Morgunblaðið - 08.08.2008, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. ÁGÚST 2008 21
MIKLAR um-
ræður hafa orðið
undanfarnar vikur
vegna vaxandi
efnahagsörð-
ugleika ein-
staklinga og fyr-
irtækja. Verðbólga
er í nýju hámarki,
gengi krónunnar á
flökti, greiðslur af
lánum erfiðar og atvinnuhorfur
versnandi. Talsmenn atvinnulífs og
launþegasamtaka hafa við þessar
aðstæður beint athygli sinni að því
undirstöðuatriði sem stjórn pen-
ingamála er. Að einhverju leyti
hefur umræðan verið í framhaldi
af grein sem við undirritaðir birt-
um í Morgunblaðinu hinn 5. fyrri
mánaðar, og teljum við okkur því
skylt að skýra mál okkar nokkru
frekar. Hér á eftir verður reynt að
átta sig á því hver séu þau meg-
insjónarmið sem fram hafa komið
varðandi fyrirkomulag peninga-
mála sem og hver þau spor geti
verið sem næst beri að stíga. Um
leið er rétt að hafa það í huga að
verið er að ræða um fyrirkomulag
til framtíðar en ekki um skjótar
lausnir á vandamálum sem nú
steðja að.
Umræða undanfarinna vikna
bendir til þess samdóma álits að
núverandi fyrirkomulag peninga-
mála hafi ekki náð viðunandi ár-
angri, og sömuleiðis að ekki sé
nema tveggja kosta völ þegar horft
er til framtíðar: annars vegar að
fylgja fram núverandi kerfi í end-
urbættri mynd, en hins vegar að
eiga með einhverjum hætti aðild að
Myntbandalagi Evrópu. Hug-
myndir um hagnýtingu annarra
mynta en evru eða um upptöku
evru utan við Myntbandalagið hafa
dæmst óraunhæfar og horfið úr
umræðunni.
Að því er fyrri kostinn snertir er
eðlilegt að Seðlabankinn geri sjálf-
ur grein fyrir því hvernig end-
urbæta megi núverandi kerfi.
Þetta hefur bankinn ekki gert í
greinargerðum sínum fram að
þessu, sbr. síðustu skýrslu bank-
ans, Peningamál 2008, 2, og fyrri
skýrslur af sama tagi. Í þessum
skýrslum hefur bankinn ítrekað
markmið sín um verðbólguþróun,
sett fram vaxtaákvarðanir og áætl-
að hvenær markmiðum yrði náð.
Sá tími hefur þó sífellt færst und-
an, það sem átti að nást á fjórða
ársfjórðungi 2008 færist til þriðja
ársfjórðungs 2009 og þaðan, nú
síðast, til þriðja ársfjórðungs 2010.
Rétt er að bankinn leggi fram mat
á reynslu undanfarinna ára og geri
grein fyrir þeim breytingum og
endurbótum á fyrirkomulagi og
framkvæmd sem hann telur að
leitt gætu til þess árangurs og trú-
verðugleika sem ekki hefur tekist
að ná fram að þessu.
Að því er síðari kostinn snertir,
tengingu við Evrópska mynt-
bandalagið -EMU- hefur gætt
tvenns konar sjónarmiða. Annars
vegar er talið að ekki geti verið
um annað að ræða en aðild að
myntbandalaginu á þeim grund-
velli sem Maastricht-sáttmálinn
gerir ráð fyrir, enda hafi Ísland þá
sótt um aðild að Evrópusamband-
inu. Þetta álit hafa fulltrúar fram-
kvæmdastjórnar ESB og Evrópu-
bankans staðfest. Hins vegar er
litið svo á að lagagrundvöllur sé
fyrir því að Ísland geti í krafti
EES-samningsins og fullrar þátt-
töku í innri markaðnum tengst
myntbandalaginu án aðildar að
ESB en fylgdi þó sömu reglum og
aðildarríkin sjálf. Er þá vísað til
þeirra greina samninganna um
Evrópusambandið sem heimiluðu
Evrópubankanum evruvæðingu ör-
ríkja innan myntsvæðis aðild-
arríkja, Monte Carló, Andorra og
San Marínó og einnig mun hafa
gilt um Svartfjallaland, þar sem
sjálfstæður seðlabanki var ekki
starfandi.
