Morgunblaðið - 02.03.2008, Blaðsíða 34

Llífshlaup
34 SUNNUDAGUR 2. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
E
ftir Söngskólann í
Reykjavík tók Ítalía við
og þegar því fram-
haldsnámi lauk var
hann kominn með
verkefni á Ítalíu, en þau strönduðu á
síðustu stundu, því í bók þeirra
ítölsku stóð að Ísland væri ekki í Evr-
ópusambandinu og punktum basta!
Ekkert dugði að halda því fram að Ís-
lendingar hefðu sömu réttindi til
vinnu á Ítalíu og þjóðir innan Evr-
ópusambandsins, eins og raunin er.
Það stóð ekkert um það í bókinni.
Svo Jóhann Friðgeir Valdimarsson
og Íris Viðarsdóttir fluttu heim til Ís-
lands með drengina tvo; Valdimar
Viktor og Viðar Snæ. Íris hafði komið
með strákana til Mílanó, þegar Jó-
hann Friðgeir var búinn að vera þar í
hálft ár, og þarna bjó fjölskyldan í
hálft fjórða ár. „Það var auðvitað óðs
manns æði að flytja svona út,“ segir
hann nú. „Við vorum með tvö börn;
ellefu og eins árs. Það bjargaði okkur
að vita ekki hvað við vorum að fara út
í. Og þegar við komum heim vorum
við í stórum mínus því námið var dýrt
og við höfðum lagt allt undir; selt
íbúðina okkar svo við áttum ekki í
eigið hús að venda. Tengdaforeldrar
mínir skutu yfir okkur skjólshúsi þar
til við keyptum þessa íbúð hér í Hrís-
rimanum.“
Í jarðarfarir og óperuna
– Hvað tók við hjá þér?
„Ég var svo heppinn að eiga vini
eins og til dæmis Guðna Guðmunds-
son, organista í Bústaðakirkju, bless-
uð sé minning hans, og fékk fljótlega
töluverða vinnu við að syngja við
jarðarfarir, sem var og er enn aðal-
atvinna menntaðra klassískra söngv-
ara á Íslandi.
En ég var líka svo heppinn, að
Bjarni Daníelsson óperustjóri bauð
mér fastráðningu til þriggja ára. Hún
reyndist okkur góð búbót. Ég neydd-
ist hins vegar til þess að segja samn-
ingnum upp eftir eitt ár, því mér buð-
ust svo mörg tækifæri erlendis,
aðallega í Þýzkalandi, sem ég hafði
satt að segja ekki átt von á svona
snemma.
Síðan hef ég mikið unnið erlendis
en búið hér á Íslandi.“
– Af hverju ekki fastráðning ytra?
„Mér hefur verið boðin fastráðning
oftar en einu sinni og oftar en tvisvar.
En það er bara ekki hægt fyrir mig,
líka yfirleitt illa launað. Fastráðning
getur verið ágæt og þá sérstaklega
fyrir unga söngvara fyrst eftir að þeir
ljúka námi og fyrir suma söngvara
hentar hún kannski betur.“
– Hvernig er lausamennskan?
„Hún er alveg svakaleg harka.
Þetta er harður heimur og ekki síður
hér heima. Hún byggist fyrst og
fremst upp á tengslaneti, ég er ekki
bara með einn umboðsmann, það er
sniðugra að hafa þá fleiri og ég er
með fjóra; tvo í Bretlandi, einn í
Þýzkalandi og einn á Ítalíu.“
– Og haft nóg að gera?
„Ég kvarta ekki. Ég hef sungið í
Þýzkalandi, á Ítalíu, í Sviss og Aust-
urríki, Makedóníu, Rússlandi, Nor-
egi, Bretlandi, Írlandi og Bandaríkj-
unum.“
Krabbamein konunnar
setti strik í reikninginn
„Við fjölskyldan lentum í töluverð-
um hrakningum í ársbyrjun 2007,
þegar Íris konan mín greindist með
krabbamein. Ég afboðaði öll verkefni
ytra fram á mitt ár, þar á meðal
Toscu í Höfðaborg í Suður-Afríku og
Madame Butterfly hjá Wales-
óperunni í Cardiff, og lokaði dagbók-
inni.
