Morgunblaðið - 08.08.2008, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. ÁGÚST 2008 23
Í FRÉTTUM Rík-
isútvarpsins sl. þriðju-
dag mátti heyra eft-
irfarandi staðhæfingu:
„Líklegt er talið að
vændi aukist meðal fá-
tækra kvenna í kjölfar
síhækkandi mat-
vælaverðs.“
Fréttin vekur okkur
til umhugsunar um
ýmsa þætti er varða
stöðu kvenna í heim-
inum, ekki síður en mat-
vælaframleiðslu og
verðlagningu matvæla.
Vonandi fylgir frétta-
stofa Ríkisútvarpsins
fréttinni eftir á næstu
dögum og dýpkar um-
fjöllunina. Áleitin verður spurningin
um það hvers vegna konur í heim-
inum hafi ekki nægilegt fé handa á
milli til að framfleyta sér og börnum
sínum.
Kaldranaleg sannindi
Í fréttinni er vísað til skýrslu Mat-
væla- og landbúnaðarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna, sem kynnt var
á alnæmisráðstefnunni í Mexíkó-
borg sem nú stendur yfir. Þar segir
m.a. að orsakanna fyrir háu mat-
vælaverði sé m.a. að leita í ásókn
iðnvæddra ríkja í land í fátækari
heimshlutum undir ræktun á korni
og öðrum jarðargóða til að fullnægja
þörfum sínum fyrir eldsneyti. Hér
eru fólgin þau kaldranalegu sannindi
að í heimi, sem ekki hefur náð að
seðja hungur hundraða milljóna
manna, er nú tekið upp ræktarland
undir matvöru sem brennd er á
bensínhreyflum okkar burgeisanna í
ríku löndunum. Þetta er ósómi sem
verður að stöðva.
Óásættanlegt
að brenna frum-
framleiðslu
Það er eðlilegt að
leiða sé leitað til að
sporna við loftslags-
vanda veraldarinnar
með því að framleiða
eldsneyti úr lífrænum
efnum, en í þeirri við-
leitni verða menn
beita skynseminni og
tryggja að einungis
önnur kynslóð rækt-
unar fari í slíka fram-
leiðslu. Það nær ekki
nokkurri átt að frum-
framleiðsla sé nýtt
með þessum hætti.
Það er gríðarlegt
magn lífrænna efna
sem gengur af við
framleiðslu landbún-
aðarafurða hverskonar, þ.m.t. við
skógarhögg og allan iðnað sem því
tilheyrir. Einnig er talsvert um um-
framframleiðslu og mikið magn
ávaxta og grænmetis sem ekki tekst
að nýta beint í matvælaframleiðslu.
Nauðsynlegt er að gera átak til að
það, sem kalla má aðra kynslóð
framleiðslunnar ásamt öðrum líf-
rænum úrgangi, verði endurnýtt og
þá e.t.v. til eldsneytisframleiðslu.
Staða kvenna
Í skýrslu Matvælastofnunarinnar
er skortur á matvælum í fátækum
ríkjum sagður leiða til þess að fá-
tækar konur leiðist út í vændi. Hér
er tvennt sem skiptir höfuðmáli,
annars vegar staða kvennanna
sjálfra. Konurnar sem skýrslan
fjallar um eru algerlega háðar körl-
um um afkomu sína, ef þeir sjá ekki
fyrir þeim með beinum hætti þá
gera þeir það með því að kaupa sér
afnot af líkama þeirra. Hitt sem
skiptir sköpum er sú staðreynd að
jafnvel þó konurnar hafi einhver
auraráð, þá nægja fjármunir þeirra
ekki fyrir mat. Það tengist verð-
lagningu matvælanna og krefst ekki
bara skoðunar á verðlagningunni,
heldur ekki síður því hvers vegna
tekjur fólks haldast ekki í hendur
við matvælaverð. Ef fram-
leiðslukostnaður matvæla er of mik-
ill til að venjulegar tekjur nægi fyr-
ir nauðþurftum, þá þarf að skoða
tekjuskiptinguna og það hvernig
hagsmunir heildarinnar spila sam-
an. Þetta er raunin í hvaða sam-
félagi sem er, ekki bara þeim fátæk-
ari.
