Morgunblaðið - 10.02.2008, Blaðsíða 34

Styrkirúr
Pokasjó›i
andóf og einræði
34 SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
„Valdakerfi Lúkasjenkó, eins og annarra einræðisherra,
byggist fyrst og fremst á tveimur þáttum; annars vegar
ótta og hins vegar skorti og skömmtun upplýsinga til al-
mennings,“ segir Alexander Milinkevich, sem bauð sig
fram gegn Lúkasjenkó árið 2006. Milinkevich var sam-
eiginlegur frambjóðandi lýðræðissinnaðra stjórn-
málaflokka og félagasamtaka í Hvíta-Rússlandi.
Milinkevich er háskólamaður, var dósent í eðlisfræði
við Háskólann í Hrodna áður en hann ákvað að taka þátt
í stjórnmálum. Hann er alvörugefinn en vinalegur í fasi.
Þrátt fyrir að hann hafi orðið fyrir miklum árásum og
ofsóknum vegna framboðs síns er hann hvergi af baki
dottinn og rekur starfsemi sína leynilega í íbúð í Minsk
þar sem við fengum að hitta hann. Þar starfa með honum
nokkrir samstarfsmenn og einn þeirra situr með okkur
meðan á samtalinu stendur og túlkar fyrir Milinkevich,
sem segir okkur brosandi að þótt hann tali ekki ensku
sjálfur skilji hann enskuna ágætlega. „En ég skil ekkert í
íslensku,“ bætir hann við og hlær.
Ákveðinn árangur 2006
Pólitískt lýsir hann sér sem óflokksbundnum lýðræðis-
og sjálfstæðissinna. Þrátt fyrir að kosningarnar árið
2006 gefi ekki beint tilefni til bjartsýni, segir Milinkevich
að ákveðinn árangur hafi náðst með kosningabarátt-
unni, þ.e. að fá fólk til þess að sigrast á ótta sínum í garð
stjórnvalda og tekist hafi að sá fræjum tortryggni í garð
ríkjandi yfirvalda. „Þetta sást til að mynda á hinni miklu
þátttöku í fundarhöldunum á kjördag,“ segir hann en sá
fundur endaði með því að yfirvöld leystu samkomuna
upp með hörku.
Heldur ótrauður áfram
Aðspurður um áform sín til framtíðar segist Mil-
inkevich ætla að halda áfram. „Ég gaf stuðnings-
mönnum mínum loforð á sínum tíma um að ég myndi
ekki hætta og við það stend ég. Þeir eru hetjur, ekki ég,“
segir Milinkevich. Þrátt fyrir hógværð hans er erfitt
annað en að hrífast af baráttunni sem hann stendur fyr-
ir, ekki síst þegar haft er í huga að synir hans mega ekki
koma til landsins og verða að búa í Póllandi. Ennfremur
að hann sjálfur hefur ítrekað verið settur í fangelsi fyrir
upplognar sakir.
Hluti af starfsemi Milinkevich núna felur í sér að að-
stoða og vinna með þeim mikla fjölda fólks sem orðið
hefur fyrir ofsóknum í kjölfar forsetakosninganna árið
2006. Þetta eru meðal annars fjölskyldur sem hafa þurft
að horfa á eftir aðstandendum sínum fara í fangelsi en
líka stúdentar sem tóku þátt í kosningabaráttunni fyrir
hönd stjórnarandstöðunnar. Þessir stúdentar voru
dæmdir til fangelsisvistar og síðan útilokaðir frá frekara
námi í Hvíta-Rússlandi. Til þess að hjálpa þessum hópi
hefur Milinkevich og kona hans sett á fót samstarf við
ýmis Evrópulönd um að þessir stúdentar fái að ljúka
námi sínu þar. Meðal þeirra landa sem taka við stúd-
entum á grundvelli þessa verkefnis eru Pólland, Eistland
og Frakkland.
Ein ósk til Íslands
Milinkevich segir við okkur að ef hann megi biðja um
eina ósk til ríkisstjórnar Íslands þá væri hún að taka við
stúdentum sem lent hafa í þessari aðstöðu. „Það myndi
virkilega muna um slíkt, jafnvel þó það væri ekki mikill
fjöldi,“ segir hann og bætir við að verkefnið hafi dýpri
tilgang en einungis að mennta viðkomandi nemendur.