Þetta varð mjög dramatískt mál
fyrir okkur fjölskylduna. Íris var
ófrísk, gengin sex mánuði með, og er
talið að meðgangan hafi hrundið af
stað blæðingum, sem rannsóknir
leiddu í ljós að stöfuðu af krabba-
meini í ristli. Hún var drifin í svaka-
legan uppskurð, læknar héldu á leg-
inu utan líkamans á meðan og svo var
bara allt sett inn aftur. Það var svo á
20 ára brúðkaupsafmælinu okkar, 10.
janúar, að við fengum góðu fréttirnar,
menn höfðu komizt fyrir þetta ill-
kynja krabbamein, sem var greint
sem annars stigs krabbamein, og
barninu varð ekki meint af. Ég náði í
sexrétta máltíð út í bæ og við héldum
upp á daginn á sjúkrahúsinu með
kertaljósum og huggulegheitum.
Svo fæddist litla stúlkan og við höf-
um kallað hana engilinn okkar. Sem
hún er.“ Og söngvarinn lítur ást-
úðlega til dótturinnar, sem hefur deilt
með okkur morgunkaffiborðinu, en
gefur nú sterklega til kynna að hún
vilji halla sér stundarkorn.
Þá kemur til kasta mömmu.
„Ég naut mikils skilnings, þegar ég
afboðaði verkefni erlendis, meðal
annars hjá óperunni í Cardiff, og mér
var vel tekið þegar ég fór af stað aft-
ur. Þeir vilja fá mig í Wales, á því er
engin breyting, það á bara eftir að
finna rétta tímapunktinn.“
Fimm óperur í USA
– Þú söngst í fyrsta skipti í Banda-
ríkjunum í haust. Hvernig kom það
til?
„Ég er með duglegan umboðsmann
í London sem vinnur talsvert í banda-
ríska markaðnum. En útslagið gerði
Marta, eiginkona Domingos, sem
kom hingað og sá Toscu og varð yfir
sig hrifin af sýningunni. Hún og óp-
erustjórinn í Tulsa eru vinkonur og
þannig opnuðust þær dyr.“
– Hvernig var að syngja í Banda-
ríkjunum?
„Það er sko ekki tekið út með sæld-
inni að komast þar inn, það er ekki
nóg að óperuhús vilji fá þig, heldur
þarftu líka að sanna að þú sért betri
en einhver bandarískur söngvari sem
gæti sungið hlutverkið fyrir yfirvöld-
um þar. Þú þarft að senda upptökur,
meðmæli og gagnrýni og ég veit ekki
hvað og hvað. En þegar þú ert kom-
inn yfir þröskuldinn, þá er mjög gott
að syngja í Bandaríkjunum. Þeir
borga miklu betur en í Evrópu og
þeir hugsa miklu betur um þig. Í
Þýzkalandi fara menn til dæmis ekki
tommu út fyrir samninginn. Ég tel
vera miklu minni klíkuskap í Banda-
ríkjunum en í Evrópu; á Ítalíu getur
þú til dæmis keypt hlutverk og heilt
klapplið. Bandaríkjamenn eru miklu
hreinni og beinni. Og ef þú bara
stendur þig á eigin verðleikum, þá
opnast þér ýmsar dyr.“
– Hefur sú orðið raunin hjá þér?
„Ég er kominn með samninga um
fimm óperur á næstu þremur árum;
þrjár í Tulsa; þar á meðal Don Carlo
og Turandot, Nabucco í Flórída og
eina til tvær í New York, hjá New
York City Opera, en viðræður eru í
gangi um hvaða óperur það verða.“
– Hvað með Evrópu?
„Ég mun syngja í Toscu í Aust-
urríki í ágúst og I Pagliacci og Cavall-
eria Rusticana í Grikklandi í lok
ágúst. Í sumar syng ég svo á nokkr-
um tónleikum í Þýzkalandi, þar á
meðal hinu stóra árlega evrópska
klassíkfestivali í Essen í júní.“
– Nú ertu að syngja hér heima í La
Traviata.