Samhengi hlutanna
Það verður að gera þá kröfu að
venjulegar atvinnutekjur nægi fyrir
framfærslu og ef þær gera það ekki
þá þarf auðvitað að skoða fram-
leiðslukostnað matvælanna, en ekki
síður atvinnutekjurnar. Í okkar
heimshluta hafa menn haft tilhneig-
ingu til að beina kastljósinu ein-
göngu að framleiðslukostnaðinum
og viljað lækka hann einhliða með
því að þjappa saman framleiðslunni
og stækka búin. Slíkt hefur í för
með sér óheilbrigðari fram-
leiðsluaðferðir og ýmis vandamál af
heilsufarslegum- og umhverf-
islegum toga. Þar með er unnið
gegn hugmyndafræði sjálfbærrar
þróunar, sem gerir ráð fyrir að
stjórnvöld þurfi að tryggja jafnvægi
milli efnahagslegra-, félagslegra-
og umhverfislegra þátta í samfélag-
inu. Þessa heildarmynd er nauðsyn-
legt að hafa í huga þegar mat-
vælaframleiðsla heimsins er
skoðuð. Þar skiptir staða kvenna
miklu máli, en líka staða bænda og
hin ójafna tekjuskipting í sam-
félögum veraldarinnar, ásamt sam-
þjöppun auðs á Vesturlöndum.
Matvælaverð, vændi
og sjálfbær þróun
Kolbrún Halldórs-
dóttir skrifar um
matvælaframleiðslu
» Það nær ekki
nokkurri átt
að frumfram-
leiðsla sé nýtt
með þessum
hætti.
Kolbrún Halldórsdóttir
Höfundur er alþingismaður.
Skólar og námskeið
Glæsilegt sérblað um skóla og
námskeið fylgir Morgunblaðinu
föstudaginn 15. ágúst.
Meðal efnis er:
• Endurmenntun
• Símenntun
• Tómstundarnámskeið
• Tölvunám
• Háskólanám
• Framhaldsskólanám
• Tónlistarnám
• Skólavörur
Allar nánari uppl. veitir Katrín Theódórsdóttir
í síma 569 1105 eða kata@mbl.is.
Auglýsendur!
Pantið fyrir klukkan 16, mánudaginn 11. ágúst.
Ásamt fullt af spennandi efni.
Þegar þetta er ritað
hafa 8 manns látist í
umferðarslysum það
sem af er þessu ári og
fjöldinn allur slasast al-
varlega. Þótt vissulega
sé tala látinna í um-
ferðinni undir með-
altali, er hún alltof há
engu að síður. Í kjölfar
slysaöldu í umferðinni
koma sérfræðingar á
sviði umferðarmála saman og ræða
hvað sé til ráða. Niðurstaðan er jafn-
an sú sama: Gera verður allt sem í
mannlegu valdi stendur til að sporna
við þessari þróun. Menn harma slys-
in, sem eðlilegt er, og hvetja öku-
menn til að fara varlega í umferðinni.
Svo líður og bíður og næsta slysaalda
skellur á þjóðinni og aftur er al-
menningur sleginn. En er allt gert til
þess að sporna við umferðarslysum?
Svarið er því miður neikvætt.
Til þess að fækka verulega um-
ferðarslysum þarf að fara saman
góður umferðaráróður/boðskapur og
öflug umferðarlöggæsla. Sú sem
þetta ritar hefur þráfaldlega bent á
nauðsyn öflugrar umferðarlöggæslu
á vegum úti – enda virðist þörfin
vera brýnust þar. Flest banaslys og
önnur alvarleg slys í umferðinni
verða á þjóðvegum landsins. Ástæð-
an er m.a. sú að umferðareftirlit lög-
reglu er lítið víða á þjóðvegum lands-
ins og umferðarhraðinn því oft
óhóflegur. Á þessu eru þó góðar und-
antekningar, sbr. kröftuga umferð-
arlöggæslu lögregl-
unnar í
Húnavatnssýslum og í
Árnessýslu. Þar hafa
ófáir ökumenn verið
kærðir fyrir of hraðan
akstur sem skilar sér
um leið í almennt lægri
umferðarhraða í þess-
um umdæmum – því
öflugt umferðareftirlit
er fljótt að spyrjast út.
Þannig eru hraðamæl-
ingar ekki aðeins til að
koma böndum á þá sem
aka of hratt – heldur
virka þær ekki síður sem öflug for-
vörn og víti til varnaðar. Mér er t.d.
til efs að þeir séu margir ökumenn-
irnir sem fara yfir löglegan umferð-
arhraða í nánd við Blönduós – ein-
faldlega vegna þess að þar má búast
við lögreglunni við hraðamælingar.
