hlutabréfum með tryggingu í bréfun-
um sjálfum, óska eftir því að þessir
sömu aðilar leggi fram auknar trygg-
ingar vegna þess að verðmæti bréf-
anna hafi minnkað svo mjög.
Það voru slíkar hringingar bank-
anna, sem urðu þekktar, þegar
kreppan mikla skall yfir Bandaríkin í
lok annars áratugar síðustu aldar og í
upphafi þess þriðja.
Ef lántakendur geta ekki lagt fram
auknar tryggingar eru bréfin seld,
sem getur stuðlað að enn meiri lækk-
un á verði hlutabréfa.
Slík krafa frá bönkum hefur auðvit-
að verið þekkt hér en ekki í jafnstór-
um stíl og síðustu daga.
Það er ómögulegt að sjá fyrir
hverjar afleiðingarnar verða. Sumir
geta lagt fram auknar tryggingar.
Aðrir ekki.
En afleiðingin af þessari þróun,
haldi hún áfram, verður sú, að mikil
umbrot verða í viðskiptalífinu og
miklar eignir skipta að lokum um eig-
endur.
Það skiptir máli, að sú viðkvæma
staða, sem nú er á hlutabréfamark-
aðnum, verði leidd til lykta með far-
sælum hætti. Með því er ekki sagt, að
undirbúa eigi einhverja björgunar-
leiðangra. Þeir, sem telja, að mark-
aðurinn eigi að ráða, verða að sætta
sig við að hann ráði bæði í meðvindi
og mótvindi. Það er ekki bara hægt að
njóta góðs af markaðnum.
SKÝRARI STEFNUMÓTUN Á SVIÐI
NÝYRÐASÖFNUNAR OG -SMÍÐI
Íslensk tunga hefur verið í brenni-depli undanfarna daga. Góð þátt-
taka í margvíslegum viðburðum á ný-
liðnum degi íslenskrar tungu, þegar
200 ár voru liðin frá fæðingu Jónasar
Hallgrímssonar, sýnir ekki einungis
að þjóðinni er annt um tunguna, held-
ur einnig að auðvelt er að virkja þjóð-
ina tungumálinu til heilla.
En jafnvel þótt íslenska standi
nokkuð vel að vígi í samfélaginu um
þessar mundir er nauðsynlegt að hafa
skýra stefnu um móðurmálið og horfa
til framtíðar. Tímarnir hafa aldrei
þróast örar og hætturnar sem í slíkum
hraða felast eru margar. Við vitum að
fyrirtæki eru farin að reiða sig á
ensku, framhaldsskólar bjóða náms-
brautir á ensku og í háskólum fer
kennsla jafnvel fram á ensku, þótt
ekki sé verið að kenna hana sem slíka.
Allt getur þetta vegið að máltilfinn-
ingu fólks, sérstaklega hvað sértækan
orðaforða varðar og það sem verra er;
orðið til þess að mikilvægri þekkingu
verði ekki lengur komið í orð á ís-
lensku. Ef svo fer hefur íslenska glat-
að vægi sínu sem það tæki sem okkur
er tamast til tjáningar.
Íslendingar eru hreyknir af því að
enn þann dag í dag veitist almenningi
tiltölulega auðvelt að lesa fornbók-
menntirnar. Þá staðreynd má að sjálf-
sögðu rekja til þess hversu lítið málið
hefur breyst frá örófi alda. En eins og
áður var sagt er ljóst að á síðustu ára-
tugum hefur innri gerð samfélagsins
breyst svo ört að ýmislegt sem verið
hafði á allra vörum um aldaraðir er
nánast horfið úr máli manna. Einkum
hugtök og orðatiltæki tengd starfs-
háttum liðinnar tíðar. Á móti hefur
ekki verið unnið nægilega markvisst
að því að finna nýjum starfsháttum
farveg í tungutaki þjóðarinnar þótt
þess sé svo sannarlega þörf eigi ís-
lenska að þjóna fólki jafnvel héðan í
frá og hingað til. Í daglegu tali, ekki
síst tengdu tækni og nýjum atvinnu-
vegum, eru því miður fjölmörg orð í
notkun sem bera fremur vott um
hnignum tungumálsins en framþróun
þess og úr því þarf að bæta.
Það skýtur skökku við að ekki skuli
búið að kveða skýrt á um stöðu ís-
lenskrar tungu í stjórnarskrá, eins og
bent er á í ályktun íslenskrar mál-
nefndar frá því fyrr í þessum mánuði.
Stjórnvöld þurfa að tryggja að ný-
yrðasöfnun og -smíði sé markviss, en
það verður einungis gert með því að
skaffa til þess fjármagn og mannafla.
Ef það er ekki gert verður íslenska
bæði óþjál og útlenskuskotin fyrr en
varir. Það er brýnt að horfa til at-
vinnulífsins og smíða þau tól sem þar
eru forsenda tjáningar. Hver myndi
vilja vera án orða á borð við sími,
tölva, þyrla og gemsi? Er ekki nauð-
synlegt að tryggja að fleiri slík verið
til og þar með að íslensk tunga end-
urspegli íslenskan reynsluheim?
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur
sith@mbl.is
I.
