Morgunblaðið - 08.08.2008, Blaðsíða 20

20 FÖSTUDAGUR 8. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Hlýnunloftslagsá hnett-
inum mun bæði
hafa jákvæðar og
neikvæðar afleið-
ingar fyrir nátt-
úrufar á Íslandi. Það er sú
ályktun, sem draga má af
skýrslu vísindanefndar um
loftslagsbreytingar.
Þannig munu áhrif hlýn-
unar loftslags á landbúnað að
mestu verða jákvæð. Gróð-
urþekja landsins mun líklega
stækka og útbreiðsla skóga
vaxa. Nýjar fisktegundir eru
þegar farnar að veiðast á Ís-
landsmiðum. Fuglalíf verður
fjölbreyttara. Bráðnun jökl-
anna mun hafa í för með sér
meira rennsli í ám og aukna
orkuframleiðslu.
Hins vegar eru óvissu- og
áhættuþættirnir líka margir.
Hættan á náttúruhamförum
af völdum sjávar- og vatns-
flóða, eldgosa og jökulhlaupa
eykst. Áhrif hlýnunar sjávar
á ýmsa nytjastofna á Íslands-
miðum eru óviss.
Eins og Þórunn Svein-
bjarnardóttir umhverf-
isráðherra bendir á í Morg-
unblaðinu í gær skiptir máli
að stoppa í þekkingargötin,
sem höfundar skýrslunnar
benda á; rannsaka náttúruna
betur og vakta hana, ekki sízt
til að koma í veg fyrir tjón af
vegum náttúruhamfara.
Og ekki er síður mikilvægt
að nýta þau tækifæri til rækt-
unar, orkuframleiðslu, ferða-
þjónustu og ann-
arrar atvinnu-
sköpunar, sem
kunna að felast í
hlýnun loftslags.
Hins vegar er
engin ástæða til
að slaka á stefnunni um að
draga úr útblæstri gróð-
urhúsalofttegunda til að
draga úr hlýnun loftslags á
heimsvísu, jafnvel þótt hún
verði Íslandi hagstæðari en
mörgum öðrum löndum. Sum-
ir tala eins og Íslendingar eigi
bara að þakka fyrir nokkrar
gráður í viðbót og teygja úr
sér í sólbaðinu. Þeir hinir
sömu hafa þá ekki mjög víðan
sjóndeildarhring.
Vísindamenn eru sammála
um að afleiðingar hlýnunar á
heimsvísu verði alvarlegar,
ekki sízt fyrir ýmis fátækustu
ríki heims. Í skýrslu vísinda-
nefndar umhverfisráðherra
er fyrst og fremst horft á lík-
leg áhrif á náttúrufar á Ís-
landi, ekki á þær efnahags-
legu, samfélagslegu og
pólitísku afleiðingar sem
hlýnun á heimsvísu getur haft
fyrir Ísland og öll önnur ríki.
Til að hamla gegn frekari
hlýnun hnattarins verða öll
ríki að leggja sitt af mörkum
og ekkert má skorast undan.
Ísland á meira af vistvænni
orku en flest önnur lönd, en
brennir engu að síður einna
mestu jarðefnaeldsneyti á
mann meðal ríkja heims. Við
eigum að geta gengið á undan
með góðu fordæmi.
Sumir tala eins og
Íslendingar eigi bara
að teygja úr sér í
sólbaðinu}
Heita Ísland
Baráttan gegnutanvega-
akstri virðist
sækjast seint og
illa. Nú síðast bár-
ust fréttir af því að
miklar skemmdir hefðu verið
unnar á viðkvæmum svæðum í
kringum Landmannalaugar
vegna utanvegaaksturs bæði
mótor- og fjórhjóla, sem og
jeppabifreiða.
Því miður eru fréttir sem
þessar árvissar. Alltaf finna
einhverjir hjá sér þörf til að
böðlast utan vega og kæra sig
kollótta þótt sárin, sem tekur
þá aðeins nokkrar sekúndur
að rífa upp, grói seint og illa.
Hjólför í mosa hverfa ekki á
heilli mannsævi.
Íslendingar eiga jeppa-
bifreiðar í tugþúsundatali og
sjö þúsund torfæruhjól og
fjórhjól. Þótt flestir aki tækj-
unum af ábyrgð, þá þarf ekki
hátt hlutfall brotamanna til að
skilja eftir ljóta slóð.
Lögreglan flýgur vikulega
yfir fjölförnustu slóðir
óbyggðanna. Í stopulum ferð-
um af því tagi sjást stundum
ummerki utan-
vegaaksturs, en
þar við situr. Afar
ólíklegt er að lög-
reglan grípi um-
hverfisníðingana
glóðvolga.
Landvörður í Landmanna-
laugum lýsti óánægju með
löggæslu á svæðinu að fjalla-
baki, sem sumir líti greinilega
á sem hálfgert frísvæði, þar
sem þeir séu óbundnir af lög-
um og reglum. Og ekki er auð-
velt að koma lögum yfir þá
þegar skilgreiningar laga á
utanvegaakstri eru jafn óljós-
ar og raun ber vitni. Þar er úr-
bóta þörf.
