Morgunblaðið - 02.03.2008, Blaðsíða 25

1. Já, ég held að ég verði að
líta svo á. Þannig litu aðrir
á mig og það var vissulega
sjálfsmynd mín. Það var
óhugsandi annað en aðhyll-
ast uppreisn gegn borg-
aralegum viðhorfum á þess-
um árum og ekkert
eðlilegra en ungt fólk risi
upp gegn ríkjandi við-
horfum.
2. Það ár er táknrænt fyrir hippahugsjónina
yfirhöfuð. Þá urðu straumhvörf og hippakyn-
slóðin ögraði öllum viðteknum viðhorfum og
skoðunum og fólk hræddist frjálslyndið sem
fylgdi. Það er mér langminnisstæðast að ég fór
í sumarskóla í London þar sem ég átti að læra
ensku en það fór ekki mikið fyrir náminu en ég
eignaðist þó gott samband við kennarana sem
ráðlögðu mér að vera ekkert að mæta í skól-
ann heldur sinna frekar hugðarefnum mínum
sem tengdust tónlist og öllum þessum nýju
viðhorfum. Carnaby street var vinsæll við-
komustaður og Marquee-klúbburinn á Wardo-
ur Street var mekka tónlistarinnar. Svo var ég
svo heppinn að sjá Jimi Hendrix á tónleikum
fyrir utan London. Það var toppurinn. Ég var
bara sextán ára og svo barnalegur að ég leit
frekar út fyrir að vera þrettán ára og í raun
heldur ungur til að taka þátt í hippahreyfing-
unni en einhvern veginn tókst mér að fá inn-
göngu í hópinn og dyraverðir næturklúbbanna
horfðu í gegnum fingur sér með aldurs-
takmark. Í London var ég kallaður Joe the
Fresh Kid og var bara glaður með það.
3. Allt til að byrja með. Uppreisnin eins og áð-
ur er sagt og ekki spilltu frjálsar ástir og ætl-
unin að skapa frið á jörðu. Það var okkur tví-
mælalaust ofarlega í huga þó ekki værum við
mjög raunsæ í þeim efnum en við trúðum því
einlæglega til að byrja með að við gætum gert
heiminn að miklu betri stað. Í okkar huga
þurfti ekki meira til en að heimurinn allur fír-
aði í einni feitri og þá myndi þetta allt
lagast. En þetta varð auðvitað skugga-
hlið hippahugsjónarinnar. Þær liðu á
endanum allar upp í reyk og vímuefnum.
4. Ég hef á lífsleiðinni bara átt eina fyr-
irmynd. Hef alltaf haft á móti stjörnu-
dýrkun en ég virkilega dáði John Lennon
og gekk svo langt að fá mér gleraugu eins
og hann þó að sjónin væri fín. Hann var
mesti uppreisnarmaðurinn í Bítlunum og
þar af leiðandi minn maður. Hann gaf öllu
langt nef og var ósmeykur að ögra og söng
og samdi lög um frið og góða hluti af meiri
einlægni en aðrir.
5. Úpps. Það man ég ekki. Skólafélögum mín-
um í Versló var illa brugðið þegar ég mætti í
hippamúnderingunni eft-
ir dvölina í London. Það
stakk verulega í stúf í
þeim virðulega og íhalds-
sama skóla. Jón heitinn
Gíslason skólastjóri átti
nú frekar erfitt þegar ég
var gerður að ritstjóra
skólablaðsins sem ég
lagði auðvitað undir
hippahugsjónir og viðtöl
við fólk sem bjó í komm-
únum í Reykjavík, viðtöl
við Dag Sigurðarson og
fleira í þeim dúr. Jón kall-
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. MARS 2008 25
aði mig á teppið og spurði hvort ég gæti ekki
dregið úr þessu. Hann var ákaflega elskulegur
en ég gat ekki svikið hugsjónina sem ég trúði
heitt á um þetta leyti.
6. Eitt sinn hippi, ávallt hippi. Ég gat ekki séð
að ég yrði nokkru sinni annað en hippi en auð-
vitað runnu á mig tvær grímur eins og fleiri
þegar halla tók undan fæti með þennan lífsstíl
og fátt eitt var eftir annað en ólögleg fíkniefni.
Það var ljóst að það gat aldrei orðið vit í því þó
ég áttaði mig ekki á því fyrr en síðar. Það var
stórmál að yfirgefa hippahreyfinguna. Maður
var talinn svikari. Ég komst að þeirri nið-
urstöðu að við fengjum engu áorkað með því
að vera alltaf utangarðs og lýsti því yfir að ég
ætlaði að taka þátt í hinu borgaralega sam-
félagi og öðlast lágmarks viðurkenningu svo á
mig yrði hlustað í framtíðinni og ég fengi hugs-
anlega einhverju áorkað með þeim hætti að
erfiðara yrði að afgreiða málflutning minn ef
ég stæði undir venjulegum kröfum samfélags-
ins. Þess vegna gætti ég þess að standa mig
ávallt í skóla og rækti yfirleitt skyldur mínar.