Gerðu stórt verk og eftirminnilegt,sagði fólk við Steingrím Eyfjörðáður en hann fór til Feneyjasem fulltrúi Íslands á tvíærri
sýningu. Eitthvað stórt, helst einn hlut,
eitthvað sem er sláandi. Steingrímur Ey-
fjörð fór ekki að ráðum fólksins, hann
gerði ekki einn stóran hlut, hann gerði
marga litla, en það eru samt ekki eig-
inlegir hlutir, það er ferli, upplifun, þræð-
ir, allt varð til í organísku ferli eins og
hann lýsti því í viðtali við Jón BK Ransu
daginn áður en hann hélt af stað í vor.
Það er furðulegt að koma í íslenska
skálann á Feneyjatvíæringnum, ég veit
ekki hvers vegna, kannski af því fólk var
búið að segja að staðsetningin væri hálf-
ómöguleg, þetta væri útúr. En þetta er
ekki meira útúr en svo að fyrir utan er
annríki og fyrir aftan er annríki, á sjálfri
götunni er fólk á ferli allan liðlangan dag-
inn og á síkinu sem byggingin stendur við,
Canal Grande, er sífelld umferð líka. Þótt
skálinn sé ekki á aðalsvæði Tvíæringsins
kemur fólk í hundraðavís. Útúr, hvað?
II.
Og þessi sýning er um svo margt að það
er eiginlega ekki hægt að lýsa því, fyrst
er kannski eins og hún sé ekki um neitt
en svo horfir maður á upptekið viðtal við
Steingrím sem er eins konar innsetning í
Árbæjarsafni, þá skilur maður ýmislegt,
svo vafrar maður á milli verkanna og skil-
ur aðeins meira, svo gleymir maður að
hugsa og þá skilur maður kannski allt. Sá
sem er með opinn huga og hreint hjarta
fær leyfi til að sjá spor hennar, sagði
hulduafinn um kindina sem hann seldi
Steingrími fyrir brýni, já, það er ósýnileg
kind á Feneyjatvíæringnum og hún er í
hrópandi andstöðu við það sem fólkið
sagði við Steingrím: Gerðu stórt verk og
eftirminnilegt. Huldukindin er ekki stór
og hún er ekki sláandi, en hún er kannski
eftirminnilegasta myndlistarverk sem ég
hef (ekki) séð. Ég gekk í kringum gerðið,
notalegt
Steingrí
eins og h
ar mann
Og Ól
varpstæ
hún og s
löngu ho
gamalt h
mæða, þ
svo kem
sjálf, hú
inu, ef é
inni fyri
lega aða
söngur s
mér, stú
gjálpið í
á sér, síe
heldur a
sex alla
IV.
Ég miss
ég las um
stór mis
inn í sum
hvað um
ferðarsk
því. Ég
í miðjun
vera gei
deyja út
gamla d
ég tók hey úr vatninu sem hafði óvart
slæðst þangað, ég lagaði aðeins til, samt
varlega, með opinn huga og hreint hjarta.
Uppihangandi lýsingarnar á því hvernig
kindin var færð úr álfheimum til Feneyja
eru frábærar, lýsing sjáendanna á huldu-
fólkinu, klæðnaður drengsins og stúlk-
unnar í ótrúlegum smáatriðum og mér
fannst uppgötvun að lesa að húsdýr
huldufólks gegna ekki nafni. Huldukindin
var keypt fyrir brýni af huldufólki, stend-
ur á vegg með handskrift Steingríms sem
fór samviskusamlega eftir umhirðuleið-
beiningum „mannsins sem kallaður er
hulduafinn“.
III.
Hvað munum við? Sum verkin í skála
Steingríms fjalla um það. Ekki gleyma
Benedikt Gröndal heitir eitt, annað heitir
Ekki gleyma og hann vekur gesti til um-
hugsunar um það hvernig samfélagið skil-
yrðir okkur til að muna suma en gleyma
öðrum. Hvers lags fólk er það sem við
munum?
Já, þetta furðulega og margsamsetta
myndlistarverk, sem ber yfirheitið Lóan
er komin, er fullt af ósýnilegum hlutum.
Er hægt að muna e-ð sem er ósýnilegt?
Líknardeild þjóðarsálarinnar, hefur
Steingrímur sagt um framlag sitt, og það
er fallegt; kannski þess vegna sem manni
líður einkennilega í skálanum þar sem
Canal Grande er gjálpandi undir hlera og
maður stendur með tárin í augunum yfir
skákviðureign sem er lýst með texta. Ein-
mitt, það er Guðfríður Lilja Grétarsdóttir
sem skrifar sig inn í kalt hjarta áhorfand-
ans, óvænt útspil, ekki listamaðurinn
sjálfur, heldur kona sem stýrir skák-
sambandi, en greinilegur stílisti líka,
nema enski þýðandinn hafi bara verið
svona góður, hún skrifar um Friðrik
Ólafsson og samtíðarmenn, að snillingur
geti ekki átt frábæran leik nema mótherj-
inn sé frábær og hjálpi til við að skapa
fegurðina. Sá sem vinnur, sá sem tapar,
þeir eru samverkamenn í fegurðinni.
Og þar sem ég stend framan við skák-
skýringarnar fæ ég kaffi, útúr engu kem-
ur til mín ung kona og færir mér snarp-
heitt kaffi því mér er kalt, það er
Eftiminnileg „Huldukindin er ekki stór og hún er ekki sláandi, en hún er kannski eftirminnilegasta my
Lóan kom, svo
» „H
ver
fjalla
Bened
annað
hann v
unar u
félagi
muna
Hvers
við mu