Morgunblaðið - 30.04.2008, Qupperneq 26

26 MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SAMSKIPTAVANDI
Það er nokkuð ljóst að vanda-málið, sem upp er komið áLandspítala, er ekki fyrst og
fremst ágreiningur um vaktakerfi
heldur samskiptavandi. Stjórnendur
spítalans kunna ekki að umgangast
starfsfólk af þeirri virðingu, sem það
á kröfu til.
Í samtali við Morgunblaðið sl. laug-
ardag sagði Anna Stefánsdóttir, sett-
ur forstjóri Landspítalans: „Við mun-
um ekki hætta við vaktabreytingar.“
Í gær var tilkynnt að þeim hefði
verið frestað fram á haustið til þess
að skapa svigrúm til frekari við-
ræðna. Þá kemur í ljós að skurðhjúkr-
unarfræðingar og svæfingarhjúkrun-
arfræðingar gefa lítið fyrir þá aðferð
og halda fast við uppsagnir sínar, sem
taka gildi á miðnætti í kvöld. Þessi
viðbrögð eru skýr vísbending um að
þessum starfshópum er nóg boðið.
Þeir eru búnir að fá nóg af því sem að
þeim hefur snúið frá stjórnendum
spítalans. Þetta þýðir að neyðar-
ástand er að skapast á spítalanum.
Viðbrögð hjúkrunarfræðinganna,
sem hlut eiga að máli, benda til þess
að þeir vilji ekki lengur vinna á spít-
alanum. Stjórnendur spítalans eru
áreiðanlega ekki öfundsverðir af
hlutskipti sínu og starfaðstöðu. Þeir
standa frammi fyrir hörðum kröfum
frá fjárveitingavaldinu um sparnað.
En þeir hafa augljóslega gengið fram
af þessu starfsfólki. Ella hefði það
ekki brugðizt svona við þegar til-
kynnt var um frestun vaktabreyt-
inga.
Það er liðin tíð að það sé hægt að
stjórna fólki með valdboði. Ágrein-
ingsefni á vinnustöðum verður að
leysa með samtölum og samráði, ekki
með úrslitakostum og fyrirmælum.
Af einhverjum ástæðum virðist
skorta skilning á þessum veruleika
samtímans í æðstu stjórn Landspít-
alans. Af hverju?
Guðlaugur Þór Þórðarson heil-
brigðisráðherra hlýtur að taka for-
ystu um að leysa þessa deilu, eins og
hann gerði raunar þegar síðdegis í
gær. Landspítalinn heyrir undir hann
og þegar hér er komið sögu er ekki
hægt að vísa málinu til annarra. Ráð-
herrann verður að hafa forystu um
lausn.
Fyrst verður að finna lausn á þeim
vandamálum sem augljóslega hafa
verið til staðar í samskiptum starfs-
manna og stjórnenda. Það þarf að
endurreisa traust sem er horfið í
þeim samskiptum. Þegar fundinn hef-
ur verið farvegur fyrir lausn þess
vanda getur ráðherrann snúið sér að
því að finna lausn á deilu spítalans og
skurðhjúkrunarfræðinga og svæfing-
arhjúkrunarfræðinga.
Þessi deila þurfti ekki að koma upp
og komast í þennan hnút. En nú reyn-
ir á ráðherrann og samskiptahæfni
hans, sem hingað til hefur verið í góðu
lagi.
Skurðhjúkrunarfræðingar og
svæfingarhjúkrunarfræðingar eru að
knýja stjórnendur Landspítala og yf-
irstjórn heilbrigðismála í landinu til
að horfast í augu við sjálf sig.
Í RÉTTA ÁTT
Til þess að tryggja góða menntunþarf góða kennara. Til þess að
góðir kennarar haldist í starfi þarf
góð laun. Þetta virðist einfalt, en
engu að síður hefur reynst erfitt að
hysja upp laun kennara. Nú ber hins
vegar svo við að með markvissri
vinnu Félags grunnskólakennara og
launanefndar sveitarfélaga hefur
tekist að semja um laun, sem að sögn
viðsemjenda gera laun grunnskóla-
kennara samkeppnishæfari við sam-
bærilegar stéttir.
