Morgunblaðið - 20.01.2008, Page 26

lífshlaup
26 SUNNUDAGUR 20. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
vegna hárrar leigu og því öryggis,
sem fylgir því að búa í eigin íbúð.“
Ekki einasta festi Sverrir kaup á
Eignamiðlun 1970, heldur gerðist
hann líka það ár bókavörður Hins ís-
lenzka bókmenntafélags og er það
enn.
„Ég hef alltaf haft mikinn áhuga á
bókum og byrjaði að safna þeim inn-
an við fermingu. Faðir minn var
áhugamaður um bækur og hjá föður
hans var bókasafn sveitarinnar til
húsa. Það má víst segja að ég hafi
fæðzt með bókagenið,“ segir Sverrir
og hlær við.
– Manstu hver var fyrsta bókin
þín?
Nú hugsar Sverrir sig vandlega
um, en brosir svo vandræðalega.
„Nei, ég man það nú ekki. Það gæti
alveg hafa verið Palli var einn í heim-
inum eða einhver slík bók.
En ég veit hvaða bók ég eignaði
mér fyrst. Það voru Andvökur Steph-
ans G. 1939 og ég merkti mér bókina
með því að bíta í kjölinn. Pabbi gaf
mér svo bókina síðar og ég á hana
enn. Hérna sérðu tannaförin.“
Og mikið rétt. Fyrsta bókamerki
Sverris Kristinssonar blasir við á
bókarkilinum.
En hafi Palli var einn í heiminum
verið hans fyrsta bók, þá var Palli
ekki lengi einn í bókaheimi Sverris,
sem er í fremstu röð íslenzkra bóka-
safnara og kunnáttumanna á því
sviði.
„Þegar menn safna bókum þá
fjölgar þeim fljótt,“ segir hann, þegar
ég spyr, hve margar bækur séu í
safni hans. „Og ég er búinn að vera í
þessu í 50 ár. Það er ekkert afrek á
svo löngum tíma þótt bókasafn telji
einhver þúsund bóka.
Satt að segja hef ég ekki lagt
áherzlu á að eignast margar bækur,
þær eru bara svo margar áhugaverð-
ar.“ Þetta er eins og að spyrja Skag-
firðinga eða Húnvetninga um hrossa-
eign þeirra. Þau eru alltaf einhver
niður á túni og hin á fjalli!
– En hvar liggur áhuginn?
„Ég hef áhuga á ljóðabókum, ævi-
sögum, bókum um myndlist, ævi-
skrám og fornprenti.
Og svo auðvitað skáldverkum líka,
og…“ Nú fer Sverrir að hlæja og seg-
ir að þessi upptalning sýni bara hvað
hann eigi bágt með að takmarka sig.
„Ég hef aldrei fengið bók á bóka-
safni síðan á skólaárunum. Ef ég þarf
að fletta upp í einhverri bók, þá leita
ég í mitt eigið bókasafn.“
– Hver er fallegasta bók íslenzk?
„Ljóðmæli Jónasar Hallgríms-
sonar frá 1847 er fallegust. Það er fal-
legt brot á þeirri bók og innihaldið er
auðvitað ekki síðra.
Ég starfaði í áratug með manni,
sem sagði mér frá fundum föður síns
og Jónasar Hallgrímssonar. Þetta
var Unnsteinn Beck, sem í 10 ár var
lögfræðingur Eignamiðlunar. Faðir
hans, Hans Jakob Beck, fæddur 1838,
bjó á Sómastöðum í Reyðarfirði og
leiðir hans og skáldsins lágu saman,
þegar Jónas var í rannsóknaleiðangri
eystra 1843. Mér þótti þetta
skemmtilega merkilegt, þegar Unn-
steinn sagði frá því.“
– Nú er nýafstaðið jólabókaflóð.
Hvað finnst Sverri um bókaútgáfuna
nú?
„Bókaútgáfan er lífleg og fjöldi
titla ótrúlegur. Mér finnast margar
bækur sem komu út um síðustu jól
áhugaverðar. Við eigum marga góða
rithöfunda.
Auk nýrra bóka las ég Aðventu
Gunnars Gunnarssonar. Það er sígilt
verk.“
Sverrir Kristinsson hefur ekki
bara safnað bókum, heldur rak hann
eigið forlag; Lögberg, í áratug og hef-
ur einnig verið viðriðinn útgáfu Hins
íslenzka bókmenntafélags.
