Morgunblaðið - 10.02.2008, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Ian Buruma
Amsterdam | Þegar orðið „umburð-
arlyndi“ verður að skammaryrði í
landi eins Hollandi er ljóst að eitt-
hvað hefur farið verulega úrskeið-
is. Hollendingar hreyktu sér alltaf
af því að vera umburðarlyndasta
þjóð í heimi. Á minni æsingatímum
en þessum hefði enginn mögulega
getað haft neitt að athuga við það
þegar Beatrix drottning kallaði í
jólaræðu sinni eftir umburðarlyndi
og „virðingu fyrir minnihlutahóp-
um“. En Geert Wilders, leiðtoga
Frelsisflokksins, sem er til hægri
og andvígur múslímum, ofbauð svo
„fjölmenningarkjaftæði“ drottn-
ingarinnar að hann vildi svipta
hana stjórnarskrárbundnu hlut-
verki sínu í stjórnkerfinu.
Wilders er vinsæll lýðskrumari
og flokkur hans er með níu sæti á
hollenska þinginu. Hann líkir Kór-
aninum við Mein Kampf eftir Hit-
ler, vill koma í veg fyrir að fleiri
múslímar flytji til Hollands og
þrumar að þeir sem þegar búi í
landinu eigi að rífa hálfan Kór-
aninn vilji þeir fá að vera áfram.
Umburðarlyndi gagnvart íslam er
í hans huga huglaus eftirgjöf.
Hann telur að hætta sé á að Evr-
ópa „íslamiserist“. „Brátt verða
fleiri moskur en kirkjur,“ segir
hann, ef sannir Evrópubúar hafi
ekki kjark til að rísa á fætur og
bjarga vestrænni siðmenningu.
Rétturinn til að ögra
Þrátt fyrir kröfur um að Kór-
aninn verði bannaður kveðast Wil-
der og aðdáendur hans trúa að
óheft málfrelsi sé vestrænn fæð-
ingarréttur. Beatrix sagði að mál-
frelsi veitti ekki sjálfkrafa rétt til
að móðga. Wilders er ósammála.
Enga gagnrýni á íslam, sama
hversu móðgandi, ætti að hefta
með pólitískri rétthugsun.
Wilders notar hvert tækifæri til
að leggja prófstein á (oft mjög tak-
markað) umburðarlyndi múslíma.
Síðasta ögrunin er stutt mynd þar
sem íslam er fordæmt. Hún hefur
enn ekki verið sýnd, en þegar vak-
ið allsherjarskelfingu. Það er ekki
oft sem hollenskir stjórnmálamenn
rata í heimspressuna, hvað þá þeg-
ar þeir eru minniháttar, en Wild-
ers hefur tekist það með uppá-
tækjum sínum. Því er nú sérstakur
viðbúnaður í hollenskum sendiráð-
um vegna ótta við ofbeldisfull mót-
mæli og stjórnvöld íhuga sérstakar
öryggisráðstafanir.
Sumir álitsgjafar hafa gefið til
kynna að Wilders, sem var alinn
upp við katólska trú í hollenskum
sveitabæ, sé eins og múslímskir
óvinir hans sanntrúaður, knúinn
áfram af þeirri hugsjón að við-
halda kristni í Evrópu. Það kann
að vera, en ekki er allt sem sýnist.
Stríð hans gegn íslam er einnig og
jafnvel einkum stríð gegn hinni
menningarlegu og pólitísku yfir-
stétt, evrókrötunum í Brussel og
hinni frjálslyndu drottningu.
Ráðist á elíturnar
Ræður hans eru uppfullar af vís-
unum til hrokafullra yfirstétta,
sem hafa misst sambandið við til-
finningar almúgamannsins. Litið
er á „umburðarlyndi“ sem veik-
leika og merki um yfirstéttar-
hroka, sem sé dæmigerður fyrir
fólk, sem lifi fjarri hörðum veru-
leikanum á götunni, þar sem of-
beldisgjarnir og stjórnlausir út-
lendingar ógni heiðvirðum
Hollendingum.
Hugmyndin um elítuna, sem
lætur undan, er ekki bundin við
Holland. Í Ísrael eru menntaðir
gyðingar, sem gagnrýna brot Ísr-
aela gegn Palestínumönnum, frið-
arsinnarnir, sem telja að samn-
ingar séu betri en ofbeldi og
jafnvel arabar hafi réttindi í háði
kallaðir „fallegar sálir“. En al-
múgamaðurinn, sem er með báða
fætur á jörðinni, er sagður vita
betur: óbilandi harka, harðlínu-
stefnan, er eina leiðin til að ná ár-
angri.