Það er vissulega staðreynd að þörf
er á þjóðarvakningu og hugarfars-
breytingu meðal almennings í um-
ferðaröryggismálum. En það þarf
ekki síður hugarfarsbreytingu hjá
stjórnvöldum hvað varðar áherslur í
löggæslumálum. Brot á umferð-
arlögum eru ekki síður alvarleg en
önnur brot og slík lögbrot leiða oftar
til dauða og alvarlegra líkamsáverka
en önnur lögbrot, sbr. meðaltal lát-
inna og alvarlega slasaðra í umferð-
inni á ári hverju. Á undanförnum ár-
um hafa fjárhæðir sekta vegna
umferðarlagabrota hækkað verulega
en það er til lítils að hækka sektir og
þyngja viðurlög, ef menn komast í
alltof mörgum tilfellum upp með að
brjóta lögin óáreittir – enda lög-
reglan oft víðs fjarri. Fyrir nokkru
hafði leiðsögumaður, sem fer marga
hringi kringum landið á hverju
sumri, samband við mig. Hann full-
yrti að það væri nánast hending ef
hann yrði var við merkta lög-
reglubíla á þjóðvegum landsins. Hin-
ir erlendu farþegar hans spurðu m.a.
furðu lostnir hvort engin löggæsla
væri á íslenskum þjóðvegum!
Um leið og ég hvet alla vegfar-
endur til þess að aka alltaf eins og
þeir myndu vilja að aðrir ækju ná-
lægt sér og sínum ástvinum og taka
þannig þátt í Þjóðárátaki VÍS sem
stendur yfir núna undir kjörorð-
unum „gefðu þér tíma“. Þá skora ég
á íslensk stjórnvöld að efla umferð-
arlöggæslu til mikilla muna. Nú er
verslunarmannahelgin að baki og
eins og svo oft áður um þessa helgi,
var ekki mikið um alvarleg slys og
óhöpp í umferðinni – enda umferð-
arlöggæsla og forvarnir að jafnaði
með mesta móti um þessa miklu
ferðahelgi. Það sýnir, svo ekki verð-
ur um villst, að sýnileg umferð-
arlöggæsla og forvarnarboðskapur í
fjölmiðlum, hefur gífurlega mikið að
segja í baráttunni við umferð-
arslysin.
Við þurfum öfluga
umferðarlöggæslu
Ragnheiður Davíðs-
dóttir skrifar um
umferðaröryggi
» Til þess að fækka
verulega umferð-
arslysum þarf að fara
saman góður umferð-
aráróður/boðskapur og
öflug umferðarlög-
gæsla.
Ragnheiður
Davíðsdóttir
Höfundur er forvarnafulltrúi VÍS.
Fáðu fréttirnar
sendar í símann þinn
Í tilefni af líflegri umræðu um
náttúruvernd undanfarna mánuði
er ekki úr vegi að benda á, að hún
snýst aldrei um fegurð. Þegar
fram fer umhverfismat er fyrst og
fremst hugað að því, sem er ein-
stakt, fáséð eða á einhvern hátt
sérstakt í hinni lífvana og lifandi
náttúru landsins. Í ljósi þeirra at-
hugana eru síðan dregnar álykt-
anir um áhrif framkvæmda á um-
hverfið. Óljóst hugtak eins og
fegurð er aldrei haft þar að leið-
arljósi. Þyki einhverjum á hinn
bóginn fegurð felast í náttúrunni
er það aukabónus, sem ber að
fagna. Að blanda fegurð inn í um-
ræðu um náttúruvernd er álíka
og heilbrigðisyfirvöld teldu, að
aðeins ætti að líkna þeim, sem
eru fallegir. Hljóð myndi heyrast
úr horni, ef menn yrðu sendir í
fegurðarmat áður en ákvörðun er
tekin um, hvort þeir eru skornir
upp fyrir botnlanga eða ekki.
Það var því ljóst frá fyrsta
degi, að bæklingurinn Fagra Ís-
land er innantómt plagg, sem á
lítið skylt við kjarna nátt-
úruverndar.
Ágúst H. Bjarnason
Náttúruvernd
Höfundur er grasafræðingur.