En ég er þrátt fyrir allt ansi mikill hippi enn
inn við beinið. Þessi tími hafði varanleg áhrif á
mig og ég er þakklátur fyrir hann þó svona
færi.
7. Að vera góður strákur er að mínu viti það
sem mestu skiptir. Ég flæki þetta ekkert frek-
ar.
8. Nei, í meginatriðum lifir hippahugsjónin
ekki lengur. Hún lenti hálfpartinn á öskuhaug-
unum vegna þess hve fíkniefnaneysla var
henni samofin. Þó eimir eftir af ýmsu eins og
friðarhugsjóninni og að vera á varðbergi gagn-
vart ríkjandi viðhorfum.
9. Ég hef alltaf verið villtur og fremur upp-
reisnargjarn og tek mig mátulega hátíðlega.
Ég dýrka enn það besta í tónlistinni frá þess-
um tíma en finnst þó stundum óþægilegt að
heyra hvað fíkniefnin eru samofin henni í
mörgum tilfellum. Það var lifað í botn og það
var merkileg reynsla.
Jóhann Páll Valdimarsson útgefandi,
fæddur 1952
Trúði heitt á hippahugsjónina
Birna Þórðardóttir segir að
sér sé ógerlegt að svara
spurningunum nákvæm-
lega eins og þær eru fram-
settar. Þess vegna kaus
hún hálfgert hugleiðinga-
form, með spurningarnar
þó í huga, en ekki í þeirri
röð sem þær eru settar
fram, né heldur svarar hún
öllum spurningunum, t.d. kveðst hún ómögu-
lega geta fundið svar við spurningu 5 (Hvað
er það hippalegasta, sem þú hefur gert fyrr
og síðar?)!!! – Hippa hvað?…
1. Ég var ekki hippi árið 1968 og reyndar
aldrei, hafði engin efni á slíku. Það voru engir
hippar á Íslandi 68. Hipparnir, sem þannig
skilgreindu sjálfa sig, komu seinna til hér, við
vorum dálítið á eftir! Flestir voru efri milli-
stéttarkrakkar og betriborgarabörn sem fóru
í matinn til mömmu á kvöldin og höfðu efni á
rándýrum „hippafötum“.
Sumarið 1967 var ég að vinna í Englandi,
Sgt. Peppers kom út, mannlífsflóran var
margbreytilegri en mig hafði órað og ég fékk
mér stysta pils norðan Alpa, síðan hef ég haft
afar einfaldan smekk.
Í einhverri bókinni um blómabarnagötuna
Haight Ashbury las ég lýsingu blaðamanns
sem horfði hugfanginn á eina af skuggalegu
sætu stelpunum, hipp og kúl, léttklædda og
berfætta sem vera bar. Þegar henni varð stig-
ið í hundaskít var ekkert að gera annað en
hrista fótinn, sveifla makkanum og halda
áfram. Ég man að mér fannst þetta hvorki
hipp né kúl, enda yfirleitt þurft að hreinsa
upp eigin skít.
2. Árið 1968 gerðist ég róttæk og virk í póli-
tík. Víetnamstríðið var á fullu, herforingjarnir
höfðu rænt völdum í Grikklandi eftir Próme-
þeifs-áætlun Nató. Napalm og Agent Orange-
aflaufgunareitrið í Víetnam og mannabúrin í
Grikklandi, þar sem Mikis Theodorakis var
pyntaður ásamt með þúsundum. Morg-
unblaðið réttlætti allar athafnir Bandaríkja-
stjórnar og grísku herforingjanna. Rík-
isstjórn íhalds og krata einsleit í
hundingshætti gagnvart glæpaverkum
Bandaríkjastjórnar – bíddu, hefur ekkert
breyst?
Árið 1968 tók ég stúdentspróf, flutti til
Reykjavíkur, gekk Keflavíkurgöngu í fyrsta
skipti, mótmælti fundi Nató í Reykjavík þar
sem þeim Dean Rusk og Pipinelis var boðið
að spígspora á aumingjaskap okkar, þannig
að ég vitni til ljóðs Jóhannesar úr Kötlum.
Árið 1968 hafði ég lesið Tómas Jónsson met-
sölubók og var búin að uppgötva Sigfús Daða-
son.
Árið 1968 var ég þess fullviss að ekkert fyr-
irmyndarríki væri til og myndi vonandi aldrei
verða til. Ég mótmælti innrás Varsjár-
bandalagsins í Tékkóslóvakíu. Steinrunnin
skrifræðisbákn austurblokkar voru aldrei mín
deild.
Árið 1968 var skelfilegt atvinnuleysi, þúsundir
flúðu til Svíþjóðar og Ástralíu, Róska lét
meira að segja Útilegumann Einars Jóns-
sonar gefast upp og flytja til Ástralíu, fokið í
flest skjól þegar Útilegumaðurinn gefst upp!