„Já. Það er gott að fá tækifæri til
að vinna hérna heima. Það er ekki
bara bezt að búa á Íslandi, það er líka
bezt að syngja hérna vegna fjölskyld-
unnar. En verkefnin eru ekki nóg til
þess að lifa af þeim og þess vegna
verður maður að fara í útrás.“
Meðan söngvarinn bregður sér frá
spyr ég konu hans, Írisi Björk Við-
arsdóttur, hvort hún sjái þau ekki búa
erlendis, en hún segir þau ekki geta
hugsað sér að búa í útlöndum.
„Námsárin í Mílanó reyndust mér að
minnsta kosti nóg. Ég var komin með
mikla heimþrá og ég held hann líka.
Hann er auðvitað mikið í burtu,
stundum bara fjóra daga, en líka
stundum mánuð og það tekur í. Þetta
er eins og sjómannslíf. Ég hef reynt
að fara til hans í lengri útilegum. Það
auðveldar okkur lífið.“
„Já ég væri ekkert án hennar Ír-
isar minnar,“ segir söngvarinn, sem
er kominn aftur og hefur heyrt síð-
ustu orð konu sinnar.
– Syngurðu með honum?
Nú hlær Íris. „Það gleymdist nú al-
veg að setja í mig raddbönd.“
„Ég hef röddina,“ segir hann. „Og
hún allt annað.“
– Hvert er þitt uppáhaldstónskáld?
„Verdi, engin spurning,“ svarar
hann hiklaust. „Ég hef sérhæft mig í
ítalska faginu og þar stendur Verdi
upp úr, Puccini líka. Ég hef sungið
rússneskar óperur og líka þýzkar, en
það er ekki í uppáhaldi hjá mér, þótt
framtíðin eigi eftir að leiða okkur
Wagner saman.
Ég hef prufað mig aðeins í Wagner
og hann hentar mér mjög vel. En ég
er ekkert að flýta mér í hann. Ég hef
fengið tilboð um að syngja Wagner í
Þýzkalandi en ýtt þeim frá mér. Það
hefur allt sinn tíma.
Starfsævi tenórsins er kannski
ekki svo löng, 25 ár, og það er algengt
að menn hætti þetta 55-60 ára. Radd-
böndin eldast líka. Pavarotti var ein-
stæður í raun og Domingo, sem er nú
reyndar farinn að færa sig yfir í bari-
tóninn í vaxandi mæli. Ég get örugg-
lega þegar þar að kemur sagt að ég sé
að fara yfir í baritóninn, því menn
undrast oft hvað ég á auðvelt með að
syngja lágu nóturnar. Ég skoða þetta
betur þegar ég er orðinn sjötugur, ef
ég næ þeim góða aldri.“
Þetta er allt Þuríði „að kenna!“
– En af hverju varð ítalska fagið
fyrir valinu?
„Kennarar mínir; Þuríður Páls-
dóttir og Bergþór Pálsson, sögðu
rödd mína kjörna fyrir það. Þuríður
tók nú svo djúpt í árinni að segja að ef
ég færi ekki þá leið myndi hún hætta
að kenna mér. Það er því varla hægt
að segja að ég hafi átt nokkurt val!
Þuríður hafði miklar áhyggjur af
því að ég fyndi ekki réttu kennarana
á Ítalíu, en ég hitti á þá réttu eftir
nokkra leit, konu að nafni Giovanna
Canetti og karl að nafni Franco
Ghitti, gamlan tenórsöngvara sem
söng oft og deildi verkefnum með
Pavarotti. Canetti var minn aðal-
kennari en ég vildi líka læra hjá ten-
ór, sem gæti miðlað mér af reynslu
sinni. Ég prufaði þá nokkra, en fann
strax að Ghitti hentaði mér.“
– En hvað er þetta ítalska fag eig-
inlega?