Þótt nokkrir svartir sauðir
telji sig geta hagað sér að vild
í auðninni er meirihluti lands-
manna vafalaust andsnúinn
slíku og neitar að afhenda
óbyggðirnar til spjalla. Sá
meirihluti á heimtingu á að
löggæsla verði efld. Lög-
reglan starfar fyrir þjóðina og
á hennar vegum og hún verður
að vera sýnileg, ekki aðeins í
miðborg Reykjavíkur, heldur
líka að fjallabaki.
Lögreglan verður að
vera sýnileg að
fjallabaki}
Á vegum þjóðarinnar
Þ
reytt og fótafúin skakklappaðist ég
síðustu metrana sem göngugarpur
á Hornströndum og sá tálsýn:
Heiðblá sundlaug á hjara ver-
aldar. Gat þetta staðist? Á tilteknu
brotabroti úr sekúndu hefði ég afþakkað allan
heimsins auð fyrir vissuna um að laugin væri
ekta. Og það var hún. „Eins og allir vita sem
skilja framför þjóðarinnar eru slík fyrirtæki
ekki byggð í þágu eins heimilis. Heldur er
sundlaugin byggð sem stofnun til að efla
menningu sveitarinnar og vekja þrótt og sam-
starf meðal unga fólksins í nágrenninu.“ Á
þessa leið ritar Jóhannes Jakobsson sem af
stórhug stóð fyrir byggingu sundlaugarinnar í
Reykjarfirði á Hornströndum á þriðja áratug
síðustu aldar. Í áhugaverðum skrifum lýsir Jó-
hannes m.a. framtíðarsýn sinni fyrir sveitina og sam-
félagið og hvernig megi hvetja ungt fólk til hreysti og
heilbrigði. Fjöll, björg, jökull, veðragnýr – þetta eru fé-
lagar á lífsins gangi að mati Jóhannesar en ekki hindranir
eða farartálmar.
Hornstrandir lauma þeirri þægilegu tilfinningu ein-
hvers staðar inn í sálina að við manneskjurnar séum bara
örlítil peð á kanti, leiksoppar afla sem öllu ráða þegar
þannig stendur á. Auðmýkt held ég að hún sé kölluð, til-
finningin sem stundum er svo lítið af í mannheimum peð-
anna. Og þótt undarlegt megi virðast þá kann auðmýktin
að fæða af sér raunsannan stórhug – vitneskjuna um tak-
mörk manneskjunnar og samhliða verk hennar sem flytja
fjöll. Af misskildum hroka talar nútíminn títt
sem hinn eini handhafi framþróunar, framfara
og þekkingar. Vissulega eru til staðar fram-
farir á mörgum sviðum, en hætta er á að okk-
ur fari aftur í ýmsu öðru. Afburðaverkþekk-
ing, útsjónarsemi, listfengi og hugvit liðinna
tíma – margvíslegt innsæi er að glatast.
Ýmis verk í kringum okkur fá þó enn óá-
reitt að bera stórhug fyrri kynslóða merki og
af sumum þeirra njótum við góðs á nær hverj-
um degi. Önnur eru rifin, hundsuð, seld, van-
rækt, eyðilögð, vanmetin. Getur jafnvel verið
að fyrri kynslóðir hafi sumar hverjar hugsað
stærra en við gerum nú?
Langtum fátækara Ísland byggði upp öfl-
uga heilbrigðisþjónustu og heilsugæslu, skóla
og almannatryggingar í þágu almannaheillar.
Hvert ætlum við? „Sögulaus maður er týndur maður,
áttavilltur og því ráðvilltur um hvert skuli halda“ sagði
einhver spakur. Okkur er hollt að muna hvaðan við kom-
um og sækja þangað styrk. Efnalitlu þjóðfélagi tókst að
hugsa stórt og hvarvetna um landið er hægt að anda auð-
mýkt yfir þeim stórhug, dugnaði og útsjónarsemi sem
fyrri kynslóðir sýndu við að komast af í hrjóstrugu landi.
Íslenskt samfélag nú er ekki á vonarvöl né heldur á síð-
asta snúning þótt herði að. En það ríður á að þekkja sinn
fjársjóð og blása til sóknar, efla dýrmætustu innviðina í
stað þess að selja þá eða rífa. Heiðblá sundlaug við nyrsta
haf er öllum opin. Íslenskt samfélag á að vera það líka.
glg@althingi.is
Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir
Pistill
Heiðblá sundlaug á hjara veraldar
Heimaþjónusta en
engin mæðravernd
FRÉTTASKÝRING
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
Þ
að verður að koma í ljós
hvernig heilbrigðisþjón-
ustan ætlar að komast af
án ljósmæðra. Með því
að leiðrétta laun ljós-
mæðra núna þá er verið að afstýra
miklu stærra vandamáli. Á næstu tíu
árum þá eigum við eftir að missa 44%
ljósmæðra á eftirlaun,“ segir Guðlaug
Einarsdóttir, formaður Ljósmæðra-
félags Íslands [LMFÍ].
