Morgunblaðið - 01.03.2008, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. MARS 2008 19
Nú er að bresta á, að frum-kvæði þeirra RagnheiðarSkúladóttur, Guðrúnu Jó-
hönnu Guðmundsdóttur og Bjarna
Jónssonar, alþjóðleg leiklist-
arhátíð í Reykjavík, Lókal nefnist
hún og stendur yfir dagana 5.–9.
mars. Orðið lókal, sem notað er yf-
ir stað og það sem er staðbundið
bæði hér og víða um lönd, lýsir
þeirri hugsun er liggur að baki há-
tíðinni. Henni er ætlað að verða
staður þar sem leikflokkar, er-
lendir og innlendir, kynna nýja
strauma í leiklist og eiga ekki að-
eins fund með íslenskum áhorf-
endum heldur blanda sjálfir geði
saman um stund, miðla reynslu
sinni og þekkingu hver til annars.
Listrænn stjórnandi hátíðarinnar,
Elena Krüskemper, sem kemur frá
Bonn, býður sjö sýningum á stað-
inn frá Íslandi, Frakklandi, Belgíu
og Bandaríkjunum. Flestar sýn-
inganna jafnt innlendar sem er-
lendar sýnast mér eiga það sam-
eiginlegt að þær tengjast
spunaleikhúsi sem fengið hefur
víða byr undir báða vængi síðasta
áratug. Þar er hefðbundinn rammi
leikhússins, túlkun leikstjóra á
texta leikritaskálds, rofinn. Leik-
arar, dansarar, leikstjórar spinna
út frá texta eða utan um hug-
myndir, búa til ný rými með nýrri
tækni og þar mætast gjarnan list-
greinar á annan veg en áður hefur
tíðkast. Verið er sem sagt á ein-
hvern hátt að afbyggja hefð-
bundnar menningarlegar hug-
myndir okkar um leikhús.
  
Frá Frakklandi kemur Viv-arium Studio sem talinn er af
vísum mönnum einn af hug-
myndaríkustu tilraunaleikhópum
þar í landi. Hann er aðeins fimm
ára gamall og undir stjórn mynd-
listarmannsins Philips Quesne. Í
verkinu L’Effet de Serge frá 2007,
sem flutt verður á ensku, velta
menn fyrir sér formi og tilgangi
einleiksins. Erna Ómarsdóttir í
samvinnu við Lieven Dousselare
kemur frá Belgíu með nýtt verk,
þrjú þúsund ára Talandi tré sem
ferðast um heiminn ásamt laglínu
og segir sögur. Sliguð eins og við
erum af niðursoðnum skyndibitum
bandarískrar menningarfram-
leiðslu, hefur okkur hætt til að
skeyta lítið um amerískt leikhús
og hvaða tilraunir sjálfstæðir leik-
hópar eru að fást við handan
Atlandsála. Hér er bætt úr því. Frá
New York kemur Nature Theatre
of Oklahoma en það er stofnað af
hjónunum Kelly Copper og Pavol
Liska. Hann er Slóvaki sem 16 ára
gamall gerðist innflytjandi til
Oklahoma. Enskan er sögð ekki í
neinu sérstöku uppáhaldi hjá hon-
um. Tengsl milli manna skapast
með látbragði og fasi, segir hann í
blaðaviðtölum og: „Málið hefur
reynst ónothæfur tungumáls-
miðill í póstmódernismanum.“
  
Verkið No dice sem kannski máþýða sem Ekkert er um að
vera byggir á hljóðrituðum sam-
tölum Pavols Liska við vini og
vandamenn sem leikararnir vopn-
aðir I–pod spinna út frá og dansa í
kringum. Hinn leikhópurinn, New
York City Players, er undir stjórn
höfundarins, tónskáldsins og leik-
stjórans Richards Maxwell sem
New York Times hefur fullyrt að
sé einna áhugaverðasti listamað-
urinn sem sprottið hefur úr amer-
ísku tilraunaleikhúsi undanfar-
inna ára. Hann er þekktur fyrir
mínimalisma, knöpp samtöl, smátt
látbragð. Í leikhópi hans mætast
oft atvinnuleikarar og áhugaleik-
arar, hann notfærir sér hljóð og
myndbandsupptökur. Efniviðinn
sækir hann í amerískan hvers-
dagsleika og amerískt aðgerða-
leysi. Hingað kemur hann með
verkið Ode to the man who kneels
eða Óður til mannsins sem knék-
rýpur, gamansaman vestra í söng-
leikjastíl.