Þegar ég spyr Sverri um bókaút-
gáfuna, nefnir hann á vegum Lög-
bergs ljósprentanir á handritum
Skarðsbókar og Helgustaðarbókar
og útgáfu Guðbrandsbiblíu 1984 á 400
ára afmæli biblíunnar. Hann lýsir því,
þegar Guðbrandsbiblía var prentuð í
Kassagerðinni og boðið var upp á
sérrí í tilefni atburðarins. Þá lét Sig-
urbjörn Einarsson, biskup, uppi
vangaveltur um það hvort Guð-
brandur hefði boðið upp á brenni-
vínstár, þegar mikið stóð til í prent-
uninni. Nú hafa fundizt í uppgreftri
prentsmiðja á Hólum bæði brot úr
vínflöskum og stafir svo Sverrir seg-
ist telja fullvíst að í Kassagerðinni
hafi menn fylgt aldagömlu fordæmi,
þegar sérrístaupunum var lyft. Hann
segist telja Guðbrandsbiblíu glæsi-
legasta bókargrip íslenzkan og að út-
gáfan 1984 hafi tekizt vel. „Þetta var
afskaplega vandasamt en skemmti-
legt starf. Pappírinn var sérvalinn,
unnin voru tréspjöld og svo þurfti að
velja nógu stór skinn og góð. Efalaust
hefur þurft að velja skinn úr allstórri
hjörð.
Fyrirmyndin að bókaþrykki;
myndum á bókarkápu, svo og bóka-
skrauti og spennum, var eintak af
frumútgáfunni 1584 sem talið var í
upphaflegum búningi. Þegar fyrsta
eintakið var fullgert og innbundið
með tilheyrandi bókarskrauti, varð
Jónasi Kristjánssyni á Árnastofnun
að orði: „Mikið andskoti er hún fal-
leg!“
Það er annars merkilegt hvað hún
var snemma á ferðinni. Hún kom út
aðeins 40 árum á eftir Lúters-
biblíunni. Og Nýja testamenti Odds
sem kom út í Hróarskeldu 1540. Lög-
berg gaf það út með nútímastafsetn-
ingu 1984.
Ég tel að öll þessi bókagerð beri ís-
lenzkum bókagerðarmönnum glæsi-
legt vitni. Frá því ég gaf fyrstu bók-
ina út 1968 og til þessa dags hef ég og
við hjá Bókmenntafélaginu látið
prenta allar bækur á Íslandi. Ég tel
að við eigum að styðja íslenzkan iðn-
að.“
Af bókum Bókmenntafélagsins
segist Sverrir vilja nefna lærdóms-
ritin, „úrvals þýðingar á erlendum
ritum. Þau eru nú 70 og er þetta lang-
stærsta ritröð slíkra úrvalsrita, sem
komið hefur út á íslenzku. Ég leyfi
mér að nefna Birting eftir Voltaire,
sem er ein af mínum uppáhalds-
bókum. Bækur Cicero Um ellina og
Um vináttuna eru frábær rit og jafn
aðgengileg á okkar dögum og fyrir
meira en tvö þúsund árum, þegar
þær voru samdar. Þetta eru bækur
sem, allir ættu að lesa! “
Þegar Sverrir rifjar upp útgáfu-
sögu Lögbergs, nefnir hann ritsafn
Guðmundar Daníelssonar, sem hann
lét blýsetja, sennilegast síðasta rit-
safn íslenzkt sem sett var í blý, og
prentað á kremaðan pappír. Bóka-
flokkurinn Íslensk myndlist kom út í
samstarfi við Listasafn ASÍ, en í þeim
flokki eru m.a. bækur um Eirík
Smith, Jóhann Briem, Mugg, Jó-
hannes Geir, Ásgrím Jónsson,
Tryggva Ólafsson, Jón Engilberts og
Hring Jóhannesson.
Þegar ég spyr Sverri, hvort það
sitji í honum að hafa ekki fengið að
gefa út bók, sem hann hafði augastað
á, svarar hann neitandi. Svo segir
hann mér söguna af fundi þeirra
Matthíasar Johannessen.
„Þetta var þegar Matthías var að
skrifa sögu Ólafs Thors. Við hittumst
á förnum vegi og tókum tal saman og
ég spurði hann hvort hann vildi ekki
selja mér handritið. „Ég skal borga
þér í gulli,“ sagði ég. En hann var bú-
inn að binda sig Almenna bókafélag-
inu, sem ég auðvitað skildi og virti.“
– Og gullið?
„Það fór á endanum allt í bókaút-
gáfu.“
– Ætli öðrum íslenzkum höfundi
hafi verið boðin ritlaun í gulli?
„Ég hef ekki heyrt um það.“
Myndlistin á sterk ítök í Sverri
ekki síður en bækurnar. Þessa sér vel
stað í húsakynnum Eignamiðlunar; í
skrifstofunni, þar sem við tölum sam-
an, hangir Jóhann Briem á veggjum.