Í Bandaríkjunum er orðið
„frjálslyndur“ í munni lýðskrum-
ara í útvarpi og stjórnmálamanna
á hægri vængnum nánast orðið
samheiti við að vera „Austur-
strandar-snobbhani“ eða „gáfu-
menni frá New York“ sem er jafn-
vel verra. Samkvæmt þessari
skoðun eru þeir sem eru frjáls-
lyndir ekki aðeins linir, heldur ein-
hvern vegin sérdeildis óamerískir.
Það er ekkert nýtt að tengja
elítur við umburðarlyndi, stór-
borgir og það sem er framandi.
Elítur tala oft erlend tungumál og
í stórborgum er fólk oft umburð-
arlyndara og opnara gagnvart
fólki úr öllum áttum. Lýðskrum-
arar okkar tíma – bandarískir
stjórnmálamenn, sem bjóða sig
fram eða þykjast bjóða sig fram
„gegn stjórnvaldinu í Washington“
eða franskir lýðskrumarar, sem
tala í nafni „franskrar þjóðarsálar“
– eru óhjákvæmilega fjandsamleg-
ir höfuðborgum. Brussel er sam-
nefnari alls þess sem lýðskrum-
arar, hvort sem þeir eru til hægri
eða vinstri, hata. Og múslímskir
innflytjendur búa í Amsterdam,
London eða Marseille, ekki litlu
bæjunum þar sem lýðskrumararn-
ir á hægri vængnum finna mest-
allan sinn stuðning.
Stjórnmál andúðarinnar
Stjórnmál andúðarinnar eru
hins vegar áhrifaríkust þegar þau
virkja raunverulegan ótta. Fólk
hefur ástæðu til þess að hafa
áhyggjur af efnahagslegri hnatt-
væðingu, al-evrópsku skrifræði,
hinu gríðarlega flæði innflytjenda,
sem ekki er alltaf vel stjórnað, og
árásargirninni á bak við róttæka
pólitíska hreyfingu íslams. Þessar
áhyggjur hafa of oft verið virtar
vettugi.
Sú tilfinning hefur ekki bara bú-
ið um sig hjá Hollendingum heldur
einnig meðal margra Evrópubúa
að þeir hafi verið yfirgefnir í
heimi, sem tekur hröðum breyt-
ingum, að alþjóðafyrirtæki séu
valdameiri en þjóðríkin, að ríka og
menntaða fólkinu í þéttbýlinu
vegni vel og venjulega fólkið í
strjálbýlinu sitji eftir á meðan lýð-
ræðislega kjörnir stjórnmálamenn
séu ekki bara áhrifalausir heldur
hafi gefist upp gagnvart þessum
voldugri öflum, sem ógni hinum
venjulega manni. Ekki er bara litið
á umburðarlyndi sem veikleika-
merki, heldur sem svik.
Múslímaógnin er vitaskuld ekki
bara ímyndun. Lítill hópur hug-
myndafræðilegra öfgamanna hefur
framið raunveruleg ódæðisverk í
nafni íslams og mun halda því
áfram. En hin almenna andúð á
íslam ristir dýpra og nær lengra.
Wilders og hans líkar ráðast
ekki bara að íslömskum öfgamönn-
um. Velgengni hans er byggð á til-
finningunni að umburðarlyndi
jafngildi svikum. Þannig hefur
hatrið á elítunum eins og svo oft
áður fengið útrás í hatri á útlend-
ingum, þeim sem líta öðru vísi út
og iðka undarlega siði. Við verðum
að berjast gegn íslömskum öfga-
sinnum, en ekki með því að magna
upp myrkustu kenndir hugsunar-
lauss múgs. Það hefur aldrei neitt
gott hlotist af því.
Stríð gegn umburðarlyndi
 Hvað er á seyði í Hollandi þegar „umburðarlyndi“ er orðið að skammaryrði?  Ótti við íslamska
öfgasinna á rétt á sér, en eitthvað er að þegar hann er notaður til að ráðast gegn öllum múslímum
AP
Endalok umburðarlyndisins? Múslímar á bæn á ráðhústorginu í Kaupmannahöfn.
ÖFGAR» Í HNOTSKURN»Múslímum hefur fjölgaðjafnt og þétt í Evrópu á
undanförnum árum og áratug-
um.
»Óeirðir í innflytjenda-hverfum og -borgum hafa
valdið miklu róti í Frakklandi.
»Tvö pólitísk morð í Hol-landi á undanförnum árum
hafa kynt undir umræðu um
að hugmyndin um fjölmenn-
ingarþjóðfélagið hafi beðið
skipbrot og komið óorði á um-
burðarlyndið, sem Hollend-
ingar hafa verið þekktir fyrir.