Bráðabirgðalög sett á sjómenn, samkvæmt
venju.
Árið 1968 innritaðist ég í HÍ og var eina stelp-
an í gallabuxum. Ég kynntist Dagsbrún-
armönnum og Súmmurum, skáldum og
skuggaböldrum, róttæklingum og öðru heið-
arlegu fólki sem átti til samúð og samvisku. Í
endurminningunni skein sólin allt sumarið 68.
Árinu 1968 lauk með því að ég var barin í
hausinn á miðjum Austurvelli og þar með út
úr viðurkenndu borgaralegu samfélagi. Fínt!
4. Fullt af flottu og fínu fólki er til og hefur
verið, sem betur fer, góðum manneskjum.
Mig hefur hins vegar aldrei langað til að líkj-
ast neinum, engir tveir eru eins og hvert og
eitt okkar ber ábyrgð og getur ekki firrt sig
henni.
6. Fjörutíu ár fram í tímann – hver hugsar
þannig prívat og persónulega fyrir sig?
Stjarnfræðilega séð er mér slíkt ómögulegt
og hefur alla tíð verið. Kannski vegna þess að
mikilvægast hefur verið að vera en jafnframt
að gera, vera virk í augnablikinu, taka þátt,
láta sig allt varða, ekki bíða til að tékka hvort
eitthvað komi til með að ávaxta sig og bera
arð. Heldur bera ábyrgð hér og nú!
3. Í kringum 1968 var hugmyndafræði komin í
þrot, það urðu pólitísk og menningarleg skil,
heimurinn var ekki bara svartur og hvítur,
þótt sumir haldi slíkt enn í dag – og hafi aldr-
ei efast!!!! Víetnamstríðið var viðbjóðslegt,
réttlæting þess var mannskemmandi og van-
virðandi fyrir hverja manneskju með siðferð-
isvitund. Nákvæmlega eins og Íraksstríðið í
dag og fleiri stríð alltumráðandi stórveldis
hafa verið. Ungu fólki sér í lagi var misboðið,
en eldra fólki einnig. Í Bandaríkjunum var
þetta að sjálfsögðu mjög sárt, drengirnir
komu heim í pokum, fjöldamorð voru framin,
My Lai, stríðsglæpir, heima fyrir stirðnað
kerfi, fyrirfram skráð hvernig bæri að hegða
sér, við hvern og hvenær. Ku-klux-klan enn á
fullu, yfirráðaréttur bleiknefja algjör. Andófi
mætt með ofbeldi, eða hver man ekki morð
þjóðvarðliðanna í Kent State University?
Hér á landi voru reglurnar einnig stífar og
það varð að brjótast undan þeim, reglur
reglnanna vegna – nei þakk!
Nái hugsunin ekki lengra en að því hvernig
öðrum kunni að lítast á það sem ég er að gera
– tja, þá er sennilega eins gott að leggja upp
laupana.
Alþjóðlega séð hafði hippahreyfingin, sem
ómeðvituð, sjálfsprottin og óskipulögð hreyf-
ing einstaklinga mikið að segja. Kerfið birtist
sem óskapnaður í allri sinni óendanlegu
smæð, keisarinn var nakinn.
Mikilvægast er að gera sér grein fyrir að
keisarinn er enn nakinn, hversu mikið af pelli
og purpura hann lætur bera á sig – ég nota
karlkynsorðið keisari og gef ekki færi á keis-
uru. Vegna stöðugrar nektar hins valdasjúka
keisara fagna ég þeim votti af borgaralegri
óhlýðni sem örlað hefur á að undanförnu, allt
eins mætti óhlýðnin vera óborgaraleg!
9. Það sem lifir í mér er að hafa aldrei gengist
kerfinu á hönd, kerfinu sem lýtur eigin lög-
málum til að viðhalda sjálfu sér og öllum þeim
er völdin hafa og vilja hafa. Sjálfstæði og
frelsi eru mér mikilvægari en öryggið sem
breytist svo auðveldlega í fjötra, jafnvel
glæsta.
Birna Þórðardóttir framkvæmdastjóri Menn-
ingarfylgdar Birnu ehf., fædd 1949
Hafði engin efni á að vera hippi
Birna Þórðar-
dóttir við ba-
tikverk eftir
Borghildi
Óskarsdóttur.
Bob
Dylan
Getnaðarvarn-
arpillan var
orðin öllum
aðgengileg.
Jafet Ólafsson, þriðji f. v., ásamt
spilafélögum sínum til 40 ára; Ara
Kr. Sæmundsen, framkvæmdastjóra
Gróco ehf. og dr. í lífefnafræði, Ósk-
ari Jónssyni, verkfræðingi hjá Norð-
uráli og Gunnari Helga Hálfdan-
arsyni, viðskiptafræðingi t.h. Jóhann Páll
Valdimarsson
og Gunnar
Gunnarsson,
auglýsingateikn-
ari, í Glaumbæ.