Morgunblaðið - 02.03.2008, Blaðsíða 28

minna voru hugsjónirnar aðrar en þær sem
blómabörnin börðust fyrir. Til að komast utan
vann ég einnig í síldarverksmiðju fram að jól-
um og þar hugsuðu menn meira um lýsi og
mjöl en um hina nýju heimsmynd. Það var
svo ekki fyrr en ég var kominn í Kenn-
araskólann að hlutirnir fóru að skýrast um
leið og hárið síkkaði og hýjungurinn á hök-
unni varð að myndarlegu Jesú-skeggi.
3. Það sem hreif mig mest var hugmyndin um
ást og frið. Hvað gæti bjargað vesölum heimi
ef það væri ekki þetta tvennt. Hér var grund-
völlurinn kominn. Ást og friður, hvað annað?
4. Það er ef til vill klisjukennt að segja að ein
helsta fyrirmyndin hjá manni hafi verið Jesú
Kristur eða „Sússi“ eins og krakkarnir kalla
hann en hann kemur óneitanlega upp í hug-
ann þegar spurt er um fyrirmyndina í bylt-
ingunni. Hann hafði jú sjálfur staðið í ströngu
fyrir ástina og friðinn og endað á krossgötum
ef þannig má að orði komast.
5. Það fennir ört í sporin þegar nefna á ein-
stök atvik úr byltingunni og ég veit heldur
ekki hvort það er eitthvað til að stæra sig af
en ég tók mig til eitt sinn og sneri öllum
myndum og málverkum á heimili mínu á hvolf
til að sýna foreldrum mínum fram á að mynd-
listin heima væri ekki lengur list heldur að-
eins hluti af húsgögnunum. Það væri ein-
faldlega rangt að búa við list sem væri
hætt að tala til manns, hætt að hafa áhrif.
Þessi einkabylting mín við Þormóð-
arstaðaveginn vakti litla hrifningu og mér
mistókst algjörlega að fá heimilisfólkið til að
hrífast með og ganga til liðs við hina nýju
tíma nema þá helst Kristrúnu litlu systur
mína sem fannst þetta helvíti töff ef ég man
rétt.
6. Hvað framtíðina snerti þá sá maður
aldrei lengra en fram á vorið, lifði meira
fyrir daginn, já og kvöldið og það dugði
með ágætum. Framtíðin var alltof
langt í burtu og er einhvern veginn
enn.
7. Lífsmottóið? Gera betur á morgun
en gert var í dag og þetta með „að
við hefðum getað verið betri hvort
við annað“.
8. Hugsjónirnar frá 68-byltingunni og
baráttan fyrir ást og friði höfðu óneit-
anlega mikil áhrif á hin vestrænu sam-
félög. Menn héldu auðvitað hver í sína
áttina og urðu hluti af þeim samfélögum
sem þeir voru sprottnir upp í. Með þátt-
töku sinni í daglegu lífi og þessar hugsjón-
irnar í farteskinu var hins vegar sáð fræjum
þeirrar hugsunar að heiminum væri hægt að
breyta til góðs. Ég væri stoltur ef ég gæti tal-
ist til þessa fólks.
9. Það sem lifir frá 1968 er draumur um betri
tíð.
28 SUNNUDAGUR 2. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Jón Ársæll Þórð-
arsson á göngu á
Framnesveginum.
mín, ekki síst þegar Jipparnir reyndu að
kyrja Pentagon á loft og þegar bissn-
ismennirnir í kauphöllinni í New York börð-
ust um dollaraseðlana sem Jipparnir
fleygðu niður af áhorfendapöllunum.
(Skrílslæti hvað?) Uppátækin í kringum
landsþing bandaríska Demókrataflokksins
1968 og tilnefning svínsins „hins ódauðlega
Pigasus“ sem forsetaefnis hittu líka í mark
hjá mér. Sama máli gegndi ekki um banda-
rísk yfirvöld og seinna fylgdist ég með rétt-
arhöldunum yfir the Chicago Seven og
svarta hlébarðanum Bobby Seales. Og svo
var auðvitað Bob Dylan. – En fyrirmyndir?
Hmm... Já, kannski að einhverju leyti.
5. Það fer nú algjörlega eftir því hvað telst
vera hippalegt. Að búa í kommúnu? Ganga
berfætt? Bródera blóm í buxur og jakka?
Mála lágmynd á stofuvegginn? Baka heil-
hveitibrauð og búa til jógúrt? Taka þátt í
mótmælaaðgerðum? Brenna brjóstahald-
arann? Hlusta á Incredible String Band og
Doors? Segja „Wow, maður!“ í tíma og
ótíma?“ Been there, done that...
6. Ég er hreint ekki viss um að ég hafi velt
því mikið fyrir mér. Aðalpælingin var auð-
vitað að lifa fyrir daginn í dag, svona rétt
eins og liljur vallarins, og setja framtíðinni
ekki í of stífar skorður. Ég stórefast um að
árið 1968 hafi ég hugsað lengra en til ársins
1969. Árið 2008 var eitthvað úr vís-
indaskáldsögu, en af þeim las ég reyndar
töluvert á þessum árum – og stundum enn.
7. „Allt sem þér viljið að aðrir menn gjöri
yður, það skuluð þér og þeim gjöra“ stend-
ur víst í Biblíunni. Ætli ég vildi ekki hafa
það „ekki gera neinum það sem þú vilt ekki
að þér sért gert“. Það er að segja: reyndu
að sýna öðrum umburðarlyndi og skilning
og berðu virðingu fyrir lífsháttum og skoð-
unum annarra. Svo er aftur annað mál
hvort manni tekst að lifa eftir því.