»Málflutningurinn beinistekki aðeins gegn múslím-
um heldur elítum, sem eru
sakaðar um að láta undan of-
ríki innflytjendanna.
Höfundur er prófessor í mannrétt-
indum við Bard College. Nýjasta bók
hans heitir Murder in Amsterdam:
The Death of Theo Van Gogh and the
Limits of Tolerance. ©Project Syndi-
cate.
» Síðan er ég með nafnið mitttattúverað á magann.
Skilríkjalaus ökumaður í annarlegu
ástandi vildi ekki segja lögreglunni í
Borgarnesi nafn sitt. Það upplýstist þó
þegar lögreglan dáðist að húðflúri á hönd-
um og hálsi hins nafnlausa manns, sem
beraði á sér magann til að sýna meira húð-
flúr að því er RÚV greindi frá.
» Ég hef aldrei útilokað það aðSjálfstæðisflokkurinn og
þeir sem voru í Alþýðubandalag-
inu eða eru núna Vinstri grænir
gætu átt saman.
Björn Bjarnason , dómsmálaráðherra, í
Silfri Egils í Sjónvarpinu.
» Menn verða að geta strokiðum frjálst höfuð meðal al-
mennings úti í bæ án þess að
hafa alltaf þennan stimpil á sér.
Jakob Baldursson , formaður Kraftlyft-
ingasambands Íslands, skírskotaði til
lyfjamála, en á þingi sambandsins var
samþykkt að ganga til viðræðna við
Íþrótta- og ólympíusamband Íslands um
aðild að ÍSÍ, þar sem lög um slíkt eru skýr.
» Það sem hefur bjargað mér ílífinu er að ég hef tekið öllu
með ískaldri ró. Ég gerði það
besta sem ég gat. Ef það dugði
ekki þá varð bara Guð að taka
við.
Jóhannes Sólbjartur Sigurbjörnsson ,
fyrrverandi skipstjóri og stýrimaður, á
100 ára afmælisdegi sínum.
» Ég gat ekki svarað öðru enað Jesús hlyti að vera gott og
gilt nafn.
Baldur Sigurðsson , dósent hjá Kenn-
araháskóla Íslands, sem eftir fyrirlestur
sinn, Nöfn og ónefni samkvæmt íslenskum
mannanafnalögum, var spurður hvort
mannanafnanefnd, sem hann á sæti í,
myndi samþykkja nafnið Jesús.
» Ég held að það séu munbrýnni mál framundan.
Höskuldur Þór Þórhallsson, þingmaður
Framsóknar, þegar Steinunn Valdís Ósk-
arsdóttir, þingmaður Samfylkingarinnar,
mælti fyrir þingsályktunartillögu um nýtt
starfsheiti ráðherra.
» Mér fannst þetta aðallegasýna fram á allt það versta í
börnum því það var aldrei neitt
skemmtilegt eða ánægja í þessu
heldur bara vinna, meiri en ég
bjóst við.
Sindri Jónsson , nemandi í Mennta-
skólanum í Kópavogi, um HUB 102, Hugs-
Ummæli vikunnar
Árvakur/Kristinn Ingvarsson
Hátíð í borg Vetrarhátíð var sett í Reykjavík og þrátt fyrir mikla snjókomu
og ófærð var glatt á hjalla hjá borgarbúum á öllum aldri.
að um barn, valfag sem hann tók og fólst í
að nemendur fengu brúðu, sem að mörgu
leyti er gædd eiginleikum ungabarns, með
sér heim yfir helgi.
» Maður er svona eins oggangandi varahlutaverk-
smiðja.
Siv Friðleifsdóttir , þingmaður Fram-
sóknar, þegar hún mælti fyrir þingsálykt-
unartillögu um að gerð yrði úttekt á stöðu
og réttindum líffæragjafa.
» Græðgisvæðingin fékkkjaftshögg og það kom hökt í
þessa taumlausu ágengni
græðginnar í íslensku samfélagi.
Svandís Svavarsdóttir , borgarfulltrúi og
formaður stýrihóps borgarráðs um mál-
efni REI og Orkuveitu Reykjavíkur, á fé-
lagsfundi vinstri grænna þar sem hún
kynnti lokaskýrslu stýrihópsins um mál-
efni Reykjavík Energy Invest og Geysir
Green Energy.
» Við þurftum nú heldur beturað axla ábyrgð með því að sá
meirihluti sem við vorum í gliðn-
aði meðal annars út af þessu
máli.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson , borg-
arfulltrúi, sem var borgarstjóri og stjórn-
armaður í Orkuveitu Reykjavíkur þegar
REI-málið kom upp, þegar hann var
spurður hvort enginn ætlaði að axla
ábyrgð.