Samkvæmt hinum nýja samningi
munu laun hækka um 15 til 23 pró-
sent og er sérstök áhersla lögð á að
bæta kjör hinna lægst launuðu og
jafna laun við sambærilega starfs-
hópa. Þarna hefur vissulega ekki tek-
ist að stíga skrefið til fulls, en þessir
samningar eru spor í rétta átt og
verður vonandi hægt að byggja á
þeim þegar næst verður gengið til
samninga. Samningarnir gilda nefni-
lega aðeins í eitt ár. Hinn stutti samn-
ingstími skýrir meðal annars að ekki
var hægt að ná fram meiri hækkunum
á launum grunnskólakennara.
Vinnubrögðin við gerð samning-
anna hafa verið til fyrirmyndar. Eitt
og hálft ár er frá því að Ásmundur
Stefánsson leiddi formenn samninga-
nefndanna saman til óformlegra við-
ræðna. Formlegar viðræður hófust í
febrúar og voru til lykta leiddar mán-
uði áður en gildandi samningar renna
út.
Hlutverk kennarans skiptir stöð-
ugt meira máli í mótun og uppeldi
barna á Íslandi. Kjör kennara hafa
hins vegar verið með þeim hætti að
það hefur ekki verið boðlegt. Fyrir
tæpum fjórum árum fóru kennarar í
verkfall, sem stóð í sjö vikur. Þær
kjarabætur, sem þá náðust, reyndust
ekki vera til frambúðar.
Í vetur hefur verið þungt hljóð í
kennurum. Kennarar hafa verið
óánægðir með kjör sín og þótt sem
þeir hafi staðið í stað. Með hinum
nýju samningum er vonast til þess að
snúa megi við blaðinu og fá kennara,
sem horfið hafi í betur launuð störf,
til að snúa aftur í kennslustofuna.
Nú þarf að bera hinn nýja samning
undir kennara, en það er alveg ljóst
að samninganefndirnar hafa lítinn
tíma til að slappa af. Næsta árið þarf
að leggja grunninn að framhaldinu og
það gæti orðið erfitt vegna óvissunn-
ar, sem nú ríkir í efnahagsmálum.
Laun kennara þurfa að vera í sam-
ræmi við þær kröfur, sem til þeirra
eru gerðar. Metnaður í skólastarfi á
ekki bara heima í yfirlýsingum og
stefnuskrám, hann verður að koma
fram í verki. Með samningunum, sem
undirritaðir voru á mánudag, var
lagður grunnur að því að rétta hag
kennara. Eins og margoft hefur verið
bent á í Morgunblaðinu var orðið
tímabært að það yrði gert og nú er að
halda áfram þannig að þessi samn-
ingalota hafi ekki verið til einskis.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
FRÉTTASKÝRING
Eftir Agnesi Bragadóttur
agnes@mbl.is
Umræða um sameiningu ííslenska bankakerfinuhefur verið allnokkur aðundanförnu, ekki síst eft-
ir að hin alþjóðlega lánsfjárkreppa
skall með öllum sínum þunga á ís-
lensku viðskiptabankana, með þeim
afleiðingum að verulega hefur hægt
á öllum umsvifum viðskipta- og at-
vinnulífs hér á landi. Peningar eru
drifkraftur atvinnulífsins, eldsneyti
þess, rétt eins og bensínið eða dísil-
olían knýr bílana okkar áfram.