„Það byggist meðal annars á því að
hvelfa tóninn rétt, þegar þú ferð upp í
hæðina. Þú átt að finna tóninn koma
upp hnakkann á þér og fara út um
ennið.“ Jóhann Friðgeir lýsir með
höndunum, hvernig tónninn á að fæð-
ast og ferðast. – Og ég sem hélt að þú
syngir með munninum! „Við skulum
bara halda okkur við það,“ segir hann
og hlær. „Það lítur ekki nógu vel út á
prenti að Jóhann Friðgeir Valdimars-
son syngi með enninu!“
Svo heldur hann áfram alvarlegur í
bragði: „Auðvitað geta menn sungið
margskonar og mismunandi, ef þeir
endilega vilja. En mér finnst það
skipta meginmáli að velja réttar
raddir í hlutverkin. Margar óperur
eru til dæmis ekki fyrir mig, það er
fullt af söngvurum að syngja Rossini
eða jafnvel Verdi án þess að raddir
þeirra passi við tónlistina eða að þeir
geta ekki í raun sungið hana rétt hvað
varðar tækni og annað. Verk eftir
Mozart, Verdi og Wagner eru fyrir
mismunandi raddtýpur svo dæmi séu
tekin. Söngvarar þróast í mismun-
andi áttir á söngferlinum. Breiddin er
mjög mismunandi hjá hverjum og
einum.
Mér finnst Evrópa orðin dálítið
spillt að því leytinu til að menn velja
ekki alltaf hentugustu raddirnar. Og
þýzku húsin spara í drep; ráða helzt
ekki gestasöngvara, en halda sig við
sitt fastráðna fólk. Þá er ekki alltaf
víst að rödd og rulla smelli saman.
Þetta bitnar auðvitað á listinni þegar
lengra dregur.“
– Manstu eitthvert skondið atvik
að segja mér?
„Það hefur náttúrlega eitt og ann-
að borið við,“ segir hann hugsi og lít-
ur til konu sinnar. „Manstu þegar
stjórnandinn datt út af pallinum?“
spyr hún. Og svo skellihlæja þau.
Það var á Ítalíu 2001. Jóhann Frið-
geir var að syngja í Suður-Tíról, nán-
ar tiltekið í Bolazano. Þetta voru tón-
leikar fyrir Rai3-sjónvarpsstöðina og
fóru fram í kirkju; verkið var Stabat
Mater eftir Rossini. Íris var í salnum.
Stjórnandinn var röggsamur í meira
lagi, með stórar og taktfastar hreyf-
ingar og allt í einu missteig hann sig
út af pallinum og féll kylliflatur á
sviðið og nóturnar þyrluðust um allt.
„Við stóðum nær öll upp í þessari
stóru kirkju og supum hveljur,“ segir
hún. „Og við áttum mörg bágt með
okkur því þetta var svo fyndið,“ segir
hann. „En karl rauk á fætur aftur og
upp á pallinn og svo var haldið áfram
eins og ekkert hefði í skorizt.“ „En
þetta var mjög óþægilegt,“ segir hún.
„Því áhorfendur fylgdust nú mest
með stjórnandanum og það fóru stun-
ur um kirkjuna, þegar áheyrendum
fannst hann fara of nálægt brúninni.“
Verdi er minn maður
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Tenórinn Jóhann Friðgeir Valdimarsson hefur sungið víða í Evrópu og er kominn yfir bandaríska þröskuldinn.
Jóhann Friðgeir Valdi-
marsson tenór syngur nú
í La Traviata hér heima,
en svo tekur útrásin við
aftur með verkefnum í
tveimur heimsálfum.
Freysteinn Jóhannsson
ræddi við hann.
» (mamma segir,) að
ég hafi verið sísyngj-
andi strákur, ég man
reyndar að hún söng þó-
nokkuð með mér; hún
milliröddina og ég laglín-
una. Ég vandist á þetta
og kom stundum til
hennar og bað hana að
syngja með mér skrýtnu
röddina. En ég fór ekki
mikið lengra en það.