„Hann gleður fólk svo í þessum fund-
arsal,“ segir Sverrir. Í öðrum her-
bergjum og á göngum hanga verk
eftir ýmsa listamenn, þar á meðal
Hring Jóhannesson og Sigurð Sig-
urðsson frá Sauðárkróki, sem Sverrir
segist hafa miklar mætur á.
Nýjasta myndin á staðnum er eftir
Kjarval; Deildarhóll í Víðidal í Húna-
vatnssýslu, sem hann málaði í norð-
urferð sumarið 1939, og á vegg hang-
ir annað Kjarvalsverk; Lesið úr
gullbók, sem Kjarval málaði í sum-
arhúsi sínu í Hjaltastaðaþinghá 1960
og setti inn á andlit fjögurra smiða,
sem gáfu honum bátaskýli. Um þetta
málverk vísar Sverrir til frásagnar í
endurminningum Þórarins Þórarins-
sonar frá Eiðum: Horft til liðinna
stunda.
…og tónlistin sækir á
Það liggur beint við að spyrja
mann sem er hugfanginn af bókum
og málverkum, hvort tónlistin standi
honum ekki líka nærri.
„Hún sækir á. Ég hlusta meira og
meira á tónlist. Og fer æ oftar á tón-
leika.
Ég hlusta á sígilda tónlist og ýmsar
tegundir dægurtónlistar. Það er
skyldleiki með sígildri tónlist og
myndlist; litir og tónar í samspili.
Ljóðið liggur líka nálægt tónlist og
myndlist ekki síður. Það eru litir og
tónar í góðu kvæði. Sumar myndir
Ásgríms Jónssonar eru til dæmis
framlenging á Gunnarshólma og
kvæðið Gunnarshólmi er mikið
myndlistarverk út af fyrir sig.“
– Ef hann yrði að velja í milli fast-
eigna og lista, hvað yrði ofaná?
„Hjá mér hefur þetta eiginlega
verið óaðskiljanlegt. Það þurfti á sín-
um tíma allmikið fjármagn til þess að
gefa út þessa stóru prentgripi. Á
þessum tíma átti ég dálítið af gulli,
sem var geymt í bankanum, og ég
seldi það allt til að kosta útgáfuna.
Peningar eru afl þeirra hluta sem
gera skal er haft eftir Cicero. Þetta
eru orð að sönnu. Í mínu starfi líður
aldrei sá dagur að málin tengist ekki
eitthvað myndlist, bókum, útgáfu-
málum eða tónlist.
Þetta gerir starfið mjög skemmti-
legt.“
– Þú hefur verið fenginn til þess að
meta listaverk og bækur.
„Já. Það var til dæmis mjög gaman
að meta með Ólafi Pálmasyni safn fá-
gætra bóka úr eigu séra Ragnars
Fjalars Lárussonar, en safnið var
þjóðargjöf ríkisstjórnar Íslands til
Hólastaðar.
Ég hef líka stundum metið mál-
verkasöfn með Hilmari Einarssyni í
Morkinskinnu.“
Laxinn slapp af staurnum
Til margra ára var Sverrir Krist-
insson ástríðufullur laxveiðimaður og
leigði ár ásamt félaga sínum; Sævari
Þ. Sigurgeirssyni. „Ég byrjaði
reyndar fimm ára að veiða lækjar-
lontur og þær mögnuðu upp í mér
einhvern veiðimann.“ Hann man líka
þegar hann strákpatti fór með hjól-
börurnar sínar fram á bryggju og
fékk kóð hjá sjómönnunum, sem
hann baksaðist með heim og hengdi
upp. Svo seldi hann nágrönnunum í
soðið! Nú segist hann ekki hafa farið í
lax í nokkur ár. „Ég vil vera frjáls af
hlutunum, þótt mér þyki þeir
skemmtilegir meðan ég sinni þeim.“
Frægt er að þeir félagar buðu Bor-
is Spassky í lax 1972, þegar heims-
meistaraeinvígið var teflt í Laugar-
dalshöllinni.
„Já. Spassky kom tvisvar með okk-
ur. Fyrst buðum við honum og svo
hringdi sovézka sendiráðið síðar og
bað um annað laxveiðiboð.
Það var greinilegt að Spassky var
undir gríðarlegu álagi og þótt hann
reyndi að halda ró sinni og njóta veið-
anna, þá var hann greinilega rosa-
lega stressaður.