Þorsteinn Már Baldvinsson, nýr
bankaráðsformaður Glitnis, sagði í
viðtali hér í Morgunblaðinu skömmu
eftir að hann varð formaður banka-
ráðsins að hann sæi fyrir sér ein-
hverja sameiningu í bankakerfinu á
þessu ári. Orðrétt sagði Þorsteinn
Már m.a.: „Ég hef til dæmis ekki trú
á því að í lok þessa árs verði jafn-
margar fjármálastofnanir á Íslandi
og eru í dag …
Ég trúi því, eins og ég sagði, að
Glitnir verði áfram til en sé það fyrir
mér að það verði hagstætt að slá
Glitni og öðrum fjármálafyr-
irtækjum, eins og til dæmis ein-
hverjum sparisjóðum, saman.“
En fljótlega í kjölfar aðalfundar
Straums sagði Björgólfur Thor
Björgólfsson, stjórnarformaður
Straums, eitthvað á þá leið að það
væru erlendir lánardrottnar íslensku
bankanna sem réðu því hvort ís-
lenskir bankar gætu sameinast, en
ekki hluthafar og stjórnendur bank-
anna. Þessi ummæli Björgólfs Thors
vöktu að vonum nokkra athygli þeg-
ar þau voru látin falla en síðan logn-
aðist umræðan út af eins og gjarnan
gerist hér á landi.
Hér verður leitast við að skýra
hvers vegna íslensku viðskiptabank-
arnir og Straumur fjárfesting-
arbanki geta sig hvergi hreyft í sam-
einingarátt, jafnvel þótt eigendur og
stjórnendur teldu sameiningu vera
skynsamlega, út frá sjónarmiðum
hagræðingar og samlegðaráhrifa.
Þess skal þó getið að hér er síður en
svo um séríslenskan vanda banka-
kerfisins að ræða, heldur á hann við
um banka hvar sem er í heiminum.
Tvær tegundir erlendra lána
Íslenskir viðskiptabankar eru í
grófum dráttum með tvær tegundir
af lánum hjá erlendum lánardrottn-
um sínum.
Annars vegar er um lánalínur að
ræða, svo nefndar skammtímalána-
línur sem miðast við það að bankarn-
ir hafi yfir því fjármagni að ráða, sem
til þarf, til þess að reka banka frá
degi til dags. Þar á meðal eru heim-
ildir til þess að geta gert framvirka
samninga, kaupa og selja gjaldeyri,
og svo framvegis.
Það sem stjórnendur íslensku
bankanna óttast, þegar sameiningu
innan íslenska bankakerfisins ber á
góma, er að ein slík skammtímalína
hjá einum viðskiptabanka og önnur
um lánveitingar á hæ
Hvortveggja jafnslæmt
sameinaða banka.
Þessi vandkvæði h
Straum og Landsbanka
auðvitað ímynduð þar s
eining er ekki á teikn
minnsta kosti ekki nú
eiga einnig við um aðra
sameiningar þótt með
hætti sé.
Ef til dæmis Lands
Glitnir vildu sameinast
að viðbrögð erlendra
þeirra yrðu með ólíkum
niðurstaðan í báðum tilv
líkindum svipuð.
Líklega myndu erle
drottnar Landsbankans
hvað í þessa veru: Þes
gjörbreytir ykkar viðs
Þið hafið alltaf lagt áhe
væruð að auka umsvif y
is, einkum í Bretlandi. N
vera að stórauka umsvi
landi og á Norðurlöndun
ekki í neinu samræmi við
hingað til hafið sagt, og
semja um öll lán upp á ný
Ef lánardrottnar Gli
hefðu orðið gætu viðbrö
þann veg að Glitnir hefð
um stórsókn á Norður
staklega í lánastarfsemi
arútvegi en nú virtist á
að færast meira heim t
svo aftur til Bretland
kalli að sjálfsögðu á að s
nýjan leik um allar lang
ur.
Bíða eins og hrægam
Það sem er í húfi fyrir
ardrottna og íslensku b
engir smápeningar því
ingarálag bankanna er
hæðum þótt það hafi læ
vert á undanförnum vik
á umsömdum, útistan
slík lánalína hjá öðrum viðskipta-
banka, yrði ekki tvöföld lánalína að
sameiningu lokinni, þ.e. að í þessu til-
felli gildi barnaskólareikningsdæmið
einn plús einn er sama og tveir, alls
ekki, heldur yrði niðurstaðan sú að
einn plús einn yrði einn!