  
Dagskrá hátíðarinnar ætti aðgefa leikhúsáhugafólki gilda
ástæðu til að hlakka til næstu viku
þar sem því gefst kostur á að færa
sig á milli staða og bera saman ís-
lensku sýningarnar sem boðið er
til hátíðarinnar, Baðstofuna, Hér
og Nú og Óþelló, Desedemónu og
Jagó, við það sem er að gerast í
Bandaríkjunum og Evrópu, sjá Ís-
land í samhengi. Eða eins og ein-
hver sagði: Þessari metnaðarfullu
tilraun til að hrista upp í og hrista
saman í íslensku leikhúslífi er að-
eins hægt að bregðast við með því
mæta á staðinn, vilji maður ekki
standa í stað.
Lókal 2008
» Flestar sýningannajafnt innlendar sem
erlendar sýnast mér
eiga það sameiginlegt
að þær tengjast spuna-
leikhúsi sem fengið hef-
ur víða byr undir báða
vængi síðasta áratug.
No dice Ekkert um að vera hjá leikurunum í verki Pavols Liska.
majak@simnet.is
AF LISTUM
María Kristjánsdóttir
SMEKKUR er jafnmargur og
mennirnir. Kynni því að erta ein-
hverja tónleikagesta að sá er hér
ritar hefur enn ekki látið heillast af
tónskáldum „ungþýzka“ skólans á
ofanverðri 19. öld (Wagner, Liszt
og Bruckner) í sama mæli og þeir.
En þar með er líka grunntónn gef-
inn, og öndverðir jafnt sem sam-
sinntir geta þá miðað við hann.
Satt að segja átti ég ekki von á
þeirri ríflegu aðsókn sem við blasti
á fimmtudagskvöld. En trúlega
gæti glæsilegt orðspor unga pólska
einleikarans haft sitt að segja, og
líklega meira en efnisvalið, enda
hvorki seinni píanókonsert Liszts
né 3. sinfónía Bruckners meðal
mest fluttu hljómsveitarverka síð-
rómantísku meistaranna. Ei heldur
hér á landi, eins og fram kom af
gagnlegum neðanmálsupplýsingum
tónleikaskrár – verk Liszts 1956,
1973, 1986 & 1998, sinfónía Bruck-
ners 1966, 1969 & 1994. Hvað olli
valinu nú er mér auðvitað
ókunnugt, en oft ræðst slíkt af
verkefnaskrá viðkomandi stjórn-
anda, þó ekki þurfi það alltaf að
vera.
Hinn tiltölulega stutti [21’] pí-
anókonsert Liszts frá 1861 rann
ljúfar niður en ég þorði að vona.
Og hvað sem segja má um vir-
túósatiktúra ungverska píanóljóns-
ins þá bryddaði það a.m.k. upp á
einni gjöfulli nýjung, stefrænum
ummyndunum, sem mörg síðari
tíma tónskáld hafa fært sér í nyt,
enda í markvissri útfærslu mun
skilvirkari aðferð en sumir papp-
írsstrúktúrar módernismans. Það
mátti og heyra í þessum óvenju-
sinfóníska konsert er lét einleik-
arann stundum leika undir með
ýmsum sólóinnskotum úr hljóm-
sveitinni; örugglega fáheyrt á sín-
um tíma. Hitt skipti þó ekki
minnstu hvað verkið var frábær-
lega vel flutt af hljómsveitinni, og
þá ekki sízt af hinni ungu en þaul-
músíkölsku Ewu Kupiec er lék
jafnt af dúndrandi krafti sem krist-
alstærum skýrleika. Enda var
bravóað án þess að nokkur þurfti
að krumpa tær í laumi. Slíkt kall-
aði á aukalag, og tók Kupiec fyrir
hið gagnkunna Träumerei úr
Barnasenum Schumanns svo
reyndist skóladæmi um að gera
einfaldleikann áhugaverðan.