Við fórum svo á dansleik og þá
streymdi kvenfólkið að heimsmeist-
aranum, eins og fréttnæmt þótti.“
Laxveiði Sverris komst öðru sinni í
fréttirnar. Það var þegar hann batt
stóra laxinn við staur og brunaði í
bæinn. „Ég var nefnilega búinn að
lofa að kjósa í prestskosningum, en
það tókst nú ekki betur til en svo, að
þegar ég kom á kjörstað, var búið að
loka, og þegar ég kom aftur að ánni,
var laxinn horfinn af staurnum.“
Sverrir Kristinsson á að baki fjöl-
breytilegan starfsferil, þótt fast-
eignir, bækur og myndlist séu þar
þungamiðjan. Hann hefur verið dóm-
kvaddur matsmaður og meðdómari
og í stjórn Matsmannafélags Íslands
í mörg ár, í stjórn MP Fjárfestinga-
banka, áður MP verðbréfa, fyrstu ár-
in, í stjórnum Félags fasteignasala,
Félags íslenskra bókaútgefenda og
Þýðingarsjóðs, formaður stjórnar-
nefndar Þjóðskjalasafns Íslands
1985-89 og 93-97, í stjórn Minja og
sögu frá 1989, formaður frá 1990 og
formaður stjórnar Listskreytinga-
sjóðs ríkisins 1994-2001. Hann hefur
að vonum á svo víðfeðmum vettvangi
kynnzt mörgum. Ég tek eftir því að
alltaf öðru hvoru í samtali okkar
nefnir hann það fyrst til að hann hafi
hér og þar kynnzt góðu fólki.
– Meturðu fólk meira en fé?
Sverrir verður hálfklumsa við
þessa spurningu. Er fyrst eins og á
báðum áttum um það hvort hann eigi
að taka hana alvarlega. En afræður
svo að svara: „Það er stór hluti starf-
ans að umgangast fólk. Í öllum störf-
um mínum hef ég kynnzt gríðarlega
mörgu fólki og mér finnst gaman að
kynnast fólki. Þau tengsl eru ákaf-
lega dýrmæt, en féð er fallvalt eins
og við sjáum á fjármálamörkuðunum
um þessar mundir.
Við búum við stöðugar breytingar.
Umferðin breyttist frá vinstri kanti
yfir á hægri kant. Einu sinni mæld-
um við vindinn í stigum, en nú er tal-
að um vindhraða á sekúndu. Sumir
vilja að krónan okkar verði lögð niður
og evran komi í staðinn. Það er talað
um þróun. Sérþekking er mikil en al-
menn skynsemi er líka góð. Atburða-
rásin hjá okkur er hröð og oft svo
ólíkindaleg að skáldsagan nær henni
aldrei. Skáldverkið eða reyfarinn
kemur á eftir.
En ég held samt að við byggjum
við meiri sálarheill, ef við hefðum
meiri festu og ró.“
– En nú er bezt að búa á Íslandi í
öllum heiminum ef marka má skoð-
anakönnun SÞ.
„Já, það tel ég vera. Ef ég fer til út-
landa, finnst mér alltaf gott að koma
heim.“
Árvakur/Frikki
Starfsfólk Eignamiðlunar:Aftari röð, frá vinstri: Jóhanna Valdimarsdóttir, Elín Þorleifsdóttir, Heiðar Birnir
Torleifsson, Guðmundur Sigurjónsson, Sverrir Kristinsson, Ólöf Steinarsdóttir, Sólveig Guðjónsdóttir, Dagný
Erla Eiríksdóttir, Hilmar Þór Hafsteinsson, Magnea Sverrisdóttir og Gunnar Helgi Einarsson. Fremri röð, frá
vinstri : Þorleifur Guðmundsson, Hákon Jónsson, Kjartan Hallgeirsson og Geir Sigurðsson.
Á toppinum Sverrir Kristinsson og Sævar Þ. Sigurgeirsson, göngufélagi
hans, með merki Eignamiðlunar á toppi Kilimanjaro 7. september 2007.
„ Frá því ég gaf fyrstu bók-
ina út 1968 og til þessa
dags hef ég og við hjá
Bókmenntafélaginu látið
prenta allar bækur á
Íslandi. Ég tel að við
eigum að styðja
íslenzkan iðnað.“
freysteinn@mbl.is
Kyudo: Bogfimi þar sem
skotið er á mark af
28 metra færi.
Kennarar: Tryggvi Sigurðsson,
Kyoshi 6. dan.
Elsa Guðmundsdóttir
4. dan.
Þessi grein á sér einstaka menn-
ingarlega hefð og er stunduð af
miklum fjölda fólks á öllum
aldri, í Japan og annars staðar.
Upplýsingar í símum
553 3431 og 897 8765
Japönsk bogfimi