Þetta þarfnast líklega frekari
skýringa. Stjórnendur og eigendur
íslensku viðskiptabankanna telja að
erlendir lánardrottnar bankanna
myndu nota tækifærið, þegar og ef
farið yrði að undirbúa sameiningu
eða sameiningar innan íslenska
bankakerfisins af fullum þunga og
reyna þegar í stað að minnka eigin
áhættu hér á landi með því að segja
sem svo að þeir vildu ekki vera með
svo stóra áhættu á einn íslenskan
banka. Hættan sé því sú að tvær
lánalínur verði ekki ein stór, heldur
áfram ein lítil þar sem annarri lána-
línunni verði sagt upp og gerð krafa
um uppgreiðslu.
Ef sú yrði niðurstaðan yrði enn
frekar dregið úr athafnagetu ís-
lensku viðskiptabankanna.
Það sem erlendir lánardrottnar
gætu gert er ýmist að segja upp lána-
línum sem þeir gætu gert vegna
þeirra skilmála sem almennt lánalín-
urnar eru háðar, svo sem ákvæði um
breytta yfirstjórn sem nefnist
„Change of Control“ ákvæði á ensku
eða að nota tækifærið og hækka láns-
kjörin á þeim línum sem eru opnar.
Hvorugt væri fýsilegt fyrir íslensku
bankana því þannig væri erfiðara að
halda áfram starfsemi eins samein-
aðs banka, jafnvel þótt hann liti út
fyrir á pappírunum að vera efnahags-
lega sterkari eining.
Strangari skilyrði um eigið fé
Hinn fjármögnunarþáttur við-
skiptabankanna og Straums fjárfest-
ingarbanka er sá sem hefur mest ver-
ið til umfjöllunar á undanförnum
vikum og mánuðum og hann er sá
sem lýtur að langtímafjármögnun.
Bankarnir fjármagna sig til langs
tíma á erlendum vettvangi og þeir
þurfa að uppfylla alls konar skilyrði
fyrir fjármögnuninni.
Til dæmis þarf Straumur að upp-
fylla mun strangari skilyrði um hlut-
fall eiginfjár en viðskiptabankarnir
vegna eðlis bankans sem fjárfesting-
arbanka. Því er alls ekki létt um vik
fyrir Straum að sameinast t.d.
Landsbankanum sem gjarnan hefur
verið rætt um að undanförnu að væri
augljós sameiningarkostur þar sem
svo náin eigendatengsl eru á milli
bankanna í ljósi stórs eignarhlutar
Samson, eignarhaldsfélags þeirra
Björgólfsfeðga.
Ef Straumur sameinaðist Lands-
bankanum myndi eiginfjárhlutfall
Straums lækka við sameininguna en
Landsbankans hækka en eiginfjár-
hlutfall hins sameinaða banka yrði
lægra en var í Straumi einum og sér.
Þannig væru ákveðnir skilmálar fyrir
langtímafjármögnun Straums í upp-
námi og erlendir lánardrottnar gætu
ýmist sagt að nú hefði lánum verið
sagt upp og Straumi bæri að greiða
þau upp eða að þeir vildu endursemja
Samruni
algjört
óráð nú
Fráleitt væri að reyna að ráðast í bankasam-
runa á Íslandi því við núverandi aðstæður á
lánsfjármörkuðum gætu erlendir lánardrottnar
notað tækifærið og sagt upp lánalínum, vegna
breyttra forsendna, krafist uppgreiðslna og mun
hærri greiðslna fyrir nýjar lánalínur.
Hagsmunir Gífurlegir h
langtímalánalínum hald
 Íslensku bankarnir geta sig hvergi hrært, hvað varða
kerfisins  Erlendir lánardrottnar gætu sagt upp lánum