Það er skoðun okkar að umsókn
um aðild að ESB sé eðlilegasta
leiðin til þess að komast að nið-
urstöðu um hvaða kostir standi
okkur til boða. Að sjálfsögðu er
svo aðildarsamningur, ef til kemur,
háður samþykki þings og þjóðar.
Það er ekki fyrr en við aðild-
arsamninga sem unnt verður að
skera úr um þau ýmsu atriði hugs-
anlegrar aðildar sem sífelldar deil-
ur standa um hér á landi hvað feli í
sér. Þetta á við um mynt-
bandalagið jafnt sem Evrópusam-
bandið sjálft, einkum fyrirkomulag
þátttöku okkar í sameiginlegri
stefnu í sjávarútvegs- og landbún-
aðarmálum. Þar við bætist að
tímamót eru í varnar- og
öryggismálum sem krefjast sam-
starfs við Evrópusambandið á því
sviði, eins og vikið var að í áð-
urnefndri grein okkar í Morg-
unblaðinu.
Æskilegt væri að samfara þeim
viðræðum sem fylgdu í kjölfar um-
sóknar Íslands að Evrópusam-
bandinu kæmust á bein samskipti
íslenska seðlabankans við Evrópu-
bankann um stöðu peningamála á
þeim tíma sem viðræðurnar standa
yfir.
Eftir Einar
Benediktsson og
Jónas H. Haralz.
Einar Benediktsson
Einar Benediktsson er fv. sendiherra
og Jónas H. Haralz fv. bankastjóri.
Jónas H. Haralz
»Æskilegt væri að
samfara þeim við-
ræðum sem fylgdu í
kjölfar umsóknar Ís-
lands að Evrópusam-
bandinu kæmust á bein
samskipti íslenska
seðlabankans við Evr-
ópubankann um stöðu
peningamála á þeim
tíma sem viðræðurnar
standa yfir.
Hvað nú?
Orka Össur Skarphéðinsson veit hvar hægt er að fá góða orku í kroppinn, enda iðnaðar- og orkumálaráðherra. Hann opnaði nýja fjölorkustöð N1 í gær.
Golli Blog.is
Kári Harðarson | 7. ágúst
Kifaru og Seglagerðin
Ég hef aðgang að forláta
tjaldi sem er hannað með
indjánatjöld að fyrirmynd
og rúmar auðveldlega tíu
manns en pakkast samt
jafn lítið og dúnpoki. Ég
mæli með þessu tjaldi, framleiðandinn
er í Colorado í Bandaríkjunum og heitir
Kifaru (www.kifaru.net).
Eftir veðurátök kom rifa í toppinn á
tjaldinu svo ég hringdi í framleiðandann.
Konan í símanum skoðaði mynd af tjald-
inu sem ég hafði sent í tölvupósti og
sagði að þessi tjalddúkur hefði verið not-
aður við framleiðsluna fyrir átta árum.
Hún hafði svo samband aftur og sagðist
hafa fundið gamla dúkinn inni á lager og
gráa efnið sem er notað við reykháfsop-
ið. Hún sagðist ætla að senda mér bæði
efnin í pósti mér að kostnaðarlausu ...
Meira: kari-hardarson.blog.is
Sóley Tómasdóttir | 7. ágúst
Það er nefnilega það
Ríkisstjórn stórra orða en
engra borða er söm við
sig. Framkoma yfirvalda
gagnvart ljósmæðrum ein-
kennist af fullkominni van-
virðingu við líf og störf
kvenna. Það eitt að stefna viðræðunum í
verkfallsboðun hefur mikil áhrif á líðan
þungaðra kvenna, enda geta þær ekki
treyst því að fá nauðsynlega og sjálfsagða
þjónustu á mikilvægasta augnabliki lífs
síns. Þó stjórnarsáttmálinn innihaldi fögur
fyrirheit eru efndir ríkisstjórnarinnar auk-
in vanvirðing við kvennastéttir …
Meira: soley.blog.is
ERU uppi deilur í rík-
isstjórninni? Ekki segja
forystumenn rík-
isstjórnarflokkanna.
