Morgunblaðið - 11.05.2008, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. MAÍ 2008 29
an hátt.“
Gosbrunnurinn naut
strax vinsælda
Var fólk ánægt með gerð þessa
garðs?
„Já, svo sannarlega. Framkvæmd
garðsins þótti takast með eindæm-
um vel og var hann opnaður form-
lega af borgarstjóra hinn 18. ágúst
1954, að viðstöddu fjölmenni.
Sérlega athygli vakti tjörn með
gosbrunni. Gosbrunnurinn var
steypt líkneski af dreng sem situr á
baki svani og heldur um háls hans og
gýs vatnið upp um nef svansins.
Hann var áður á svipuðum stað í þá-
verandi garði Thors Jensens, en þá
uppi á axlarhárri steinhæð. Þetta
var fyrsti gosbrunnur í almennings-
garði í Reykjavík og var í miklu
uppáhaldi hjá yngstu kynslóðinni.
Hann er því miður horfinn núna og
væri virðingarvert framtak ef borgin
sæi sér fært að endurbyggja gos-
brunninn. Líkneskið sjálft er að öll-
um líkindum enn til í geymslum
borgarinnar.
Ávalar línur einkenna Hallargarð-
inn í öllu skipulagi eins og garða am-
erísku módernistanna. Meginstígur
bugðast skáhallt í gengum garðinn
frá Listasafni Íslands og kvíslast svo
annarsvegar til móts við Fjólugötu
en hinsvegar til móts við Hljómskál-
ann.
Annað megineinkenni skipulags-
ins sést best þegar gengið er eftir
stígum garðsins. Birtast þá í sífellu
ný sjónarhorn, bæði innan garðsins
og utan. Ímyndum okkur að það sé
árið 1955 og við að ganga eftir
meginstígnum ofan frá Skothúsvegi.
Það fyrsta sem mætir auganu er
langur bugðóttur stígur og trjáröð
sem leiðir augað áfram að blóm-
skrúðugri steinhæð, þaðan má einn-
ig sjá yfir að Reykjavíkurtjörn. Sé
haldið áfram tekur við bogadreginn
steinbekkur sem styður við stein-
hæðina en á vinstri hönd birtist okk-
ur á miðri grasflöt tjörn með gos-
brunni í svanslíki og efalaust börn að
busla. Sé gengið áfram til norðurs
sjáum við garðskálann umkringdan
gróskumiklum gróðurbeðum og við
himin ber turn Fríkirkjunnar og
húsin handan við Tjörnina.“
Hefur garðurinn breyst mikið frá
hinni upphaflegu hönnun?
„Sé sama leið gengin í dag og ég
var að nefna eru nokkur veigamikil
atriði sem eru horfin – eins og stein-
hæðin og tjörnin með gosbrunninum
sem saman mynduðu þungamiðju
garðsins – og gerir þetta garðinn fá-
breytilegri frá því sem áður var.
Ýmsar aðrar breytingar hafa átt
sér stað í garðinum. Árið 1986 var
garðurinn endurgerður í upp-
haflegri mynd að nokkru undir leið-
sögn Jóns H. Björnssonar. Sú breyt-
ing var þó m.a. gerð að runna- og
blómabeðum var komið fyrir á flöt-
inni þar sem tjörnin stóð forðum.
Nokkru síðar var svo reistur minn-
isvarði um Thor Jensen og konu
hans sem upphaflega ræktuðu garð
við hús sitt á þessum stað.“
Kæmi til greina að endurgera
Hallargarðinn algjörlega í upp-
haflegri mynd?
„Garðurinn eins og hann er í dag
er í öllum megindráttum eins og á
teikningu Jóns frá 1953. Ýmislegt
hefur þó breyst í tímanna rás og
hann hefur því miður, sem fyrr gat,
verið rúinn ýmsu skrauti. Þær hug-
myndir sem uppi hafa verið á breyt-
ingum á garðinum í tengslum við
sölu á Fríkirkjuvegi 11 og uppbygg-
ingu á safni þar um Thor Jensen, tel
ég varasamar og hef ýmislegt við
þær að athuga. Þær sýna bæði Hall-
argarðinum og húsinu, með sinni
upphaflegu aðkomu frá Fríkirkju-
vegi, ákveðna vanvirðingu. Jón H.
Björnsson hélt þessu að mestu
óbreyttu þegar hann endurhannaði
garðinn. Að hleypa bílum inn í garð-
inn og brjóta skörð fyrir nýjan
göngustíg í gengum langabekkinn,
eins og hugmyndir hafa verið um,
myndi að mínu mati rýra verulega
menningarlegt verðmæti hans.
Færsla á upphaflegum göngustíg
sem liggur að miðju hússins og
myndar meginás í ásýnd þess ásamt
tröppunum tel ég einnig að væri af-
ar misráðið.
Ég geri það að tillögu minni að
garðinum verði sýnd full virðing og
hann endurgerður og færður í sína
upphaflegu mynd, gosbrunnurinn
með svanslíkneskinu og steinhæðin
ofan við langabekkinn verði end-
urbyggð og garðinum sýndur sá
sómi sem honum ber með end-
urbótum á gróðri og bættri um-
hirðu.
Aðgengi má bæta með því að út-
búa sérstaka upphækkaða aðkomu
við Fríkirkjuveg, lokuð bílastæði
sem gætu jafnframt tengt garðinn
betur út á Fríkirkjuveg.“
Hallargarðurinn er hluti af
garðlistasögu Íslands
Hver er þýðing Hallargarðsins í
garðlistasögu landsins?
„Hallargarðurinn er hluti af
stuttri garðlistasögu Íslands og það
er jafn mikilvægt að sýna þeirri
sögu virðingu og byggingarsögunni.
Á sama tíma og til stendur að end-
urgera Fríkirkjuveg 11 ætti að huga
að sögulegu mikilvægi Hallargarðs-
ins. Hér er mikil þörf á faglegri um-
ræðu um garða og ekki síður hvern-
ig að endurgerð þeirra eigi að
standa. Nú gæti skapast lag með
nýjum eiganda hússins, að vinna í
samvinnu við borgaryfirvöld að því
að endurgera garðinn sem næst
upprunalegri mynd og endurheimta
hans fyrri ljóma. Þannig getur fólk
fengið tækifæri til að upplifa ís-
lenska garðlistasögu og ekki síður
að njóta lystisemda garðsins.“
gudrung@mbl.is
Bogalínur Bæði Hallargarðurinn og Austurvöllur á Ísafirði, sverja sig í ætt við garða sem gerðir voru af amerísk-
um módernistum. Myndin á þessu póstkorti frá um 1960 sýnir bogadregnar línur í anda ameríska módernismans.
Fyrir miðri mynd við enda langa blómabeðsins sést fyrst steinhæðin og þar á bakvið tjörnin með gosbrunn.
Gosbrunnurinn Tjörnin og gosbrunnurinn voru eitt aðal aðdráttarafl garðs-
ins, en eru nú miður horfinn. Vinsælt póstkort frá því skömmu fyrir 1960.
Sérlega athygli vakti tjörn
með gosbrunni. Gosbrunn-
urinn var steypt líkneski
af dreng sem situr á baki
svani og heldur um háls
hans og gýs vatnið upp um
nef svansins.