Oft hafa velmeinandi göfuguggar
síðari tíma hæðzt að vinum og
nemendum Bruckners, er þótti við
hæfi að stytta hljómkviður guð-
hrædda sveitaorganistans í hlust-
vænna horf, ýmist með eða án
samvinnu höfundar. En mikið
skildi ég þá í tilviki 3. sinfóníunnar.
Þrátt fyrir verulegar styttingar 2.
útgáfu bar nærri klukkustundar
langt verkið í mínum eyrum með
sér að betur hefði mátt brýna bus-
ann. Burtséð frá ýmsum fallegum
stöðum var framvindan oft óheyri-
lega langdregin, og bætti ekki úr
skák losaralegur heildarsvipur,
undirstrikaður af epísódískum
senuskiptum á milli alþagna. Engu
að síður lék SÍ fruntavel undir nat-
inni stjórn Volmers, og má segja
að markviss mótun hans og sveigj-
anleg dýnamík hafi léð þessu múr-
steinsverki Bruckners eins mikinn
þokka og frekast var unnt.
Múrsteinn í magnaðri túlkun
TÓNLIST
Háskólabíó
Liszt: Píanókonsert nr. 2 í A Op. 125.
Bruckner: Sinfónía nr. 3 í d. Ewa Kupiec
píanó; Sinfóníuhljómsveit Íslands. Stjórn-
andi: Arvo Volmer. Fimmtudaginn 28.
febrúar kl. 19:30.
Sinfóníutónleikarbbbmn
Ríkarður Ö. Pálsson
SEX ár voru liðin frá því ég heyrði
síðast í Arndísi Höllu Ásgeirsdóttur.
Það var á sama stað og sl. miðvikudag,
og ól þá af sér fyrirsögnina „Skeinu-
hættur sjarmi“. En sex ár eru langur
tími, og þó að söngkonan, sem lengst
af hefur starfað í Þýzkalandi (fastráð-
in 1997 við Komische Oper Berlin),
hafi hér nýjast vakið eftirtekt í upp-
setningu ÍÓ á Ariadne á Naxos í haust
sem leið missti ég, líkt og trúlega þó-
nokkrir viðstaddra á umræddum vel
sóttum tónleikum, af þeirri fram-
komu. Það lá því óneitanlega spenna í
lofti þennan miðvikudag háð óvissu
um hvert söngtjáningin hefði þróazt í
millitíðinni.
Slík spenna mótast eins og gefur að
skilja jafnt af jákvæðum sem nei-
kvæðum hvötum. En þó sízt skyldi
örva frumstæða þórðargleði verð ég
að játa að í fyrri hluta læddist að mer
dulítill uggur. Þar voru ljóðasöngs-
lögin í fyrirrúmi, og þó að undantekn-
ingin, Jubal’s lyre-arían úr „Joshua“-
óratóríu Händels, hefði mátt róa mig
niður fyrir óperuefnið eftir hlé virtust
Purcell-lögin tvö – annað hið alþekkta
Music for a while, ásamt Schubertl-
jóðunum fimm (þekktust Auf dem
Wasser zu singen og Gretchen am
Spinnrade) – varla bera með sér full-
komið vald á ljóðasöngsgreininni. Víða
vottaði fyrir öryggislitlum andstutt-
leika. Textaframburður – einkum á
ensku – var oft frekar daufur, og inn-
takstúlkun, nema helzt í spunaljóði
Grétu, var af skornum skammti enda
tjáningin í þokkabót háð blaðlestri.
Jafnframt var píanóleikur Kopeckys
víða fullsterkur og jafnvel ívið harður
á köflum.
Eftir hlé kvað við annan tón. Hér
var sungið utan að og auðheyrt að
flytjendur voru á heimavelli. Una voce
poco fa, alkunn skapgerðararía Ros-
inu úr Rakara Rossinis, var tekin með
sannkölluðum glæsibrag, og engu
kröfuminna flúrið í Qui la voce úr „I
puritani“ Bellinis lék lauflétt í barka
Arndísar. Quel guardo Norinu úr
„Don Pasquale“ Donizettis var sömu-
leiðis bráðheillandi og skartaði fanta-
flottri lokakadenzu söngkonunnar.