8. Já, ég held að hin svokallaða ’68-
kynslóð hafi skilað ýmsu og miklu meira en
henni er eignað, enda telja menn víst al-
mennt að allir af þeirri kynslóð hafi reykt
af sér hausinn og dópað frá sér allt vit. Ég
er til dæmis nokkuð viss um að umhverf-
isvernd og almennt frjálslyndi á Vest-
urlöndum, t.d. gagnvart samkynhneigðum,
eigi þar rætur. Frelsi, jafnrétti og bræðra-
lag – eða var það hin franska byltingin? –
eru jafngóðar hugsjónir nú sem þá, þó að
þær verði fyrir bakslagi við og við.
9. Ég geng enn í síðum pilsum dags dag-
lega. Og kannski eimir eftir af fleiru, það er
aldrei að vita
1.-2. Nei, væntanlega hef-
ur nú ekki verið hægt að
kalla mig hippa.
Ég var 15 ára mennta-
skólamær, bjó heima hjá
ömmu Möggu og fylgdi
hennar boðum og bönnum
– svona að mestu. Aftur á
móti var farið að fréttast
af hreyfingu „blóma-
barna“ með tilheyrandi áherslum á ást og
frið og ég verð að játa að hún höfðaði mikið
til mín. Ekki spillti fyrir lag Scotts McKen-
zies: For those who come to San Francisco /
Summertime will be a love-in there / In the
streets of San Francisco / Gentle people
with flowers in their hair… Að vísu komst
ég aldrei alla leið.
En það kemur væntanlega engum á
óvart, að það sem ég man best eftir frá
árinu 1968 er stúdentauppreisnin og mót-
mælin í París í maí, sem ollu ekki síst mik-
illi ólgu í brjóstum menntaskólanema og
vangaveltum um hvernig skólar – og þá
einkum háskólarnir sem biðu okkar – ættu
að vera. Vorið í Prag vakti líka fyrirheit um
bjartari og betri heim og mennskari sósíal-
isma. Varsjárbandalagið læknaði okkur svo
rösklega af þeim ranghugmyndum með
haustinu – og mig reyndar í leiðinni af
ámóta ranghugmyndum sem ég kann að
hafa gert mér um „roðann í austri“.
3. Þessu er fljótsvarað: ást og friður, um-
burðarlyndi og að setja alltaf spurning-
armerki við viðtekin gildi og viðhorf í stað-
inn fyrir að telja slíkt heilagan sannleika.
4. Hmm – 1968 – ja, hver skyldi það nú
hafa verið? Ég var auðvitað veik fyrir
Rauða-Rudi Dutschke eins og svo margir en
kolféll líka fyrir Jippunum Abbie Hoffman
og Jerry Rubin. Einkum höfðaði pólitíska
satíran og allt leikhúsyfirbragð hennar til
Magnea J. Matthíasdóttir rithöfundur
og þýðandi, fædd 1953
Tilnefning svínsins sem
forsetaefnis hitti í mark hjá mér
1. Varst þú hippi kringum árið
1968?
2. Hvað varst þú að gera árið 1968
og hvað er þér minnistæðast frá því
ári?
3. Hvað hreif þig mest við hugsjónir hipp-
anna?
4. Hver var helsta fyrirmynd þín árið 1968?
Af hverju?
5. Hvað er það hippalegasta, sem þú hefur gert
fyrr og síðar?
6. Hvernig sást þú í stórum dráttum fyrir þér
árið 1968 að líf þitt myndi þróast til
dagsins í dag og þú yrðir staddur í
tilverunni árið 2008?
7. Hvaða lífsmottó vildir þú helst
geta haft í hávegum?
8. Hver er arfleifð hippanna, eða
68-kynslóðarinnar?
9. Hvað lifir enn af ’68-
hugsuninni og lífsstílnum hjá
sjálfum þér?
1. Maður hefði þurft að
vera kalinn á hjarta til að
hrífast ekki með þeim
straumi hugsjóna sem
flæddi um allan hinn vest-
ræna heim í byltingunni
sem kennd hefur verið við
árið 1968. Og auðvitað
hreifst maður með og ekk-
ert varð sem áður. Af
hverju? Af hverju ekki? Hér voru allt í einu
komin svör við öllum þeim spurningum sem
maður hafði verið að velta fyrir sér og ekki
fengið neinn botn í. Nú var línan skýr og klár.
Héðan af yrði ekki staðar numið. Nú skyldi
heiminum breytt til hins betra. „Heimsyfirráð
eða dauði“, hrópuðu sumir.
2. Ég bjó í Englandi þennan vetur og það fór
ekki fram hjá neinum að meðal ungs fólks
áttu miklar breytingar sér stað. Ég hafði ver-
ið á sjó um sumarið en meðal skipsfélaga
Jón Ársæll Þórðarson sálfræðingur og
fréttamaður á Stöð 2, fæddur 1950
Hugmyndin um ást og
frið hreif mig mest
Fatahönnuðurinn
Mary Quant lagði
tískulínurnar.
Magnea J.
Matthíasdóttir.
Jón Ársæll Þórðarson
hússtrýkir Jesú í „Jesú
Kristur Súperstjarna“,
sem LR setti upp í
Austurbæjarbíói.