„Okkar sýn er sú að þessi hópur stúdenta, sem lærir í
Evrópu og kynnist af eigin raun lífinu í frjálsu og lýðræð-
islegu landi, muni síðar meir snúa til Hvíta-Rússlands og
beita sér með okkur í baráttunni hér heima.“
Það sem vekur ekki síður eftirtekt við Milinkevich er
að bjartsýni virðist einkenna störf hans og þeirra sem
vinna fyrir hann. Kannski er það óraunhæf óskhyggja en
til grundvallar þessari trú er sannfæring þeirra sjálfra
um að þeir séu að vinna að réttum málstað sem sagan
muni einhvern tíma síðar meir þakka þeim fyrir.
„Næst þegar þið komið hingað í heimsókn tökum við á
móti ykkur í forsetahöllinni,“ segir aðstoðarmaður Mil-
inkevich brosandi í kveðjuskyni.
Ótti og upplýsingaskortur
Stjórnarandstæðingurinn Alexander Milinkevich, for-
setaframbjóðandi frá 2006, settist niður með gestunum
frá DEMYC. Opinberar tölur gáfu honum 6,0% fylgi en
í reynd var fylgi hans að öllum líkindum mun meira.
Ljósmynd/Árni Helgason
mælunum var fyrsta dag heim-
sóknar okkar í borginni. Við slóg-
umst vitanlega í hópinn og tókum
þátt í aðgerðunum, sem fram fóru
fyrir framan þinghúsið í Minsk þar
sem stytta af Lenín gnæfir yfir
torgið. Fyrirkomulag þingstarf-
anna er reyndar allsérstætt en for-
setinn sjálfur tilnefnir þingmenn
og hefur því löggjafarvaldið í hendi
sér. Þinghúsið sjálft, risavaxinn
steypuklumpur, er ólíkt öðrum
þjóðþingum að því leyti að almenn-
ingi er bannaður aðgangur. Það
vita því fæstir hvað gerist bak við
hinar luktu dyr þingsins en bak við
skyggt glerið í gluggunum mátti
sjá móta fyrir mannverum sem
fylgdust með mannfjöldanum á
torginu. Ég gat ekki annað en velt
því fyrir mér hvernig þessum
skuggaverum liði – hvað ætli brjót-
ist um í kolli svona fólks?
Mótmælin fóru rólega fram og
báru þess skýrt merki að helstu
leiðtogar mótmælendanna höfðu
verið handteknir og því voru fáir til
að taka af skarið og leiða hópinn.
Fljótlega tókum við eftir mynda-
tökumönnum sem fylgdu okkur
eftir á torginu af miklum áhuga.
Okkar til mikilla vonbrigða var það
ekki útlitið sem olli áhuganum –
heldur voru þetta starfsmenn
KGB. Þeir mæta iðulega á fundi
sem þessa til að taka upp það sem
fram fer og sjá hverjir taka þátt.
Afleiðingar þess að nást á mynd
voru, að því er okkur var sagt, að
við myndum ekki fá vegabréfsárit-
un inn í landið aftur.
Um tvö til þrjú þúsund manns
voru mætt á torgið til þess að mót-
mæla 10. janúar sl. Ef til vill hefðu
fleiri tekið þátt ef yfirvöld hefðu
ekki tekið sig til og lokað
neðanjarðarlestarkerfinu í borg-
inni, látið loka vefsíðum með upp-
lýsingum um mótmælin og hindrað
útsendingar útvarpsstöðva sem
sögðu frá atburðinum. Stjórnvöld
þurftu ekki að hafa áhyggjur af
öðrum fjölmiðlum, enda rötuðu
mótmælaaðgerðirnar ekki í fréttir.
Einn heimamanna, sem var við-
staddur mótmælin, sagði okkur frá
því að hann hefði verið að tala við
konuna sína, sem væri heima að
horfa á sjónvarpið, og þar væri
ekki minnst einu orði á mótmælin
heldur væri verið að sýna íshokkí!
Þegar við tylltum okkur niður á
kaffihús skammt frá torginu sáum
við ritskoðun með skýrum hætti.
Daninn í hópnum gat sótt allar
heimasíðurnar í Hvíta-Rússlandi
sem hann vildi skoða í gegnum far-
símann sinn og netþjóninn í Dan-
mörku en einn af hvítrússnesku
Fylgst með Lögreglumenn í Minsk fylgdust með mótmælunum á torginu úr fjarska en flestir af forsprökkum
mótmælendanna höfðu verið handteknir um daginn auk þess sem margir þátttakendur voru teknir næstu daga.
Ljósmynd/Raul Liive