Loks kórónaði Les oiseaux-aría Ol-
ympíu úr Sögum Hoffmanns eftir Of-
fenbach frábæran seinni hálfleik með
fruntaöruggum spintó-stökkum þar
sem sviðsleikshæfileikar Arndísar
fóru á gamansömum kostum með
beitingu vatnsglass í stað upp-
trekkilsis á þeim stöðum sem leik-
brúða Dr. Coppelíusar varð stopp.
Snjallt tilbrigði! Stormandi und-
irtektir kölluðu síðan á aukalag, vals-
aríuna góðkunnu úr sama verki.
Þrátt fyrir byrjunarblikur fór sem
sagt á betri veg í tæka tíð. Um smit-
andi tjáningu og sviðsnærveru Arn-
dísar í óperudeildinni var engin spurn-
ing, og þótt röddina skorti svolítinn
fyllingarkraft á neðsta sviði (t.a.m. var
neðsti botnstaður í Un poco áttund-
aður upp) var hæðin yfirmáta fögur.
Að sama skapi varð píanóleikur Kurts
mun samstæðari í seinni hluta, og má
því óhætt fullyrða að áheyrendur hafi
arkað kátir út af ærnu tilefni.
Ógnvæn spenna
farsæl lausn
TÓNLIST
Salurinn
Sönglög og aríur eftir Purcell, Händel,
Schubert, Rossini, Bellini, Donizetti og
Offenbach. Arndís Halla Ásgeirsdóttir
sópran, Kurt Kopecky píanó. Miðviku-
daginn 27. febrúar kl. 20.
Einsöngstónleikarbbbmn
Ríkarður Ö. Pálsson
RÚNA Þorkelsdóttir myndlist-
arkona hefur lengi verið búsett í
Amsterdam og þekkt fyrir rekstur
bókverkabúðarinnar Boekie Woe-
kie sem hún rekur ásamt tveimur
öðrum. Hún er grafíklistakona og
hefur um nokkurt skeið unnið að
blómamyndum í mikilli fjölbreytni
sem hún sýnir nú í Grafíksafninu
og sýndi einnig nýverið í Gallerí +
á Akureyri.
Verkin eru þrenns konar; teikn-
uð beint á pappírsplötur í A4
stærð, stækkuð upp í vegg-
spjaldastærð og í póstkortaformati
sem boðskort á sýninguna en það-
an er titill hennar kominn. Það er
mikið frjálsræði og kraftur í
myndum Rúnu, þar sem oft er
prentað lag yfir lag, svo litir og
form blandast saman, eða skærum
og björtum litum er spilað saman
af leikni. Hún hefur þakið veggi
Grafíksafnsins með stórum mynd-
um sínum svo minnir á litríkt
veggfóður þar sem kallast á bæði
William Morris og Andy Warhol.
Vinnulag Rúnu er mjög virkt,
hún notfærir sér möguleika miðils-
ins á sterkan og persónulegan hátt
og tengir áhorfendur við sýn-
inguna bæði með boðskortunum
sem eru myndverk út af fyrir sig
og með sköpun þessa allsherjar
blómahafs sem umlykur mann í
rýminu. Undanfarin ár hefur Rúna
unnið að prentun bókverks með
blómamyndum í samvinnu við aðra
listamenn og er þar um afar fal-
legan og eigulegan grip að ræða.
Í heildina er sýning Rúnu gef-
andi, myndir hennar ferskar og
eiginleikar vinnuaðferðarinnar
njóta sín vel.
Blómabreiður í anda Morris og Warhols
MYNDLIST
Grafíksafn Íslands
Til 9. mars. Opið fim. til sun. frá kl. 14–
18. Aðgangur ókeypis.
Póstkort til Reykjavíkur, grafík, Rúna Þor-
kelsdóttir
bbbnn
Morgunblaðið/Valdís Thor
Litríkt veggfóður „Það er mikið frjálsræði og kraftur í myndum Rúnu, þar
sem oft er prentað lag yfir lag svo litir og form blandast saman, eða skær-
um og björtum litum er spilað saman af leikni.“
Ragna Sigurðardóttir