Eða hvað? Um fátt ann-
að er þó rætt í þjóðfélag-
inu en að úrræði vanti
frá stjórnvöldum. Hvaða
úrræði? Þá er svarað:
Að taka erlent stórlán
sem dreifa eigi um þjóð-
félagið. Ég spyr: Er það
leiðin til að bæta efna-
hagsástandið á Íslandi?
Er ekki búið að vera of-
urmagn peninga í um-
ferð hér? Hvað varð um
allt það fé? Hvað varð
um góðærið?
Við þeirri spurningu
er fátt um svör. Og sam-
stundis svarað með ann-
arri uppástungu: þjóð-
arsátt! Hvers konar
þjóðarsátt? Er ekki nýbúið að semja
við flestar starfsstéttir um þetta
venjulega „túkall meira á tímann“?
Og sá „túkall“ er sagður uppurinn nú
þegar. Er þá þjóðarsátt í kjarasamn-
ingum eina hálmstráið?
Auðvitað skila aðrar leiðir en þess-
ir óhæfu samningar sér betur til al-
mennra launþega. Eitt með öðru er
sú sjálfsagða ákvörðun að hækka
skattleysismörkin verulega. Sú
ákvörðun er ekki verðbólguvaki líkt
og síendurteknir kjarasamningar við
launþegahreyfingarnar.
Önnur leið til að mæta þeirri óáran
sem hér er nú hafin er að setja strax
bráðabirgðalög um kaupgjalds- og
verðlagsstöðvun; hækkun lágmarks-
launa og lækkun hámarkslauna,
ásamt afnámi frjálsrar álagningar á
vörur og þjónustu. Til loka kjör-
tímabilsins a.m.k.
Þriðja leiðin – auðvitað samhliða
hinum tveimur – er að stöðva nokkrar
þær framkvæmdir sem sýnast ekki
vera annað en dauðagildra opinberra
fjárfestinga. Þær eru helstar: bygg-
ing nýs háskólasjúkrahúss (vantar
okkur helst nýjan spítala af öllum
stofnunum?), bygging Bakka-
fjöruhafnar fyrir tugi
milljarða króna og
bygging nýrrar um-
ferðar- og samgöngu-
miðstöðvar í Vatns-
mýrinni, þegar
mannvirkið Perlan á
Öskjuhlíð er eins og
sniðin fyrir starfsemi
af þessu tagi. Að ekki
sé talað um nið-
urskurð, t.d. á sviði
sendiráða utanrík-
isþjónustunnar.
Einu opinberu
framkvæmdirnar sem
ættu að vera í fyr-
irrúmi eru mannvirki
til samgangna á landi
og í lofti. Allt annað
má bíða betri tíma.
Nýs góðæris.
Það hefur lengi ver-
ið sammerkt rík-
isstjórnum hér að taka
ekki mark á „ut-
anaðkomandi“ til-
lögum, sama hve merkilegar eða ná-
kvæmar þær eru. Nefndaskipun og
skýrslugerð eru ær og kýr hins op-
inbera og á meðan fá stjórnvöld
stundarfrið gegn greiðslu fyrir nefnd-
arstörfin.
Ein slík ábending úr mörgum átt-
um, m.a. með þingsályktunartillögu
sex þingmanna á Alþingi árið 1996
um að láta rannsaka hin 5 km þykku
setlög við norðausturlandið (ekki á
Drekasvæðinu við Jan Mayen) er
meira að segja kveðin rækilega í kút-
inn af núverandi iðnaðaráðherra. –
Og það í miðri alþjóðlegri olíukreppu!
Væri nú ekki ráð fyrir ríkisstjórn
okkar sem senn kann að verða sú síð-
asta af sömu sort, ef „sönnum þjóð-
varnarmönnum“ tekst að toga Ísland
til ESB, að hefja endurreisnina á því
að hækka skattleysismörkin veru-
lega? Eða að taka upp þann 15%
„flata skatt“, sem Verslunarráð Ís-
lands (síðar Viðskiptaráð) hefur lagt
til. – Hvorugt er verðbólguvaki líkt og
einskis nýtir kjarasamningar hafa
verið.
Skattalækkanir –
ekki verðbólguvaki
Eftir Geir R.
Andersen
Geir R. Andersen
» Væri nú ekki
ráð fyrir rík-
isstjórn okkar ...
að hefja end-
urreisnina á því
að hækka skatt-
leysismörkin
verulega?
Höfundur er blaðamaður.