Takmörkuð sónarþjónusta
í verkfallinu
„Sú þjónusta sem ljósmæður hafa
verið að veita [sónarþjónusta og
mæðravernd] mun ekki verða veitt
áfram, ef af þessu verður. Hins vegar
eru tveir læknar á Landspítalanum
sem veita sónarþjónustu og þeir
munu veita hana áfram,“ segir Björn
Zoëga, forstjóri Landspítalans. Björn
segir ekki liggja fyrir hvaða úrræðum
verði beitt ef til verkfalls ljósmæðra
komi. „Þetta er vandamál sem heil-
brigðisþjónustan hefur ekki staðið
frammi fyrir áður. Við munum vænt-
anlega finna lausn ef af verkfalli verð-
ur en ég vona innilega að samið verði
í tæka tíð svo hjá því verði komist,“
segir Björn jafnframt. Hann segir of
snemmt að svara því hvað geti falist í
slíkri lausn. Þetta hafi aðeins verið
lauslega rætt meðal stjórnenda.
Heimaþjónusta sem ljósmæður
veita, og Tryggingastofnun ríkisins
greiðir fyrir, er undanskilin kjara-
deilu ljósmæðra, en um verktaka-
greiðslur er að ræða. Heimaþjón-
ustan verður því veitt áfram.
„Heimaþjónustan er ekki rædd á
fundum hjá okkur,“ segir Bára Hild-
ur Jóhannsdóttir, formaður kjara-
nefndar LMFÍ.
Ef til verkfalla kemur gilda und-
anþágulistar sem tryggja neyð-
arþjónustu. Undanþágulistarnir eru
mjög mismunandi eftir stofnunum.
Þeir hafa ekki verið uppfærðir í 13 ár
en slíkur listi var birtur í Lögbirtingi
árið 2001. „Mér finnst líklegt að ljós-
mæður muni ekki samþykkja und-
anþágulistana, þegar og ef að verk-
falli kemur,“ segir Björn.
Ljósmæður benda á að þær séu í
þeirri stöðu að vera á launum sem eru
tugum prósentum undir launum fólks
með sambærilega skólagöngu að
baki. Fram kom á blaðamannafundi
LMFÍ í vikunni að ljósmæður skynja
að þeirra störfum sé ekki næg virðing
sýnd. Það hvernig framlag þeirra er
metið birtist á launaseðlinum.
Sambærilegur bakgrunnur –
sambærileg laun
Kjaraviðræður hafa ekki borið ár-
angur og nú liggur fyrir að 11.-15.
ágúst verður atkvæðagreiðsla um
boðun verkfallsaðgerða. Kröfur ljós-
mæðra eru að laun þeirra verði sam-
bærileg við laun stétta með sambæri-
legan bakgrunn. „Þannig getum við
tryggt sömu gæðaþjónustuna í fram-
tíðinni,“ segir Guðlaug. Nýliðunin í
stéttinni eru 10 ljósmæður á ári að
jafnaði. „Vandamálið er að við sjáum
það í auknum mæli að nýútskrifaðar
ljósmæður koma ekki til starfa vegna
launanna.“
Ábyrgð ríkisins
Byrjunarlaun ljósmæðra eru þau
sömu og hjúkrunarfræðinga fyrir síð-
ustu kjarasamninga. Þau eru mis-
munandi eftir heilbrigðisstofnunum
en eru í kringum 270.000 kr.
„Ef störfin eru ekki launuð sem
skyldi er það ábyrgð ríkisins að ekki
sé starfsfólk til staðar til að veita
þessa þjónustu,“ segir Guðlaug, um
skerta þjónustu í verkfallinu.
Fjölmargar ljósmæður hafa nú
þegar sagt upp störfum vegna
óánægju með kjör, uppsagnir þeirra
taka gildi 1. október.
Morgunblaðið/Golli
Fæðing Á grundvelli undanþágulista verður fæðingarþjónusta óröskuð á
fæðingardeildum. Ekki gildir það sama um mæðravernd og sónarþjónustu.
Sónarþjónusta ljósmæðra og
mæðravernd fellur líklega niður í
verkfallinu ef af því verður. Þessi
þjónusta er mjög mikilvæg fyrir
verðandi mæður enda er eftirlit
með móður á meðgöngu stór þáttur
í fæðingarferlinu.
Martha Sandholt Haraldsdóttir á
von á sínu fyrsta barni í október.
„Mér finnst mæðraverndin skipta
mjög miklu máli og það er afar
slæmt ef hún fellur niður í verkfall-
inu. Ég er í mjög góðu sambandi við
mína ljósmóður á heilsugæslustöð-
inni í Árbænum og þjónustan er
persónuleg,“ segir Martha.
Mæðravernd er valfrjáls en flest-
ir nýta sér hana. „Það skapar óör-
yggi ef hún er ekki fyrir hendi. Ég
kvíði því einnig að álagið í fæðing-
arþjónustunni verði þannig að ég
fái ekki sömu þjónustu vegna álags,
ef af verkfallinu verður. Ég styð
kjarabaráttu ljósmæðra heils hugar
enda er starf þeirra ómetanlegt og
ég vona að deilan leysist,“ segir
Martha.
ÓMETANLEGT
STARF
››